MUZEUM OKRĘGOWE W WAŁBRZYCHU
ul. 1 Maja 9, 58-300 Wałbrzych
tel. (0-74) 842-48-45, 843-41-46

HISTORIA MUZEUM.
W 1926 roku, w wykupionym przez władze miejskie obiekcie - Pałacu Albertich, należącym wcześniej do znanych w mieście właścicieli przędzalni lnu, rozpoczęło w Wałbrzychu swą działalność miejscowe Muzeum.
Działo się to w ramach obchodów 500 rocznicy nadania Wałbrzychowi praw miejskich. Budynek ten zbudowany w 1801 roku według projektu L. Niederackera (ucznia C. G. Langhansa), od 1926 roku nieprzerwanie służy ochronie zabytkowych kolekcji, gromadzonych zresztą już od 1908 roku przez Towarzystwo Starożytności Ziemi Wałbrzyskiej. Okres wojenny kolekcje te przetrwały w stosunkowo dobrym stanie, choć straty oszacowano na około 35 %. W 1975 roku placówka otrzymała rangę Muzeum Okręgowego. Aktualnie zbiory muzealne liczą ok. 23.000 okazów i obiektów zgromadzonych w działach: Historii Regionu, Geologii, Ceramiki i Sztuki. Ponadto Muzeum posiada dwa Oddziały, będące jeszcze w stadium organizacji:
- Oddział Kultury Ludowej Pogórza Sudeckiego w Kudowie-Pstrążnej
- Oddział Archeologiczny w Kamieńcu Ząbkowickim
Muzeum podjęło też próbę utworzenia w Wałbrzychu Ekomuzeum Przemysłowego, prezentującego 500-letnie tradycje górnicze na tym terenie i dość ściśle związane z górnictwem inne rozwijające się tutaj dziedziny przemysłu. Około 15 % swych zbiorów Muzeum udostępnia na następujących wystawach stałych:
- Mineralogia i stratygrafia.
- Porcelana wałbrzyska.
- Porcelana i fajans z wytwórni europejskich.
- Zarys historii Wałbrzycha.
- Współczesne malarstwo polskie (ekspozycja magazynowa).
Organizuje również około 10 wystaw czasowych rocznie. Umożliwia też korzystanie ze swych zbiorów bibliotecznych liczących ponad 7000 woluminów (w tym ponad 800 starodruków).

EKSPOZYCJE STAŁE.
Dział Ceramiki.
Istnieje od roku 1968 i zajmuje ważne miejsce w zbiorach Muzeum Okręgowego w Wałbrzychu. Gromadzone w ciągu czterdziestu lat muzealia utworzyły pokaźną, liczącą ponad 7600 obiektów kolekcję, na którą składają się obiekty z porcelany szkliwionej, biskwitu, kamionki, fajansu, majoliki, terakoty lub innych tworzyw ceramicznych. Jest to głównie historyczna i współczesna porcelana - użytkowa i dekoracyjna oraz współczesna ceramika artystyczna i unikatowa.
Zasadniczą część zbioru stanowią wyroby z wałbrzyskich fabryk porcelany - C. Kristera i C. Tielscha, jak tez z pozostałych, działających na Dolnym Śląsku w 2 połowie XIX i l połowie XX wieku fabryk - w Jaworzynie Śląskiej, Parowej, Szczawienku, Strzegomiu, Żarach, Zofiówce. Obok nich występują obiekty pochodzące z innych terenów Polski np. z Ćmielowa, Korca, Baranówki oraz z wielu krajów Europy, szczególnie manufaktur w Miśni, Berlinie, Wiedniu, Sevres, Delftach.
Zgromadzone w Dziale Ceramiki eksponaty posiadają znaczne walory artystyczne będące rezultatem wspólnej pracy ich projektantów i wykonawców a charakteryzują się różnorodnością form, bogactwem motywów i technik zdobniczych.
Wysoko ceniona kolekcja ceramiki dekoracyjnej i artystycznej obejmująca patery, kosze na owoce, świeczniki, kałamarze, wazony, donice, figury lub sceny figuralne wyróżnia się precyzją wykonania, efektowną dekoracją plastyczną, szeroką gamą barw, częstym zastosowaniem złota i platyny. Ceramika użytkowa to przede wszystkim proste w swej formie, skromne w zdobieniu serwisy obiadowe, kawowe a także pojedyncze obiekty pochodzące z tego typu kompletów.
Stosunkowo odrębną formalnie i tematycznie grupę tworzy współczesna polska ceramika unikatowa, z rzeźbiarskimi dziełami twórców ze znanych środowisk ceramicznych między innymi w Gdańsku, Warszawie, Wrocławiu, Krakowie, Bolesławcu.
Prezentowana w Muzeum Okręgowym w Wałbrzychu wystawa ceramiki ma charakter ekspozycji stałej. Zajmuje dwie sale na pierwszym piętrze budynku i obejmuje porcelanę historyczną pochodzącą z wiodących w Wałbrzychu w XIX wieku fabryk C. Kristera i C. Tielscha oraz ceramikę historyczną ze znanych fabryk europejskich w Niemczech, Austrii, Czechach, Rosji, Danii, Francji, Anglii, Holandii.

Dział Geologii.
Zbiór geologiczny Muzeum w Wałbrzychu tworzony od momentu założenia w mieście w 1908 roku Towarzystwa Starożytności po dzień dzisiejszy, zawiera okazy petrograficzne, mineralogiczne i paleontologiczne pochodzące z regionu Dolnego Śląska, głównie z obszaru Sudetów. Takiemu profilowi zbioru sprzyja wyjątkowe bogactwo form geologicznych tego terenu, z czym wiąże się możliwość występowania rozmaitych skał, minerałów i skamieniałości.
Najcenniejszą częścią zbioru jest kolekcja odcisków roślin karbońskich utrwalonych w łupku węglowym, gromadzona systematycznie przez Franza Zimmermanna, którą po roku 1947 odtworzył i znacznie powiększył Eufrozyn Sagan.
Najliczniej reprezentowane (ok. 80 % całości) są odciski paproci, skrzypów i widłaków górnego karbonu okolic Wałbrzycha. Ich opracowanie naukowe znalazło odbicie w kilku publikacjach naukowych (od 1981 roku ukazują się zeszyty "Atlasu roślin karbońskich"),
Część petrograficzna zbioru ma charakter popularnonaukowy. Odzwierciedla różnorodność typów genetycznych skał, z których zbudowane są struktury geologiczne Dolnego Śląska, a tym samym dokumentuje złożoność procesów geologicznych zachodzących w przeszłości na tym terenie.
Następna grupa okazów - minerały Dolnego Śląska, ze względu na walory estetyczne i dydaktyczne, stanowi szczególnie atrakcyjną część wystawy. Kolekcja ta jest nadal poszerzana.
Część zbioru udostępniona zwiedzającym, eksponowana jest w dwóch salach Muzeum. Jedna z nich prezentuje bogaty i barwny świat minerałów - na szczególne zainteresowanie zasługuje kolekcja różnorodnych odmian kwarców pochodzących z masywów granitoidowych Dolnego Śląska oraz "najsłynniejsze" kamienie Śląska - chryzopraz i nefryt.
Ekspozycja w drugiej sali obrazuje sięgającą wczesnego proterozoiku historię rozwoju geologicznego regionu dolnośląskiego, utrwaloną w postaci skał oraz zawartych w nich skamieniałości roślin i zwierząt.
Ekspozycję kończy interesujący fragment kolekcji pastylek "terra sigillata" - środka leczniczego produkowanego od XVII wieku z glinek bentonitowych pozyskiwanych w okolicy Strzegomia.

Dział Historii Regionu
Zajmuje się gromadzeniem, opracowywaniem i udostępnianiem zabytków z zakresu historii miasta Wałbrzycha i województwa wałbrzyskiego.
Dział obejmuje trzecią co do wielkości, po ceramice i geologii, grupę zabytków w zbiorach Muzeum, o wielkiej rozmaitości i różnym poziomie artystycznym i historycznym. Wyodrębnić w nim można kilka następujących zespołów: ikonografię, archiwalia, dokumentację współczesności, numizmatykę, kartografię oraz górnictwo.
Najliczniej reprezentowana jest ikonografia, która dostarcza cennych i interesujących materiałów do architektury i układu przestrzennego dawnego Wałbrzycha oraz innych miejscowości położonych na terenie województwa. Obok grafik i rysunków stosunkowo licznie prezentowany jest tu zbiór archiwalnych zdjęć miasta i okolic. Godne uwagi są również archiwalia, dotyczące tutejszego życia mieszkańców, wzbogacone o egzemplarze prasy lokalnej.
Do licznych należą również zbiory składające się na tzw. dokumentację współczesności, która obejmuje swoim zakresem cały szereg zagadnień życia społeczno-politycznego, gospodarczego i kulturalnego miasta i regionu po 1945 roku. Zespół zawiera wiele różnorodnych materiałów: od afiszy, plakatów, odezw, poprzez programy imprez, katalogi wystaw, po różnego typu realia.
Odrębną grupę wśród posiadanych obiektów tworzy numizmatyka, której trzon stanowi pieniądz zastępczy emitowany na Śląsku w latach 1914-24. Ponadto Dział posiada cenny zbiór kartograficzny złożony głównie z map śląskich z okresu od XVIII do XX wieku. Całość kolekcji Działu Historii Regionu dopełnia nieduży zbiór z zakresu historii górnictwa węglowego, jednej z dominant miasta i regionu. Kolekcję tworzy zestaw lamp górniczych, narzędzia pracy, przyrządy miernicze, część dawnego i obecnego ubioru górniczego oraz atrybuty z nim związane.
Niektóre z obiektów spośród przedstawionych zespołów tematycznych można zobaczyć na prezentowanej w Muzeum skromnej wystawie stałej poświęconej w całości dziejom miasta Wałbrzycha, a ściślej wybranym zagadnieniom z jego przeszłości, ze szczególnym uwzględnieniem kopalnictwa węgla.

Dział Sztuki.
Powołany na początku lat osiemdziesiątych Dział Sztuki gromadzi dzieła sztuk plastycznych z zakresu malarstwa, grafiki i rzeźby oraz rzemiosła artystycznego. Do zbiorów dawnych należy kilkadziesiąt obrazów XVIII i XIX-wiecznego malarstwa portretowego i pejzażowego autorów niemieckich, kolekcja kilkuset litografii i stalorytów z XIX wieku oraz z dziedziny rzemiosła artystycznego dość skromny zbiór śląskich wyrobów konwisarskich, kowalsko-ślusarskich, jubilerskich i mebli mieszczańskich.
Zasadniczą część zbiorów sztuki, w miarę możliwości wzbogacanych zakupami a także darami, stanowią dzieła współczesnej sztuki polskiej, zwłaszcza malarstwo i grafika artystyczna oraz w niewielkiej ilości rzeźba. Założeniem programowym działu jest gromadzenie dzieł twórców z Wałbrzycha i województwa, które mają dokumentować życie artystyczne miejscowego środowiska plastycznego. Gromadzone są też dzieła najbardziej znanych i zapisanych znaczącym dorobkiem artystów krajowych, których twórczość odzwierciedla najciekawsze zjawiska w dziejach współczesnej sztuki polskiej.
W zbiorach malarstwa reprezentowany jest realizm ekspresyjny i poetycki, nadrealizm, surrealizm oraz malarstwo abstrakcyjne i zwłaszcza metaforyczne. Kolekcjonowane są prace olejne, tempery, akwarele, gwasze, rysunki i grafika artystyczna w różnych technikach.
Spośród artystów miejscowych Muzeum posiada prace Kazimierza Głaza, Pawła Jacha, Erwina Jeża, Eugeniusza Kiszczaka, Henryka Kluzy, Zbigniewa Kobylańskiego, Jarosława Prószyńskiego, Ryszarda Ruzika, Kazimierza Starościaka, Henryka Szypuły, Pawła Trybalskigo i innych.
Współczesne malarstwo polskie reprezentują tacy artyści jak: Jerzy Duda-Gracz, Wiesław Garboliński, Eugeniusz Geppert, Stefan Gierowski, Edward Habdas, Konrad Jarodzki, Jan Karwot, Franciszek Maśluszczak, Marek Naszczak, Jerzy Nowosielski, Zbigniew Paluszak, Franciszek Starowieyski, Henryk Waniek, Eulalia Złotnicka.
Współczesnym uzupełnieniem skromnych zbiorów starego rzemiosła artystycznego są częściowo eksponowane na stałej wystawie geologicznej wyroby jubilerskie i przedmioty rzeźbione w kamieniach szlachetnych i minerałach.
Wybrane eksponaty dawnego malarstwa i zabytkowych mebli udostępnione są zwiedzającym na niewielkich wystawach stałych w ciągu ekspozycyjnym na pierwszym piętrze, natomiast malarstwo współczesne w korytarzu za salą wystaw czasowych. Ta korytarzowa wystawa nie odpowiada wprawdzie podstawowym zasadom ekspozycji muzealnej, jednak znikoma część wydobytych z magazynu na światło dzienne obrazów daje zwiedzającym możliwość zapoznania się z charakterem kolekcji współczesnego malarstwa polskiego w naszym Muzeum.

Oddział Archeologiczny.
Oddział Archeologiczny działa od l maja 1987 roku w pomieszczeniu udostępnionym czasowo przez Gminny Ośrodek Kultury w Kamieńcu Ząbkowickim. Zasięgiem działalności obejmuje cały teren województwa wałbrzyskiego.
Oddział gromadzi zabytki archeologiczne pochodzące z wykopalisk prowadzonych po 1975 roku na terenie województwa przez różne specjalistyczne jednostki (m.in. Katedrę Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego, WOAK, PKZ ). Od 1987 roku Oddział prowadzi także badania własne.
W zbiorach znajdują się m.in. materiały z grodziska wczesno-średniowiecznego w Dobromierzu, osady wczesnośredniowiecznej w Kamieńcu Ząbkowickim, osad wielokulturowych w Byczeniu, Suszce, Śremie, Chałupkach, Krzelkowie, Rączycach i osad z okresu wędrówek ludów w Niedźwiedniku.

MUZEUM OKRĘGOWE w Wałbrzychu
ul. 1 Maja 9, 58-300 Wałbrzych
tel. (0-74) 842-48-45, 843-41-46
e-mail:wałbrzych@kustosz.com.pl
oficjalna strona Muzeum

Muzeum czynne:
- od wtorku do piątku w godzinach od 10.00 do 16.00
- w soboty, niedziele i święta od 11.00 do 17.00
- w poniedziałek Muzeum jest nieczynne dla zwiedzających.
- W soboty wstęp bezpłatny.
Kasa Muzeum kończy sprzedaż biletów na 30 minut przed zamknięciem ekspozycji.