Zabytki miejscowo�ci dolno�l�skich
l i t e r a  D

Damianowo - d. woj. wroc�awskie
- Ko�ci� filialny �w. Micha�a, wzmiankowany w 1318 r., obecny gotycki wzniesiono ok. 1500 r., powi�kszony o zakrysti� i przebudowany w 2. po�. XVII w., restaurowany w XIX w. Orientowany, murowany, jednonawowy, z w�szym prezbiterium nakrytym sklepieniem krzy�owo-�ebrowym wspartym na dekoracyjnych konsolach. We wn�trzu barokowy o�tarz oraz szereg p�yt nagrobnych z XVI-XVIII w.

Dankowice - d. woj. legnickie
- Dw�r, klasycystyczny, zosta� wzniesiony w l. po�. XIX w. Murowany, na rzucie podkowy, dwukondygnacjowy, dwutraktowy, nakryty dachami dwuspadowymi. Elewacje zewn�trzne o boniowanym parterze, skromne, zaakcentowane jedynie od p�nocy czterokolumnowym p�askim portykiem z tr�jk�tnym przycz�kiem.

Dankowice - d. woj. wroc�awskie
- Ko�ci� parafialny �w. J�zefa, barokowy, wzniesiony w latach 1718-1719, restaurowany w XIX w., a ostatnio w 1954 r. Murowany, jednonawowy, z w�szym prezbiterium o �ci�tych naro�ach, z wie�� od zachodu. We wn�trzu dwie rze�by barokowe pochodz�ce z pocz. XVIII w.

Dasz�w - d. woj. leszczy�skie
- Pa�ac, pierwotny wzniesiony w pocz. XVII w., powi�kszony i przebudowany w l. po�. XVIII w. w stylu barokowym, restaurowany w XIX w. Jest to budynek dwuskrzyd�owy, dwutraktowy, trzykondygnacjowy, nakryty dachami dwuspadowymi o elewacjach podzielonych pilastrami, z wej�ciowym ryzalitem zaakcentowanym szczytem ze sp�ywami.

D�bice - d. woj. wroc�awskie
- Ko�ci� filialny �w. Jadwigi, wymieniany w 1400 r., wzniesiony w XV w., powi�kszony o zakrysti� w XVII w., przebudowany w XVIII w., restaurowany 1847 i 1960 r. Orientowany, murowany, jednonawowy, z w�szym, prostok�tnym prezbiterium, z oskarpowan� diagonalnie wie�� od zachodu. We wn�trzu dziesi�� ca�opostaciowych p�yt nagrobnych z 2. po�. XVI i 2. po�. XVII w.

D�bowy Gaj - d. woj. jeleniog�rskie
- Pa�ac, w obecnej formie wzniesiony w 1754 r. przez rozbudow� pierwotnego za�o�enia dworskiego z 1620 r., restaurowany w XIX w., cz�ciowo uszkodzony w 1945 r. Zbudowany na rzucie czworob ocznym, trzykondygnacjowy, z sze�cioosiow� elewacj� frontow� i szerok�, sklepion� sieni� w parterze.

D�ugo��ka - d. woj. wroc�awskie
- Ko�ci� parafialny Micha�a Archanio�a, barokowy, wzniesiony 1715-1722 r., restaurowany w 1961 r. (rekonstrukcja spalonego od pioruna he�mu wie�y). Orientowany, murowany, jednonawowy, z wie�� od zachodu, z w�szym, tr�jbocznie zako�czonym prezbiterium, o wn�trzu nakrytym sklepieniem kolebkowym z lunetami. Wyposa�enie barokowe pochodzi z okresu budowy ko�cio�a.

D�ugopole Dolne - d. woj. wa�brzyskie
- Ko�ci� filialny �w. Jerzego, wzmiankowany w 1503 r., obecny, barokowy, wzniesiony w latach 1793-1794, cz�ciowo przebudowany w 2. po�. XIX w. Murowany, salowy, z tr�jbocznie zamkni�tym nie wydzielonym prezbiterium, z wie�� od zachodu. We wn�trzu kilka barokowych obraz�w i rze�b pochodz�cych z XVIII w.

D�ugopole G�rne - d. woj. wa�brzyskie
- Dw�r, wzniesiony w 1807 r., empirowy. Murowany, dwukondygnacjowy, o uk�adzie trzy traktowy m, ze sklepionymi kolebkowo pomieszczeniami parteru. Zachowa� empirowy podzia� elewacji oraz cz�� wyposa�enia wn�trza.
- Dw�r, wzniesiony w l. po�. XVIII w., gruntownie przebudowany w po�. XIX w. Murowany, dwukondygnacjowy, o uk�adzie dwutraktowym. Cz�� pomieszcze� parteru zachowa�a sklepienia kolebkowe z lunetami.
- Ko�ci� parafialny �wi�tych Piotra i Paw�a, wzmiankowany w 1355 r. Obecny, wzniesiony ok. 1587 r., przebudowany w XVIII i XIX w., restaurowany w 1959 r. Orientowany, murowany, jednonawowy, z tr�jbocznie zamkni�tym prezbiterium, z wie�� od zachodu. Zachowa� we wn�trzu drzwi z 1587 r., renesansow� chrzcielnic� z pocz. XVII w,, p�nobarokowy o�tarz oraz szereg rze�b z XVIII w. Obok ko�cio�a barokowa kaplica cmentarna, pochodz�ca z 2. po�. XVIII w.

D�u�ec - d. woj. jeleniog�rskie
- Ko�ci� filialny �w. Jadwigi, wzniesiony ok. 1500 r., przebud. w XVIII w., restaurowany w XIX w., remontowany w 1967 r. Orientowany, murowany z kamienia, jednoruawowy, z nie wyodr�bmicnym prezbiterium nakrytym sklepieniem krzy�owo-�ebrowym. We wn�trzu p�nogotyckie przy�cienne sakramentarium, barokowy rze�biony w drzewie o�tarz i kamienna chrzcielnica.

D�u�yce - d. woj. legnickie
- Dw�r, wzniesiony w ko�cu XVII w., przebudowany w XVIII w. w stylu barokowym, gruntownie odrestaurowany w pocz. XX w. Za�o�ony na rzucie prostok�ta, dwutraktowy, dwukondygnacjowy, z ryzalitem wej�ciowym, pierwotnie by� otoczony fos� z wod�.
- Ko�ci� parafialny MB R�a�cowej, wzmiankowany w 1209 r. Obecny wzniesiony w XV w., przebudowany w po�. XVII w., restaurowany w XIX w., cz�ciowo uszkodzony w 1945 r., odbudowany w 1957 r. Orientowany, murowany z ceg�y, jednonawowy, z wie�� od zachodu i w�szym, poligonalnie zako�czonym prezbiterium. Nad naw� drewniany strop z malowanym plafonem za scen� Zes�ania Ducha �wi�tego, pochodz�cy z 2. po�. XVII w., a na �cianie ca�opostaciowy nagrobek hrabiny Niebelschlitz (zm. 1730).

Dobk�w - d. woj. jeleniog�rskie
- Ko�ci� filialny �w. Idziego, pierwotny gotycki zosta� wzniesiony ok. 1399 r. Obecny, barokowy, pochodzi z gruntownej przebudowy poprzedniego w 1735 r. Orientowany, murowany, z wie�� od zachodu, prostok�tny, o �ci�tych naro�ach od wschodu. We wn�trzu kamienna chrzcielnica z l. po�. XVIII w.

Doboszowice - d. woj. wa�brzyskie
- Ko�ci� parafialny, wzmiankowany w 1293 r., obecny, wczesnogotycki, wzniesiony w ko�cu XIII w., przebudowany w XIV w., powi�kszony o wie�� w 1559 r., przebudowany w latach 1617-1623, restaurowany w 1727 r. i w XIX w., remontowany w 1960 r. Orientowany, murowany, jednonawowy, z kwadratowym prezbiterium zamkni�tym pi�cioboczn� absyd�, z wie�� od zachodu, ozdobion� renesansow� attyk�. Wn�trze nawy nakryte sklepieniem kolebkowym z lunetami, w cz�ci drewnianym wspartym na wewn�trznych skarpach, prezbiterium i zakrystia sklepieniem sieciowym. Na �cianach zakrystii fragmenty dekoracji sgraffitowej. Wyposa�enie wn�trza, p�nobarokowe, pochodzi z oik. 1750 r., na �cianach za� szereg "nagrobk�w z XVI i XVII w. Obok, w murze cmentarnym, renesansowa brama z 1623 r. z ozdobnymi wolutowymi szczytami.

Dobromierz - d. woj. wa�brzyskie
- Pierwotnie posiada� prawa miejskie, uzyskane w l. po�. XIV w., jako niewielki o�rodek gospodarczo-administracyjny najbli�szej okolicy. Wobec blisko�ci Bolkowa, Dobromierz nigdy nie rozwin�� si� w�a�ciwie poza bezpo�rednie otoczenie rynku. W 1945 r. utraci� prawa miejskie i zaliczony zosta� do rz�du wsi.
- Pa�ac, barokowy, zosta� wzniesiony ok. 1727 r., a nast�pnie przebudowany w stylu klasycystycznym w pocz. XIX w. Za�o�ony na prostok�cie, trzytraktowy, trzykondygnacjowy, zachowa� we wn�trzu na pi�trze sal� balow� i kaplic� z klasycystycznymi dekoracjami. Ca�o�� nakrywa dach �amany, a elewacje ozdabiaj� podzia�y pilastrowe i balkonowe portale.
Pr�cz samego pa�acu w dobrym stanie znajduj� si� inne budynki gospodarcze, jak czworaki, stajnie i wozownie, pochodz�ce z okresu przebudowy pa�acu.
- Ko�ci� parafialny �w. Micha�a wzniesiony zosta� w pocz. XVI w., przebudowany cz�ciowo w XVIII w. i restaurowany w XIX w. Orientowany, murowany, jednonawowy, z dwuprz�s�owym prezbiterium nakrytym sklepieniem krzy�owo-�ebrowym, z wie�� od zachodu. Na �cianach ca�opostaciowe p�yty nagrobne z XVI i XVII w. Ko�ci� pomocniczy �w. Krzy�a, wzniesiony pierwotnie jako ko�ci� ewangelicki z pocz. XIX w. Murowany, na rzucie prostok�ta, z dostawion� wie�� i drewnianymi emporami we wn�trzu.
- Domy mieszkalne, zachowane g��wnie przy rynku, pochodz� z pocz. XIX w. i reprezentuj� skromny typ architektury ma�omiasteczkowej tego okresu.

Dobrosz�w - d. woj. wa�brzyskie
- Ko�ci� filialny Sw. Jadwigi, wzmiankowany w 1319 r. Obecny, barokowy, wzniesiono ok. 1750 r., restaurowano w latach 1856, 1910 i 1959. Murowany, salowy, z p�koli�cie zako�czonym prezbiterium, cz�ciowo oskarpowany, zwie�czony o�mioboczn� sygnaturk�, o wn�trzu nakrytym sklepieniem kolebkowym z lunetami. Wystr�j, p�nobarokowy, pochodzi z l. po�. XVIII w.
- Ruiny wiatraka typu holenderskiego, wzniesionego zapewne w XVIII w. Murowany z kamienia w formie �ci�tego sto�ka ze zniszczon� drewnian� g�owic� i wyposa�eniem wn�trza.

Dobroszyce - d. woj. wroc�awskie
- Zamek pierwotny renesansowy wzniesiono w 2. po�. XVI w., a przebudowano ok. 1675 r. i gruntownie odrestaurowano w XIX w. Murowany, za�o�ony na prostok�cie, z wewn�trznym dziedzi�cem i trzema naro�nymi basztami, o skrzyd�ach dwutraktowych, dwukondygnacj owych, obecnie nakrytych p�askimi dachami. Wej�cie w elewacji p�nocnej akcentuje barokowy portal z pierwotn� stolark�, a szereg okien zachowa�o kamienne obramienia renesansowe.

Dobrzenice - d. woj. wa�brzyskie
- Ko�ci� filialny MB R�a�cowej, obecny, gotycki, wzniesiono w ko�cu XIII w., przebudowano w XVII w., zbarokizowano w XVIII w., powi�kszono o wie�� w ko�cu XIX w. Cz�ciowo uszkodzony w 1965 r. zosta� odbudowany w 1967 r. Orientowany, murowany, jednonawowy, z prostok�tnym prezbiterium nakrytym sklepieniem krzy�owym z wie�� od zachodu. Od po�udnia w nawie wczesnogotycki portal kamienny, we wn�trzu barokowa ambona z pocz. XVIII w. i trzy p�yty nagrobne z XVI w.

Dobrzykowice - d. woj. wroc�awskie
- Ko�ci� filialny Narodzenia NMP, barokowy, wzniesiony w latach 1753-1757, restaurowany w 1963 r. Orientowany, murowany, jednonawowy, z wie�� od zachodu i w�szym zako�czonym tr�jbocznie prezbiterium, o wn�trzu nakrytym sklepieniem kolebkowym z lunetami. Ca�o�� wyposa�enia rokokowa z XVIII w., z wyj�tkiem gotyckiej rze�by Piety z pocz. XV w.

Domanice - d. woj. wroc�awskie
- Pa�ac. Pierwotnie, w XIII w., powsta� na wzg�rzu nad Bystrzyc� zamek, b�d�cy w�asno�ci� rycersk�. Obecnie na jego miejscu wznosi si� czworoboczny budynek z wie��, pochodz�cy z pocz. XIX w., kt�ry by� mo�e w murach swych kryje fragmenty starszych za�o�e� z ok. 1600 r. i z XVII w.
- Du�� warto�� posiadaj� ca�kowicie zachowane, zabudowania gospodarcze, wzniesione ok. 1821 r. w stylu empire, obejmuj�ce oficyn� mieszkaln�, stajni�, ku�ni� i pawilon ogrodowy.
- Ko�ci� filialny �w. Anny, gotycko-barokowy, pierwotny wzmiankowany w 1348 r. obecny wzniesiony w 2. po�. XV w., przebudowany po po�arze w 1664 r., restaurowany w 1894 i 1961 r. Orientowany, murowany, jednonawowy, z wie�� od p�nocy i kwadratowym prezbiterium nakrytym sklepieniem krzy�owym. Wyposa�enie wn�trza, p�norenesansowe, pochodzi z l. po�. XVII w. ��cznie z dzwonem na wie�y z 1653 r.

Domani�w - d. woj. wroc�awskie
- Ko�ci� parafialny Nawiedzenia NMP, wzmiankowany w 1234 r. Obecny, gotycki, wzniesiony w XIV w., przebudowany (m.in. sklepienie nawy) ok. 1700 r., restaurowany w XIX w., remontowany w 1967 r. Orientowany, murowany, jednonawowy, z wie�� od zachodu i kwadratowym prezbiterium nakrytym sklepieniem krzy�owo-�ebrowym.

Doman�w - d. woj. jeleniog�rskie
- Ko�ci� filialny Wniebowst�pienia Pa�skiego, wzmiankowany w 1371 r., renesansowy, wzniesiony w 2. po�. XVI w., przebudowany ok. 1677 r., restaurowany w 1732 r., remontowany w 1877 i 1957 r. Orientowany, murowany, jednonawowy, z wie�� od zachodu i prostok�tnym prezbiterium nakrytym sklepieniem krzy�owym bez �eber. We wn�trzu - rze�biony o�tarz i ambona, pochodz�ce z XVIII w.

Domas�aw - d. woj. wroc�awskie
- Ruiny ko�cio�a wzmiankowanego w 1284 r., wzniesionego w 2 po�. XIV w., powi�kszonego o naw� i wie�� w XVI w., 'zniszczonego w 1945 r., zabezpieczonego jako trwa�a ruina w 1971 r. Obecnie zachowa�a si� czworoboczna wie�a z fragmentem zachodniej �ciany nawy.
- Obok przy murze cmentarnym budynek bramny, pierwotnie gotycki, przebudowany w ko�cu XVII w., po��czony z cz�ci� mieszkaln�, nakryty czterospadowym dachem.

Domaszczyn Olszyca - d. woj. wroc�awskie
- Ko�ci� filialny Podwy�szenia Krzy�a, wzmiankowany w 1339 r. Obecny gotycki ok. 1565 r., cz�ciowo przebudowany w XVIII i XX w. Orientowany, murowany, w ca�o�ci oskarpowany, jednonawowy, z wie�� od zachodu i w�szym zako�czonym poligonalnie prezbiterium.

Domaszk�w - d. woj. wa�brzyskie
- Ko�ci� parafialny �w. Miko�aja, wzmiankowany w 1360 r. Obecny, wzniesiony ok. 1563 r., rozbudowany w 1683 r., przebudowany w XIX w., restaurowany w 1963 r. Orientowany, murowany, jednonawowy, z tr�jbocznie zamkni�tym, nie wyodr�bnionym prezbiterium, nakrytym sklepieniem kolebkowym z lunetami, z wie�� od zachodu. We wn�trzu fragmenty renesansowego malowid�a z 2. po�. XVI w., trzy barokowe rze�bione o�tarze, rokokowa ambona i prospekt organowy z XVIII w.
- Obok barokowa kaplica cmentarna z 1750 r.
- Dom (nr 126) o cechach klasycystycznych, wzniesiony ja'ko murowany, dwukondygmacjowy, o uk�adzie dwutraktowym, pochodz�cy z pocz. XIX w.

Droglowice - d. woj. legnickie
- Pa�ac klasycystyczny wzniesiony na prze�omie XVIII i XIX w., cz�ciowo przebudowany we wn�trzach i podwy�szony o pi�tro w ko�cu XIX w. Murowany, za�o�ony na prostok�cie z ryzalitowymi skrzyd�ami bocznymi, trzykondygnacjowy, nakryty p�askim stropodachem. Wn�trza dwutraktowe zachowa�y na parterze hali i reprezentacyjn� klatk� schodow�, a na pi�trze sal� balow� o klasycystycznym wystroju z podzia�em kolumnowym, gzymsami i stiukowymi rze�bami w supraportach. Elewacje zewn�trzne o prostym podziale pilastrowym wspartym na boniowanym parterze.
- Zachowa�y si� r�wnie� zabudowania gospodarcze o konstrukcji ryglowej wzniesione w pocz. XIX w.
- Nie opodal fragment krajobrazowego parku z pocz. XIX w.

Drogomi�owice - d. woj. wroc�awskie
- Ko�ci� filialny �w. Jerzego, gotycki, wzniesiony w ko�cu XIV w., powi�kszony od p�nocy i przebudowany w XVIII w., remontowany w pocz�tkach w. XX, restaurowany w 1964 r. Orientowany, murowany, jednonawowy, z wie�� od zachodu i w�szym zako�czonym tr�jbocznie prezbiterium nakrytym sklepieniem krzy�owo-�ebrowym. We wn�trzu barokowy o�tarz z ko�ca XVII w,. i renesansowy obraz z l. po�. XVII w.

Dro�k�w -- d. woj. wa�brzyskie
- Ko�ci� filialny �w. Barbary, pierwotny gotycki wymieniany jako kaplica w 1405 r., obecny przebudowany w stylu barokowym w pocz. XVIII w., restaurowany w XIX w. Orientowany, murowany, jednonawowy, z wie�� od zachodu i w�szym zako�czonym tr�jbocznie prezbiterium. We wn�trzu kilka barokowych rze�b i obraz�w z 2. po�. XVIII w., a obok ko�cio�a kamienna figura �w. Jana Nepomucena z 1732 r.

Duszniki-Zdr�] - d. woj. wa�brzyskie
- Miasto, za�o�one na miejscu pierwotnej osady g�rniczej, obecnie nie posiada dok�adnej daty lokacji, kt�ra nast�pi�a przed 1324 r. A� do 1595 r. Duszniki by�y prywatn� w�asno�ci� jako cz�� klucza posiad�o�ci ziemskich Homole, stanowi�c o�rodek rzemie�lniczo-handlowy. Dopiero wiek XVI przyni�s� wielki rozw�j rzemios�a sukienniczego i papierniczego. Miasto uleg�o zag�adzie w czasie wojny trzydziestoletniej, kiedy to zosta�o zdobyte przez Szwed�w. Tutaj te� przebywa� kr�l Jan Kazimierz w okresie swego pobytu na �l�sku. Po tych zniszczeniach odrodzi�o si� ono ponownie w du�ym stopniu w oparciu o bogate �r�d�a lecznicze, znane ju� w XV w. Obecnie, obok zak�ad�w przemys�owych, Duszniki rozwijaj� si� jako o�rodek uzdrowiskowo-turystyczny.
- Ko�ci� parafialny �wi�tych Piotra i Paw�a, wzniesiony na miejscu wcze�niejszego wymienianego ju� w 1324 r., zbudowany w latach 1708-1730 w stylu barokowym, restaurowany w XIX w. i w 1958 r. Za�o�ony na prostok�cie, jednonawowy, z rz�dami kaplic, nakryty sklepieniami kolebkowymi, zamkni�ty dwuwie�ow� fasad�. We wn�trzu o�tarz g��wny z pocz. XVIII w., szereg obraz�w z tegoe czasu oraz ciekawa ambona w kszta�cie wieloryba.
- Obok ko�cio�a kamienna figura Madonny z Dzieci�tkiem z 1725 r. d�uta L. Webera.
- M�yn papierniczy (ul. K�odzka) zosta� wzniesiony w obecnej postaci w 1605 r., jako w�asno�� rodziny Kreczmer�w, ju� od 1562 r. zajmuj�cych si� wyrobem papieru w Dusznikach. Sprzedany w 1709 r. przyby�ym z Czech Hellerom, w XIX w. przeszed� na w�asno�� rodziny Viehr. Kilkakrotnie restaurowany, ostatnio w latach 1959-1965 zosta� gruntownie odremontowany z przeznaczeniem na muzeum papiernicze i rzemie�lnicz� produkcj� papieru czerpanego. Sk�ada si� z dw�ch budynk�w: murowanego w�a�ciwego m�yna z wolutowymi szczytami i drewnianej suszarni, nakrytych dachami dwuspadowymi. Po�o�one r�wnolegle do potoku, oddzielone s� od drogi dwuprz�s�owym mostem rozdzielonym na filarze o�mioboczn� wie�yczk�.
- Domy zachowane tylko wok� rynku. W swej obecnej postaci pochodz� z XVIII i XIX w., jako za�o�enia trzytraktowe, dwu- i trzykondygnacjowe ze sklepionymi sieniami.
- Teatr im. F. Chopina, po�o�ony na terenie uzdrowiska, na po�udnie od miasta. Jest to prostok�tny budynek, wzniesiony w pocz. XIX w., w kt�rym w 1826 r. szesnastoletni w�wczas Chopin da� publiczny koncert. Konserwacja w latach 1955-1958.

Dzban�w - d. woj. wa�brzyskie
- Dom mieszkalny barokowy, wzniesiony w po�. XVIII w. Prostok�tny, dwutraktowy, z przelotow� sieni�, dwukondygnacjowy, nakryty jest dachem dwuspadowym, uj�tym w wolutowe szczyty. Wn�trza parteru zachowa�y sklepienia kolebkowe z lunetami.

Dziad�w Most - d. woj. kaliskie
- Pa�ac, pierwotnie barokowy, wzniesiony zapewne ok. 1691 r., posiada obecnie charakter klasycystyczny, po rozbudowie w ko�cu XVIII w. i remoncie w XIX w. Murowany, za�o�ony na planie podkowy, dwutraktowy, dwukondygnacjowy, nakryty jest dachami dwuspadowymi. W skrzydle �rodkowym, na elewacji, portyk akcentowany pilastrami i zwie�czony tr�jk�tnym przycz�kiem.
- Obok zachowane budynki oficyny i oran�erii, pochodz�ce z ko�ca XVIII w.

Dzia�oszyn - d. woj. jeleniog�rskie
- Ko�ci� parafialny �w. Bart�omieja, wzmiankowany w 1326 i 1346 r. Obecny, wzniesiony 1573-1582 r., gruntownie rozbudowany w 2. po�. XVIII w., remontowany w 1960 r. Jest to budowla orientowana, za�o�ona na czworoboku z przybud�wkami od po�udnia i p�nocy oraz wie�� od zachodu. Wn�trze, nakryte sklepieniem kopulastym, ozdobione dekoracj� malarsk� z okresu budowy, rozdzielaj� empory za�o�one na linii falistej. Ca�o�ci wyposa�enia dope�niaj� bogato rze�bione organy i o�tarz g��wny pochodz�cy z 2. po�. XVIII w.
- Plebania zosta�a wzniesiona w XVIII w. Za�o�ona na czworoboku, z sieni� przelotow� na osi, dwukondygnacjowa, nakryta jest dachem �amanym z lukarnami.
- Domy mieszkalne wzniesiono w pocz. XIX w., jako typowe konstrukcje przys�upowe - �u�yckie.
- Ku�nia pochodzi z ok. 1800 r. i jest za�o�eniem czworobocznym, dwukondygnacjowym, nakrytym dachem �amanym z os�aniaj�cym portal g��wny okapem.

Dzie�morowice - d. woj. wa�brzyskie
- Ko�ci� parafialny �w. Jana Aposto�a, wzmiankowany w 1372 r., w obecnej postaci zosta� wzniesiony w latach 1827-1829, by� mo�e na miejscu �wi�tyni poprzedniej. Budowany z kamienia, jednonawowy, z wydzielonym prezbiterium. We wn�trzu zachowa�a si� kamienna chrzcielnica z ko�ca XVI w., renesansowa ambona z ok. 1620 r. i barokowy o�tarz g��wny.
- Domy mieszkalne (ul. Sienkiewicza 5 i 19), wzniesione zosta�y na prze�omie XVIII na XIX w., jako dwutraktowe, dwukondygnacjowe, zwie�czone czterospadowymi dachami.

Dzier�oni�w - d. woj. wa�brzyskie
- Ju� w XII w. Dzier�oni�w wymieniany jest jako osada. Prawo miejskie uzyska� przed 1258 r., zapewne w zwi�zku z przej�ciem pod w�adz� Bolka I �widnicko-jaworskiego. Ksi��� ten w ko�cu XIII w. otoczy� miasto murami, a w rynku zbudowa� ratusz. Po rozdrobnieniu ksi�stwa �widnickiego Dzier�oni�w przeszed� na w�asno�� Piast�w zi�bickich. ale wraz z nimi ju� w 1325 r. sta� si� lennem Czech. Nowy w�adca Jan Luksemburczyk sprowadzi� do Dzier�oniowa rycerzy zakonu malta�skiego, kt�rzy w 1338 r. obj�li patronat nad ko�cio�em parafialnym. Miasto rozwija�o si� szybko dzi�ki rozkwitowi rzemios�a i handlu i od ko�ca XV w. pocz�o s�yn�� z wyrobu tkanin we�niano-lnianych. Rozw�j ten przerwa�a wojna trzydziestoletnia, kiedy to w 1627 r. wojska Wallensteina zdoby�y i spl�drowa�y miasto. Ledwo odbudowany Dzier�oni�w zosta� ponownie zdobyty przez wojska cesarskie w 1644 r. Rozbudowa miasta wzmog�a si� jeszcze w 2. po�. XIX w. w zwi�zku z rozwojem przemys�u, kt�ry i obecnie po modernizacji wyznacza jego pozycj� w regionie.
- Ratusz wymieniany by� ju� w 1337 r., jednak�e po kolejnych przebudowach uleg� rozbi�rce w 1872 r. Do chwili obecnej pozosta�a czworoboczna wie�a z ostro�ukowym portalem, zwie�czona galeryjk� i p�norenesansowym he�mem z latarni�. Zachowa� si� r�wnie� budynek dawnych sukiennic z p�nogotyckim szczytem z pocz. XVI w., o wn�trzu zaadaptowanym w latach 1964-1965 dla potrzeb biblioteki miejskiej.
- Mury obronne rozpocz�to wznosi� w ko�cu XIII wieku. Rozbudowywane w XIV i XV w. utworzy�y, pot�ny, dwupier�cieniowy zesp� kamiennych mur�w z czterema bramami: �widnick�, Wroc�awsk�, Z�bkowick� i Wodopojow� oraz licznymi �upinowymi basztami w pier�cieniu wewn�trznym. Zesp� ten wzmocniony po 1633 r. wa�ami ziemnymi, mimo rozbi�rek w XVIII i XIX w., zachowa� si� w du�ych fragmentach, konserwowanych w latach 1963-1964.
- Ko�ci� parafialny �w. Jerzego. Pierwotny, kt�rego proboszcz wymieniany jest w dokumentach w 1258 r., wzniesiony zosta� w 2. po�. XIII w. w formie trzynawowej hali murowanej z kamienia. Pozosta�y z niej fragmenty mur�w i fasada zachodnia z fragmentami kolumnowego portalu. Ko�ci� w stylu gotyckim budowano etapami przez ca�y XV w., prezbiterium zasklepiono w 1555 r., a po�udniow� naw� boczn�, gdzie budow� prowadzi� Baltazar Jentsch z Legnicy, w 1585 r. Obecnie jest to do�� nieforemna, orientowana, trzynawowa bazylika. Poligonalnie zako�czone prezbiterium i nawa nakryte s� wsp�lnym sklepieniem sieciowym, nawy boczne - krzy�owym, a po�udniowy rz�d kaplic - tr�jdzielnym. Naro�nik p�nocno-wschodni zajmuje pot�na, kwadratowa wie�a z he�mem z 1588 r. Od p�nocy przylega neoklasycystyczna kalica z 1810 r. proj. K. G. Langhansa. Do ko�cio�a prowadz� trzy portale: p�nocny pochodz�cy z 1558 r., zachodni ostro�ukowy, gotycki z XV w. i po�udniowy z 1611 r. Drewniany o�tarz g��wny pochodzi z 1615 r., ambona za� z 1609 r. Cz�� zachodni� ko�cio�a zajmuj� drewniane empory, ozdobione ornamentaln� polichromi� p�dzla Paula Jucha z 1586 r.
- Ko�ci� filialny Niepokalanego Pocz�cia NMP, ufundowany pierwotnie przez biskupa wroc�awskiego Jana (1292-1301) jako szpitalny dla zakonu Bo�ogrobc�w sprowadzonych z Nysy. Obecne prezbiterium wzniesiono w ko�cu XIV w., przebudowano w latach 1713, 1845, a restaurowano w 1959 r. Jest ono murowane, za�o�one na prostok�cie, z poligonalnym zako�czeniem, cz�ciowo oskarpowane, z niewielk� sygnaturk� na �cianie zachodniej.
- Ko�ci� ewangelicki (ul. �widnicka) zbudowany zosta� w latach 1795-1798 wg projektu K. G. Langhansa, pod kierunkiem Leopolda Niederracknera, na miejscu zamku wzniesionego w ko�cu XIII w., p�niej przebudowywanego, a rozebranego ok. 1795 r. Jest to budowla salowa, za�o�ona na elipsie, z pot�n� kwadratow� wie�� od wschodu akcentuj�c� wej�cie g��wne, o wn�trzu rozdzielonym trzema kondygnacjami empor, w ca�o�ci utrzymana w stylu klasycystycznym.
- Domy mieszkalne, zachowane cz�ciowo wok� rynku i g��wnie przy ul. Z�bkowickiej - pochodz� z XVIII w., przebudowywane w XIX i XX w. Murowane, dwu- lub trzytraktowe, od dwu- do czterokondygnacjowycb, zachowa�y w parterach pierwotne uk�ady oraz w kilku wypadkach elewacje szczytowe.

Dzies�aw - d. woj. legnickie
- Pa�ac barokowy, wzniesiony w 1. �w. XVIII w., powa�nie uszkodzony w 1945 r. Prostok�tny, z bocznymi ryzalitami, trzytraktowy, dwukondygnacjowy, nakryty dachem mansardowym z lukarnami. Elewacje dzielone pilastrami na cokole, portal wej�ciowy akcentowany balkonem i p�kolistym tympanonem z p�askorze�bionymi herbami w�a�cicieli. Wn�trze z reprezentacyjn�, dwubiegow� klatk� schodow� zachowa�o w cz�ci pierwotne sklepienia kolebkowe.
- Obok prostok�tna oran�eria wsp�czesna pa�acowi, zwie�czona a�urow� balustrad� i wazonami na postumentach.

Dzies�awice - d. woj. kaliskie
- Ko�ci� filialny �w. Tr�jcy, wzmiankowany w 1376 r. Obecny wzniesiony w latach 1667-1670, restaurowany w 1835 i 1935-1936. Orientowany, jednonawowy, drewniany, o konstrukcji zr�bowej na podmur�wce ceglanej, z tr�jbocznie zako�czonym prezbiterium nie wyodr�bnionym od nawy, w ca�o�ci nakryty pozornym sklepieniem drewnianym. Do fasady zachodniej przylega kwadratowa wie�a. We wn�trzu zachowa� si� barokowy, drewniany o�tarz z pocz. XVIII w. oraz r�wnie� drewniana tablica erekcyjna z 1492 (?) r.

Dziewiďż˝ - d. woj. legnickie
- Dw�r, renesansowy, wzniesiony zosta� wg napis�w w ci�gu lat 1558-1566, przebudowany w 1700 r., restaurowany w pocz. XIX w. Za�o�enie prostok�tne z dobudowan� oficyn�, trzytraktowe, dwukondygnacjowe, nakryte dachami dwuspadowymi uj�tymi w bogate szczyty wolutowe ze sterczynami. Mimo przebud�w zachowa� szereg kamiennych, renesansowych obramie� okiennych, renesansowe i barokowe portale oraz resztki pierwotnych dekoracji wn�trz.
- Ko�ci� filialny �wi�tych Piotra i Paw�a, wzmiankowany w 1284 r. Obecny gotycki wzniesiony zosta� w XIV w., powi�kszony o wie�� w ko�cu XVI w., restaurowany w XVII w., uszkodzony w 1945 r., odremontowany w 1947 i 1963 r. Orientowany, murowany, oskarpowany, jednonawowy, z wie�� od zachodu i tr�jbocznie zako�czonym prezbiterium i prostok�tn� zakrysti� od p�nocy. We wn�trzu kamienne, p�nogotyckie sakramentarium i chrzcielnica, renesansowa ambona z 1595 r., kilkana�cie nagrobk�w z lat 1538-1608, epitafi�w z XVII i XVIII w., barokowy o�tarz z 1660 r. i rokokowy prospekt organowy z XVIII w.

Dzikowiec - d. woj. wa�brzyskie
- Dw�r, pierwotnie barokowy z 2. po�. XVII w., gruntownie przebudowany w XIX w. Murowany, prostok�tny, dwutraktowy, dwukondygnacjowy, nakryty dachem czterospadowym, obok uszakowatego obramienia portalu wej�ciowego zachowa� szereg sklepionych kolebk� sal na parterze.
- Obok wsp�czesna oficyna mieszkalna o ozdobnym wolutowym szczycie i sklepionych pomieszczeniach parteru.
- Ko�ci� parafialny �w. Marcina, wzmiankowany w 1337 r., obecny, barokowy, wzniesiony w 1645 r., restaurowany w pocz. XX w. Murowany, jednonawowy, z kwadratow� wie�� i w�szym, zako�czonym tr�jbocznie prezbiterium, o wn�trzu nakrytym sklepieniem kolebkowym z lunetami. Wyposa�enie barokowe pochodzi z ko�ca XVIII w.
- Obok p�nobarokowa kaplica z ko�ca XVIII w., umieszczona w budynku dawnej bramy cmentarnej, o pilastrowym podziale elewacji, zwie�czona tr�jk�tnym szczytem.
- Plebania barokowa z 1791 r. Jest to budynek murowany, prostok�tny, dwutraktowy, z sieni� na osi, dwukondygnacjowy, nakryty dachem czterospadowym, ze sklepionymi kolebk� pomieszczeniami parteru.

Dziwisz�w - d. woj. jeleniog�rskie
- Ko�ci� filialny �w. Wawrzy�ca, wzniesiony w l. poi. XIV w., przebudowany w XVIII w., restaurowany w 1965 r. Orientowany, murowany, jednonawowy, z wie�� od zachodu, z prostok�tnym, oskarpowanym prezbiterium nakrytym dwuprz�s�owym sklepieniem krzy�owo-�ebrowym sp�ywaj�cym na rze�bione wsporniki. We wn�trzu zachowa�y si� kamienna chrzcielnica i drewniany o�tarz g��wny, barokowe pochodz�ce z pocz. XVIII w.
- Cmentarz otacza mur kamienny z bram� o ostro�ukowym prze�wicie.
- Dawny zajazd (nr 39), wzniesiony w ko�cu XVIII w., przebudowany w pocz. XX w. Prostok�tny, dwu- i trzytraktowy, z sieni� na osi, dwukondygnacjowy, nakryty dachem �amanym z nacz�kami.

---------------------------
k o n i e c    l i t e r y   D