Skansen Kurpiowski im. Adama Ch�tnika w Nowogrodzie
Oddzia� Muzeum P�nocno-Mazowieckiego
ul. Zamkowa 25, 18-414 Nowogr�d
tel. (0-86) 217-55-62

HISTORIA SKANSENU

Skansen jest jednym z dw�ch najstarszych w naszym kraju muze�w na wolnym powietrzu. Jego za�o�ycielem by� Adam Ch�tnik - etnograf i dzia�acz spo�eczny. Idea stworzenia Muzeum Kurpiowskiego powsta�a w 1919 roku. Adam Ch�tnik zakupi� w�wczas 1/3 morgi nieu�ytk�w po dawnej cegielni miejskiej - na skarpie nad Narwi�. W ci�gu kilku lat, w�asnym kosztem, doprowadzi� ten zaniedbany k�t Nowogrodu do porz�dku niweluj�c teren i obsadzaj�c go drzewami. W 1923 roku na przygotowanym placu stan�� pierwszy obiekt. By� to drewniany budynek po miejscowym Biurze Odbudowy, przeniesiony na teren przysz�ego Muzeum i adaptowany do cel�w wystawienniczych. W ci�gu kolejnych czterech lat przyby�y budynki gospodarcze, domek dla str�a, a tak�e altany, �awy i sto�y. Kiedy 19 czerwca 1927 roku nast�pi�o uroczyste otwarcie Muzeum Kurpiowskiego, jako plac�wki publicznej w ramach Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, instytucja ta liczy�a ju� ponad 2.000 eksponat�w przekazanych przez Adama Ch�tnika.
W nast�pnych latach zbiory by�y sukcesywnie powi�kszane. Zgromadzono je w dw�ch budynkach oraz pawilonach i schronach, a tak�e ustawiono je wprost pod go�ym niebem. By�y to eksponaty przede wszystkim z zakresu etnografii i przyrody. O takim, a nie innym kierunku gromadzenia zbior�w zadecydowa� planowany przez A. Ch�tnika dydaktyczny charakter plac�wki, kt�ra mia�a "u�atwi� nauk� szko�om miejscowym i okolicznym, zwi�za� m�odzie� z terenem i ziemi� polsk�".
W latach 1928-30 Adam Ch�tnik zrzek� si� Muzeum na rzecz Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w zamian za piecz� nad t� plac�wk� i pozostawienie mu kierownictwa. W 1930 roku warto�� maj�tku muzeum oszacowano komisyjnie na ponad 35 tysi�cy z�otych, z czego 20 tysi�cy stanowi�o wk�ad ma��e�stwa Zofii i Adama Ch�tnik�w. Teoretycznie Muzeum Kurpiowskie sta�o si� plac�wk� statutow� PTK, dofinansowywan� przez Wydzia� Nauki Pozaszkolnej Ministerstwa O�wiecenia, Kas� im. Mianowskiego oraz Fundusz Kultury Narodowej. Faktycznie nadal pozostawa�o pod opiek� Adama Ch�tnika, kt�ry sam musia� troszczy� si� nie tylko o dalsze gromadzenie zbior�w, ich w�a�ciwe przechowywanie, lecz tak�e o funkcjonowanie Muzeum jako plac�wki o�wiatowej i turystycznej. Ze znaczn� pomoc� przysz�o w 1933 r. Towarzystwo Naukowe P�ockie, kt�re otworzy�o w pobli�u Skansenu Stacj� Naukow� Dorzecza �rodkowej Narwi. Jej kierownikiem zosta� Adam Ch�tnik. Stacja zgromadzi�a, do wybuchu II wojny �wiatowej, oko�o 10 tysi�cy eksponat�w z archeologii, historii i geologii, oraz bibliotek� licz�c� oko�o 4 tysi�ce wolumin�w.

Muzeum Kurpiowskie prowadzi�o liczne badania terenowe, gromadzi�o dokumentacj� naukow� oraz prace monograficzne i popularyzatorskie. Kierownik Muzeum nawi�za� wsp�prac� z Instytutem Etnograficznym Uniwersytetu Warszawskiego oraz Polsk� Akademi� Umiej�tno�ci w Krakowie. W ramach Muzeum dzia�a�a kurpiowska kapela ludowa oraz amatorski zesp� teatralny. Pr�nie dzia�aj�ce Muzeum nadal boryka�o si� z problemami finansowymi. Przyznawane subwencje by�y niewystarczaj�ce, a ponadto pojawi�y si� niejasno�ci dotycz�ce spraw maj�tkowych mi�dzy Ch�tnikami, a Polskim Towarzystwem Krajoznawczym. Bardzo trudna sytuacja finansowa Muzeum, poka�ne zad�u�enie plac�wki, jak te� konflikt z PTK sprawi�y, �e w 1939 roku Adam Ch�tnik podj�� decyzj� o sprzeda�y cz�ci zbior�w do Ostro��ki, by w ten spos�b zdoby� pieni�dze na sp�acenie d�ug�w. Wybuch wojny uniemo�liwi� realizacj� tych plan�w.
W wyniku dzia�a� wojennych Muzeum uleg�o ca�kowitemu zniszczeniu. Eksponaty pozostawione na miejscu, oraz wywiezione do �om�y, D�bowa i Szczepankowa zgin�y bezpowrotnie. Ocala�y jedynie dwa odrzynki drzew bartnych, brama wej�ciowa od strony rzeki oraz nieliczne eksponaty �elazne, kt�re da�y pocz�tek stworzonemu w 1948 roku Muzeum w �om�y. Muzeum Regionalne w �om�y zaprezentowa�o w 1956 roku na tzw. "pulwach" (pod �om��), w ramach wystaw rolniczych, ekspozycj� po�wi�con� tradycyjnemu rolnictwu kurpiowskiemu. Pokazano w�wczas te� wn�trze cha�upy kurpiowskiej zaaran�owane w pawilonie wystawienniczy m. W dwa lata p�niej wspomnian� wystaw� przeniesiono do Nowogrodu. Da�a ona pocz�tek odbudowie zniszczonego przez wojn� Skansenu, kt�ry sta� si� oddzia�em Muzeum w �om�y
Drugim narodzinom Muzeum towarzyszy�, podobnie jak poprzednio, Adam Ch�tnik, kt�ry po przej�ciu na emerytur� kierowa� bezp�atnie, w charakterze rzeczoznawcy, odbudow� Skansenu. Powi�kszono teren Muzeum, kt�ry po w��czeniu do� tzw. Wzg�rza Ziemowita obj�� obszar 3,5 ha. Stopniowo, obok wyremontowanych odrzynk�w drzew bartnych i bramy z Dud Puszcza�skich, zacz�o przybywa� obiekt�w. Pierwszym by� drewniany kierat ze Zdr�biska przeniesiony ze wspomnanej wystawy rolniczej. W latach 60-tych postawiono wiatrak ze wsi Plewki, spichlerz z Dylowa Starego, cha�upy z (iawrych i Myszy�ca Starego. zrekonstuowano cha�up� z Kadzid�a, bram� z Zalasa, kapliczk� "Na cztery strony �wiata" oraz pomnik bohatera kurpiowskiego Stacha Konwy Przyby�o te� kilka obiekt�w, tzw. ma�ej architektury: folusz ze wsi Jurki, studnia z �urawiem, go��bnik oraz ule. W 1963 roku w najstarszej cz�ci Skansenu otwarto uroczy�cie dzia� bartniczo-pszczelarski. Pod koniec lat 60-tych przeniesiono spichlerz z Ci��ka, ku�ni� z Zalasa, olejarni� z Witowego Mostu, cha�up� z tej samej wsi oraz z Baranowa i �ysych. W tym samym czasie zrekonstruowano spichlerz z Kadzid�a. W ko�cu lat 70-tych na obszarze obecnego Muzeum znajdowa�o si� 16 du�ych i 14 ma�ych obiekt�w architektury drewnianej. Skansen Kurpiowski obj�� swoj� dzia�alno�ci� teren �rodkowej i wschodniej Kurpiowskiej Puszczy Zielonej. W 1987 roku zestawiono jeszcze dwa obiekty du�ej architektury: stodo�� z Dobregolasu i obor� z Wyku.Te dwa XIX-wieczne budynki zosta�y zakupione i zwiezione na teren Muzeum w drugiej po�owie lat 70-tych. Postawione w najnowszej cz�ci Skansenu, obok cha�upy z Baranowa, utworzy�y7 typowa dla Kurpiowszczyzny zagrod� wiejska. W 1995 roku przyby� jeszcze jeden budynek - rekonstrukcja karczmy z Dylowa z ko�ca XIX wieku.
Skansen Kurpiowski w Nowogrodzie ma charakter parku etnograficznego. Nie odtwarza uk�ad�w przestrzennych wsi, a tylko prezentuje tradycyjne budownictwo drewniane. Celem jaki stawia� sobie Adam Ch�tnik by�o pokazanie typowego "drewnianego osiedla puszcza�skiego" na tle miejscowej przyrody.

ZWIEDZANIE SKANSENU

Skansen zaczynamy zwiedza� od Wzg�rza Ziemowita, kt�re stanowi najstarsz� cz�� Nowogrodu. Tutaj w czasie wykopalisk archeologicznych odkryto fundamenty �redniowiecznego zamku murowanego, wok� kt�rego powsta�a osada, zwana Nowogrodem. Przy g��wnej bramie wej�ciowej od ulicy Zamkowej znajduje si� CHA�UPA ZE WSI �YSE pochodz�ca z 1923 roku. Jej �ciany zosta�y zbudowane z bali sosnowych ��czonych na w�g�ach "na jask�czy ogon". Podmur�wk� stanowi� kamienie polne zwi�zane zapraw� cementow�. Cha�upa posiada dach dwuspadowy o konstrukcji krokwiowej, kryty gontem. Ozdobne szczyty os�oni�te zosta�y wiatrownicami, kt�re nad kalenic� zako�czono "�parogamfw kszta�cie rog�w. Nad oknami znajduj� si� ozdobne "koniny "z motywami or��w. Wn�trze o uk�adzie do�rodkowym, charakterystyczne dla okresu mi�dzywojennego, sk�ada si� z: sieni, izby du�ej, izby ma�ej i alkierza. Cha�upa ze wsi �yse nie jest udost�pniana do zwiedzania, mie�ci si� w niej dozorc�wka.

Drugim obiektem znajduj�cym si� na Wzg�rzu Ziemowita jest XIX-wieczny DW�R ZE WSI BRZ�ZKI. �ciany s� konstrukcji zr�bowej z bali sosnowych. Podmur�wka, jak te� schody prowadz�ce na ganek i taras, wykonano z kamieni polnych spojonych zapraw� cementow�. Dach nacz�kowy, kryty gontem. W dworze znajduje si� du�a sie� (mieszcz�ca kas� biletow� i sklepik z pami�tkami), salon, dwa alkierze oraz dwa pokoje, w kt�rych mieszcz� si� pracownie Muzeum i administracja oraz sta�a wystawa biograficzna "Adam Ch�tnik. �ycie i dzie�o". Na uwag� zas�uguj�, umieszczone w salonie, ciekawe piece kaflowe przeniesione z XIX-wiecznego dworu w Romanach. Obok dworu znajduje si� rekonstrukcja studni z Bra�szczyka wykonana w 1972 r.
Po obejrzeniu Wzg�rza Ziemowita i zwiedzeniu wystawy w dworze udajemy si� na PLAC BARTNY. Jest to najstarsza cz�� Skansenu. Zwiedzanie placu bartnego zaczynamy od obejrzenia dw�ch odrzynk�w drzew bartnych, kt�re zosta�y przywiezione na teren Skansenu w latach 20-tych.To w�a�nie one ocala�y z po�ogi wojennej. Ni�sze drzewo to d�b licz�cy oko�o 700 lat, wy�sze natomiast to 500-letnia sosna. W takich drzewach, na wysoko�ci od 3 do 18 metr�w w dziuplach, zwanych barciami, �y�y niegdy� pszczo�y. Nast�pnie ogl�damy ule k�odowe, w�r�d kt�rych dominuj� ule-stojaki. W XIX wieku, kiedy w�adze zaborcze zabroni�y Kurpiom wst�pu do lasu, bartnicy zacz�li hodowa� pszczo�y we wspomnianychych ulach, ustawiaj�c je w sadach i ogrodach.

POMNIK STACHA KONWY jest rekonstrukcj� nagrobka, kt�ry zosta� postawiony w 1922 roku w lesie podjednaczcwem. Legendarny bohater kurpiowski - Stach Konwa dowodzi� oddzia�em strzelc�w, kt�ry bra� udzia� w walkach o tron polski w 1733 roku po stronie Stanis�awa Leszczy�skiego. Stach Konwa zas�yn�� z niezwyk�ej odwagi w czasie biwy pod Jednaczewem ko�o �om�y. W walce z po��czonymi wojskami sasko-rosyjskimi zgin�� prawie ca�y oddzia� Kurpi�w. Stacha Konw� pojmano i obiecano wolno��, pod warunkiem, �e przy��czy si� do stronnictwa Sas�w. Za odmow� zosta� powieszony. Oddaj�c ho�d dzielnemu Kurpiowi Adam Ch�tnik postawi� pomnik w miejscu, gdzie zosta� pochowany. Pomnik ten, jak wiele innych, zosta� zniszczony przez hitlerowc�w w czasie II wojny �wiatowej. Ogl�dan� rekonstrukcj� wykonano w 1965 r. W niszy wydr��onej barci znajduje si� rze�ba "Chrystusa Frasobliwego" wykonana przez Franciszka Szyma�skiego, jednego z rze�biarzy ludowych Kurpiowszczyzny.

SPICHLERZ ZE WSI CI��K pochodzi z ko�ca XIX wieku. Jego �ciany zosta�y wykonane z hali sosnowych tartych r�cznie. Dach spichlerza jest konstrukcji krokwiowej i zosta� pokryty dranicami. Zako�czenie wiatrownic wyci�te w ozdobne "�parogi". Spichlerz zosta� usytuowany wysoko nad ziemi� na tzw. "grzybkach". Ich konstrukcja zabezpiecza�a zbo�e i warzywa przed gryzoniami.
Nieopodal spichlerza znajduje si� LE�NICZ�WKA b�d�ca rekonstrukcj� le�nicz�wki ze wsi Zawodzie ko�o Myszy�ca, z II p�. XIX wieku. �ciany le�nicz�wki s� konstrukcji sumikowo-��tkowej ��czonej ze zr�bem. Dach budynku jest dwuspadowy z za�amaniem, nakryty gontem. Uk�ad wewn�trzny dwutraktowy symetryczny. Le�nicz�wka znajduje si� w miejscu, gdzie przed II wojn� �wiatow� sta� budynek Biura Odbudowy. W le�nicz�wce jest prezentowana wystawa stroju ludowego Kurpiowskiej Puszczy Zielonej.

Po zwiedzeniu wystawy stroju udajemy si� na altan� widokow, z kt�rej mo�emy podziwia� pi�kna panoram� Kurpiowszczyzny. O�mioboczna altana, nakryta sto�kowym dachem, zosta�a zbudowana na miejscu istniej�cej tu przed wojna. Na s�upach altany, od strony wewn�trznej, zosta�y wyrze�bione znaki bartne, jakimi sygnowali swoje barcie kurpiowscy bartnicy Ka�dy bartnik, zgodnie z prawem, posiada� b�r bartny (licz�cy 60 pni bartnych), ��k� bartn� oraz miejsce na rzece do zastawiania jaz�w. Bartnicy nie podlegali jurysdykcji ksi���cej. Rz�dzili si� w�asnym prawem bartnym. Sprawy sporne rozstrzyga�y s�dy bartne, kt�rym przewodzi� starosta bartny, wybierany spo�r�d szlachty. Zachowa� si� spisany przez Stanis�awa Skrodzkiego w 1616 roku "Porz�dek prawa bartnego dla starostwa �om�y�skiego", kt�ry regulowa� nie tylko prac� s�d�w bartnych lecz tak�e normowa� zwyczajowe prawo bartne oraz wykonywanie wyrok�w.

Opuszczamy plac bartny i kamiennymi schodami udajemy si� do ZAGRODY Z MYSZY�CA. W jej sk�ad wchodzi XIX-wieczna cha�upa ze wsi Myszyniec Stary, stodo�a ze wsi Wejdo, spichlerz ze wsi Pi�tkowizna oraz Kierat ze wsi Zdr�bisko i rolusz ze wsi Jurki. Cha�upa jest konstrukcji zr�bowej na podmur�wce kamienno-glinianej. Dach cha�upy jest konstrukcji krokwiowo-j�tkowej, kryty gontami. Szczyt od strony rzeki �amany - w g�rnej cz�ci ubity "w s�onko". We wn�ce - po�rodku - znajduje si� figura Matki Boskiej R�a�cowej. Szczyty zosta�y wzmocnione wiatrownicami zako�czonymi "�parogami" w kszta�cie ko�skich g��w. Nad oknami znajduj� si� ozdobnie wyci�te "koniny". Drzwi wej�ciowe do cha�upy zosta�y obite deskami we wzory "s�onka" i "jode�ki" oraz ozdobione kowalskimi gwo�dziami. Uk�ad wn�trz do�rodkowy: sie�, izba du�a, alkierz i izba ma�a.Trzony kuchenne znajduj� si� w izbie du�ej oraz izbie ma�ej i s� typu angielskiego. Piec grzewczy zosta� usytuowany w ten spos�b, �e jednocze�nie ogrzewa alkierz i du�� izb�. Wyposa�enie wn�trza pochodzi z okresu mi�dzywojennego i prezentuje cha�up� bursztyniarza.
Stodo�a pochodzi z XIX wieku i ma konstrukcj� zr�bow�. Dach jest dwuspadowy kryty trzcin�. Wierzeje zosta�y osadzone na biegunach, wanych "kunami". Stodo�a sk�ada si� z klepiska i Jednego s�sieku, przedzielonych zasiecznic�. W s�sieku znajduj� si� dziewi�tnastowieczne narz�dzia rolnicze, natomiast na klepisku stoj� wialnie i m�ynki do zbo�a, poruszane przez stoj�cy przed stodo�� kierat. Kierat z XIX wieku. Osadzony na kamieniu, zosta� przykryty dwuspadowym daszkiem gontowym. Od grubego pionowego s�upa odchodzi pozioma "�miga", do kt�rej zaprz�gano konia. Kierat uruchamia� sieczkarnie, wialnie i m�ynki do zbo�a.
Spichlerz z pocz�tku XX wieku, jest konstrukcji zr�bowej i posiada dwuspadowy dach kryty dranicami. Zosta� posadowiony wysoko nad ziemi� na tzw. "grzybkach", kt�re zabezpiecza�y zgromadzone w nim produkty przed gryzoniami. W �cianie frontowej znajduje si� podcie� wsparty na s�upach. Spichlerz jest dwupoziomowy. S�u�y� do przechowywania zbo�a, a w czasie komasacji pe�ni� funkcj� mieszkania. Obecnie w spichlerzu znajduje si� wyposa�enie typowego spichrza z okresu mi�dzywojennego.
Folusz z ko�ca XIX wieku znajduje si� tu� obok spichlerza. Sk�ada si� z g��bokiego koryta i d�ugiego smyka. Folusz s�u�y� do "zbijania" we�nianej tkaniny samodzia�owej w sukno. Przesuwan� w korycie tkanin� polewano wrz�c� wod� i suwano po niej smyk, co powodowa�o jej folowanie.

W�druj�c dalej po Skansenie dochodzimy do niewielkiego WIATRAKA z 1922 roku, pochodz�cego ze wsi Plewki. Jest to wiatrak typu paltrak, tzn. zosta� posadowiony na k�kach je�d��cych po kr��ynie wok� w�asnej osi. Nie opodal wiatraka znajduje si� STUDNIA Z �URAWIEM, b�d�ca rekonstrukcj� XIX-wiecznej studni z D�bnik.

Nast�pnie zwiedzamy rekonstrukcj� ZAGRODY Z KADZID�A. W jej sk�ad wchodzi XIX-wieczna cha�upa oraz spichlerz. Cha�upa jest konstrukcji zr�bowej o w�g�ach ��czonych na "jask�czy ogon". Posiada dach dwuspadowy, konstrukcji krokwiowej, kryty gontami. Jeden ze szczyt�w zosta� ozdobnie ubity w kwadraty. Drzwi wej�ciowe do cha�upy ozdobnie obito deseczkami. Uk�ad wn�trz do�rodkowy: sie�, izba du�a i tzw. ci�g�y alkierz. Wyposa�enie cha�upy pochodzi z okresu mi�dzywojennego. Spichlerz, podobnie jak cha�upa, jest rekonstrukcj� istniej�cego do dzi� budynku z 1915 roku. �ciany s� konstrukcji zr�bowej. W �cianie frontowej znajduje si� podcie� wsparty na s�upach. Dach dwuspadowy pokryty gontami. Spichlerz zosta� posadowiony wysoko nad ziemi�, na tzw. "grzybkach". Spichlerz s�u�y� do przechowywania zbo�a.

ZAGROD� Z GAWRYCH tworzy cha�upa z ko�ca XVIII wieku oraz spichlerz z tego samego okresu. Cha�upa pochodzi ze wsi Gawrychy.Jest konstrukcji zr�bowej. Fundament wykonano z kamieni spojonych zapraw� wapienn�. Dach jest konstrukcji krokwiowej, kryty gontami. Szczyt od drogi �amany, ubijany w kwadrat. Do cha�upy prowadz� p�drzwiczki (latem chroni�y przed zwierz�tami) i drzwi obite deseczkami we wz�r rombu. Okna dwuskrzyd�owe z szybkami osadzonymi w o�owiu. Uk�ad wn�trza do�rodkowy: sie�, izba du�a, alkierz i komora, prezentuje jeden z najstarszych typ�w wn�trza. Wzd�u� ca�ej cha�upy, pod belkami stropowymi, przebiega tzw. tram. Trzymano na nim chleb, prz�dziona lnu i we�ny, pami�tki osobiste i rodzinne. W cha�upie znajduje si� najstarszy typ trzonu kuchennego - z tzw. otwartym paleniskiem. Obok paleniska zosta� usytuowany piec grzewczy, kt�ry ogrzewa� jednocze�nie du�� izb� i alkierz. Znaczn� cz�� sieni zajmuje olbrzymi komin z rudy darniowej. Wyposa�enie cha�upy pochodzi z ko�ca XIX wieku.
Spichlerz ze wsi Dylewo Stare zosta� posadowiony na lu�no u�o�onych, du�ych kamieniach polnych. �ciany wykonane z p�bali r�cznie ciosanych s� konstrukcji zr�bowej. Spichlerz posiada dach dwuspadowy, konstrukcji krokwiowej, kryty gontami. W �cianie frontowej znajduje si� podcie� wsparty na s�upach. Spichlerz s�u�y� do przechowywania zbo�a. Obecnie znajduje si� w nim wystawa naczy� do przechowywania zbo�a oraz narz�dzi s�u��cych do przetwarzania zbo�a na m�k� i kasz�. Po zwiedzeniu zagrody z Gawrych przechodzimy do dzia�u przemys�owego, w sk�ad kt�rego wchodzi olejarnia, ku�nia i m�yn wodny.

OLEJARNIA ze wsi Witowy Most pochodzi z XIX wieku. Jej �ciany s� wykonane z bali sosnowych ��czonych na "jask�czy ogon". Dach ma konstrukcj� krokwiow� i jest pokryty dranicami. Wn�trze olejarni wyposa�ono w gniecid�o do mia�d�enia nasion oleistych, otwarte palenisko, nad kt�rym rozgrzewano zgiecione nasiona oraz pras� do wyciskania oleju.

KU�NIA ze wsi Zalas pochodzi z XVIII wieku.Jest zbudowana z bali sosnowych ��czonych "w jask�czy ogon". Dach dwuspadowy zosta� pokryty dranicami. W ku�ni znajduje si� palenisko, tzw. kotlina zbudowana z kamieni i rudy darniowej. Nawiew powietrza do paleniska odbywa� si� przy pomocy sk�rzanego miecha. Przed kotlina stoi kowad�o, a na warsztacie obok, s� eksponowane narz�dzia i wyroby kowalskie.

M�YN WODNY ze wsi Dobrylas zosta� wybudowany prawdopopobnie w XVIII wieku, a nast�pnie przebudowany po 1H64 i 1917 roku. Pierwotnie sta� na Pisie w odleg�o�ci 11 km od Nowogrodu. M�yn jest konstrukcji s�upowej, szalowany pionowymi deskami i olistwowany. Dach jest dwuspadowy, pokryty gontami. Tu� obok m�yna znajduje si� kopia KAPLICZKI �W. JANA NEPOMUCENA pochodz�cej z pierwszej po�owy XIX wieku ze wsi Tarnowo.
Kolejnym obiektem, kt�ry mijamy w�druj�c do zagrody z Baranowa jest CHA�UPA ZE WSI WITOWY MOST. Zupe�nie nietypowa dla regionu kurpiowskiego, poprzez swoje podcienie w �cianie frontowej. Pochodzi z drugiej po�owy XIX wieku i by� mo�e by�a przeznaczona na karczm�, ale nigdy nic pe�ni�a tej funkcji. W tej w�a�nie cha�upie przyjmowany by� przez w�adze �om�y�skie laureat literackiej Nagrody Nobla - Czes�aw Mi�osz, w czasie jego pobytu w Polsce w 1981 r.

Nasz� wycieczk� ko�czymy zwiedzaniem ZAGRODY Z BARANOWA. W jej sk�ad wchodz�: cha�upa z Baranowa, obora z Wyku i stodo�a z Dobregolasu. Cha�upa z 1805 roku jest konstrukcji zr�bowej o dachu dwuspadowym pokrytym gontem. Ciekawym elementem konstrukcyjnym Jest wzd�u�na belka biegn�ca przez calu cha�up�, tzw. tram. Na tramie wyryto dat� budowy domu. Uk�ad wn�trza do�rodkowy: sie�, izba du�a, alkierz i izba ma�a. Wyposa�enie cha�upy pochodzi z lat 60-tych XX wieku. Obora z ko�ca XIX wieku Jest wykonana z hali sosnowych ��czonych na p�wpust z ostatkami. Dach jest dwuspadowy, pokryty s�oma. Obora ma trzy pomieszczenia z osobnymi wej�ciami. Stodo�a z ko�ca XIX wieku posiada �ciany z bali sosnowych w�g�owanych na zacios prosty z ostatkami. Dach jest dwuspadowy pokryty s�om�. Stodo�a ma trzy pomieszczenia: klepisko oraz dwa s�sieki. Po zwiedzeniu zagrody z Baranowa wracamy kamiennymi schodami na Wzg�rze Ziemowita.

Opracowane na podstawie tekstu Urszuli Kuczy�skiej

SKANSEN KURPIOWSKI im. ADAMA CH�TNIKA w Nowogrodzie
Oddzia� Muzeum P�nocno-Mazowieckiego
ul. Zamkowa 25, 18-414 Nowogr�d
tel. (0-86) 217-55-62


Z A P R A S Z A M Y !