MUZEUM ARCHEOLOGICZNE I ETNOGRAFICZNE W �ODZI


ZESPӣ DZIA��W ARCHEOLOGICZNYCH

Kierowany przez mgr Ew� Niesio�owsk�-�reniowsk� (tel. 632-84-40 wew. 43), zatrudnia 15�pracownik�w.

Zesp� Dzia��w Archeologicznych zgodnie ze statutem Muzeum, pozyskuje zbiory na terenie Polski g��wnie przez podejmowanie bada� na wielu stanowiskach, przewa�nie zagro�onych zniszczeniem na skutek szybkich przemian cywilizacyjnych. Jednocze�nie pracownicy staraj� si� prowadzi� prace naukowo-badawcze w wybranych przez siebie tematach, zdobywaj�c na to �rodki poza bud�etem muzealnym. I tak do 2003 roku, pracownicy Muzeum, w tym g��wnie pracownicy Zespo�u Archeologicznego, startuj�c w konkursach og�lnopolskich wygrali 11 grant�w naukowych z Komitetu Bada� Naukowych. Wyniki tych bada� s� przewa�nie publikowane w czasopismach naszego Muzeum, kt�rymi s� Prace i Materia�y Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w �odzi, seria archeologiczna, etnograficzna i numizmatyczno-konserwatorska, a tak�e w serii biblioteki archeologicznej i innych czasopismach.
Zbiory archeologiczne na koniec 2004 roku obejmowa�y 139 990 pozycji katalogowych. Podzielone s� one wed�ug kryterium chronologicznego na nast�puj�ce Dzia�y:

DZIA� STARSZEJ I �RODKOWEJ EPOKI KAMIENIA
Opiek� nad Dzia�em sprawuje mgr Ewa Niesio�owska-�reniowska

Dzia� zajmuje si� histori� ludzi na ziemiach polskich od czas�w najdawniejszych, co w warunkach Polski �rodkowej jest po�wiadczone znaleziskami sprzed ok. 100.000 lat temu do ok. 4.000 lat p.n.e. W zbiorach znajduj� si� zabytki z 175 stanowisk archeologicznych, g��wnie pozosta�o�ci obozowisk z ko�ca epoki lodowcowej i czas�w bezpo�rednio po niej nast�puj�cych. W zbiorach Dzia�u znajduj� si� bardzo ciekawe zabytki ze stanowiska w Witowie ko�o Pi�tku, kt�re nale�a�y do dw�ch najlepiej zbadanych obozowisk z terenu Polski, datowanych na schy�ek epoki lodowcowej. Odkryto tam pozosta�o�ci 4 sza�as�w mieszkalnych i wiele narz�dzi porzuconych przez ludzi po opuszczeniu stanowiska.
Ze �rodkowej epoki kamienia nale�y przede wszystkim wymieni� jako najcenniejsze wyniki prac wykopaliskowych na dw�ch stanowiskach: w Mokraczu ko�o Be�chatowa i Aleksandrowa ko�o �odzi. Obydwa obozowiska zosta�y za�o�one na wydmach, nad jeziorami, w�r�d bujnie rozwijaj�cych si� las�w w ciep�ym klimacie atlantyckim. W tym �rodowisku polowano na zwierz�ta przy pomocy �uku, �owiono ryby uzupe�niaj�c po�ywienie ro�linami jadalnymi. Naukowcy odkryli �lady sza�as�w, palenisk, pozosta�o�ci pracowni, w kt�rej wytwarzano narz�dzia. Jako wyj�tkowe znalezisko na terenie Polski, nale�y r�wnie� wymieni� �lady po os�onie od wiatru, a tak�e �lady st�p ma�ych dzieci, zachowane pod paleniskiem.
Na koniec 2004 r. w dziale zainwentaryzowanych by�o 15900 zabytk�w.

DZIA� M�ODSZEJ EPOKI KAMIENIA
Opiek� nad Dzia�em sprawuje mgr Piotr Papiernik

Dzia� zajmuje si� histori� pobytu ludzi g��wnie na terenie Polski �rodkowej i Kujaw poczynaj�c od czas�w znajomo�ci uprawy ziemi i hodowli zwierz�t domowych, a tak�e upowszechnienia si� wielu nowych wynalazk�w m.in. wyrobu naczy� glinianych. Okres ten w przybli�eniu obejmuje czas od oko�o 4500 lat p.n.e. a� do 1800 lat p.n.e. W dziale znajduj� si� bogate zbiory z bada� przedwojennych Profesora Konrada Ja�d�ewskiego, wieloletniego Dyrektora Muzeum, g��wnie z terenu Kujaw. Najciekawsze materia�y dotycz� osad i monumentalnych grobowc�w megalitycznych kultury puchar�w lejkowatych zar�wno z bada� przed jak i powojennych.
Profesor Konrad Ja�d�ewski rozpocz�� r�wnie� przed wojn� prace nad zagadnieniem pocz�tk�w neolitu w Polsce, co wi��e si� z badaniem osad i cmentarzysk kultury wst�gowej rytej i kultury lendzielskiej. Tematyk� t� kontynuuje doc. dr hab. Ryszard Grygiel, obecny Dyrektor Muzeum. Uzyskane wyniki s� unikatowe nie tylko w skali ca�ej Polski, ale jedne z ciekawszych w Europie. Bardzo rzadkie jest r�wnie� odkrycie dobrze zachowanych grob�w ludzkich wyposa�onych w rozmaite przedmioty, w tym rogowe i ko�ciane oraz odkrycie na badanych stanowiskach wielu resztek organicznych.
Na koniec 2004 roku zainwentaryzowanych w dziale by�o 26 178 zabytk�w

DZIA� EPOKI BR�ZU I WCZESNEJ EPOKI �ELAZA
Opiek� nad Dzia�em sprawuj�: mgr Ireneusz Marchelak i mgr B�a�ej Muzolf

Znajduj�ce si� w Dziale zbiory pochodz� z ponad 400 stanowisk archeologicznych, g��wnie z terenu Polski �rodkowej, ale r�wnie� z bardziej odleg�ych miejsc naszego kraju i z innych kraj�w Europy. Obejmuj� czasy mi�dzy 1800 a 400 rokiem p.n.e. W tym czasie na naszych ziemiach dominowa�a kultura �u�ycka. Badano pozosta�o�ci osad, grodzisk, kurhan�w i cmentarzysk. Dzia� posiada stosunkowo liczny zbi�r �elaznych i br�zowych ozd�b cia�a i stroju w postaci szpil, bransolet, naramiennik�w, ponadto narz�dzia codziennego u�ytku, elementy uzbrojenia oraz tysi�ce naczy� glinianych. Do wyj�tkowych znalezisk nale�� tzw. "skarby", tzn. zesp� przedmiot�w zakopanych w ziemi w obliczu jakiego� zagro�enia. Ukrywano przedmioty szczeg�lnie cenne dla �wczesnych ludzi np. naczynia z br�zu, narz�dzia lub ozdoby stroju. Uzyskane podczas bada� przedmioty i informacje, pozwalaj� na odtworzenie ca�okszta�tu kultury �u�yckiej pocz�wszy od zaj�� gospodarczych, a sko�czywszy na sztuce i wierzeniach.
Na koniec 2004 r. w dziale zainwentaryzowanych by�o 39 934 zabytk�w.

DZIA� PӬNEGO OKRESU LATE�SKIEGO I OKRESU RZYMSKIEGO
Opiek� nad Dzia�em sprawuj�: mgr Wojciech Sici�ski, mgr Jacek Moszczy�ski, mgr Jerzy Matysiak

Tematyka bada� Dzia�u obejmuje przemiany osadnicze w centralnej Polsce w m�odszym okresie przedrzymskim i w okresie wp�yw�w rzymskich. Jest to przedzia� czasowy pomi�dzy prze�omem III i II wieku p.n.e. a po�ow� V wieku n.e. Badania terenowe jakie obecnie prowadzi Dzia� obejmuj� prace wykopaliskowe osad i cmentarzysk cia�opalnych w dorzeczu Bzury. Do niezwykle cennych nale�y przebadanie zespo�u osadniczego sk�adaj�cego si� z osad i odpowiadaj�cego im cmentarzyska w Zadowicach, dalej niewielkiego cmentarzyska kurhanowego grob�w ksi���cych w ��gu Piekarskim, osad z p�nego okresu wp�yw�w rzymskich w Przywozie i Toporowie.
Og�em pracownicy Dzia�u prowadzili badania na 421 stanowiskach archeologicznych, uzyskuj�c kilkadziesi�t tysi�cy zabytk�w pradziejowych. Do najcenniejszych nale�� importy z terenu cesarstwa rzymskiego, m.in. dzban br�zowy z Walewic, naczynia "terra sigillata", czyli naczynia gliniane wykonywane w specjalnych formach, odkryte w miejscowo�ciach Ciosny i Witaszewice, lampka gliniana z Walewic, czy kamienie do gry z Gledzian�wka. Efektownie te� prezentuj� si� srebrne, poz�acane zapinki z grob�w ksi���cych w ��gu Piekarskim.
Na koniec 2004 r. w dziale zainwentaryzowanych by�o 46 517 zabytk�w.

DZIA� OKRESU �REDNIOWIECZA I NOWO�YTNO�CI
Opiek� nad Dzia�em sprawuj�: dr Jerzy Augustyniak i mgr Mieczys�aw G�ra.

Dzia� prowadzi prace badawcze nad dziejami ziem polskich od VI wieku n.e. a� do wsp�czesno�ci. Badaniami terenowymi obj�to 340 miejscowo�ci.
Udzia� w akcji milenijnej - nad pocz�tkami Pa�stwa Polskiego - to badania wykopaliskowe w ��czycy, Gda�sku (o zasadniczym znaczeniu dla problematyki historii miast polskich), w Lutomiersku (s�ynne cmentarzysko z XI w.) w Czermnie-Czerwieniu (Grody Czerwie�skie). Kontynuowano prace nad pocz�tkami miast polskich (Rozprza, Sieradz), a tak�e problematyk� genezy i chronologii tzw. "gr�dk�w sto�kowatych" (unikalne w skali europejskiej odkrycie w Siedl�tkowie). Prowadzone by�y tak�e badania wczesno�redniowiecznych grod�w z terenu Polski �rodkowej m.in. w Che�mnie, Rozprzy, R�koraju, Skoszewach Starych i Barkowicach Mokrych. Obecnie prowadzone s� prace nad problemem obrony �redniowiecznych przepraw na Pilicy obok zamk�w w �arnowcu, Przedborzu, Inow�odzu, a tak�e nad rozwojem przestrzennym cysterskiego opactwa obronnego w Sulejowie.
Na koniec 2004 r. w dziale zainwentaryzowanych by�o 11 461 zabytk�w.

DZIA� ARCHEOLOGICZNEJ DOKUMENTACJI NAUKOWEJ
Opiek� nad Dzia�em sprawuje mgr Pawe� Marosik

Dzia� zajmuje si� gromadzeniem i przechowywaniem materia��w zwi�zanych z dzia�alno�ci� merytoryczn� Zespo�u Archeologicznego. Materia�y te obejmuj� zbiory plan�w, fotografii, prze�roczy, a tak�e pism urz�dowych. Ilustruj� one badania wykopaliskowe, najcenniejsze zabytki archeologiczne, wystawy oraz inne wydarzenia kulturalno-o�wiatowe i naukowe. Spo�r�d zgromadzonej dokumentacji, szczeg�lne znaczenie archiwalne maj� fotografie z lat 1928-42. Ponad 1000 zdj�� odzwierciedla wyniki najstarszych bada� wykopaliskowych na terenie Polski �rodkowej i Kujaw. Odr�bny zbi�r stanowi� mapy topograficzne w r�nych skalach, obejmuj�ce obszar niemal ca�ego kraju. Cz�� z nich zosta�a wydana w latach 1914-38 i posiada obecnie warto�� historyczn�.
Ca�a dokumentacja jest skatalogowana i na koniec 2004 roku zajmuje 44 223 pozycji inwentarzowych. Poszczeg�lne jej zbiory w uj�ciu liczbowym przedstawiaj� si� nast�puj�co: plany z bada� wykopaliskowych � 1705 teczek, fotografie wraz z negatywami i p�ytami CD � 33456 sztuk, prze�rocza � 5948 sztuk, mapy � 3111 sztuk.:
- plany z bada� wykopaliskowych - 1705 teczek,
- fotografie wraz z negatywami i p�ytami CD - 33456 sztuk,
- prze�rocza - 5948 sztuk,
- mapy - 3111 sztuk.

BIBLIOTEKA ARCHEOLOGICZNA
Kierowana przez mgr Teres� �api�sk�

Na koniec 2004 roku biblioteka posiada�a 18757 ksi��ek i 14589 czasopism, co daje ��cznie liczb� 33346 sztuk. W ramach biblioteki prowadzona jest wymiana z 50 instytucjami w kraju i oko�o 200 instytucjami z zagranicy. Biblioteka dysponuje katalogami ksi��ek (topograficzny i alfabetyczny) oraz czasopism (alfabetyczny), a tak�e zawarto�ci czasopism. Obecnie trwaj� prace nad skatalogowaniem ca�ej biblioteki archeologicznej w ramach komputerowego programu bibliotecznego Co-Liber.

Z ksi�gozbioru mo�na korzysta� w czytelni muzealnej od poniedzia�ku do pi�tku, w�godzinach od 800 do 1500, Plac Wolno�ci 14.