ZABYTKI   POWIATU   CIECHANOWSKIEGO

B�DKOWO
DW�R w B�dkowie zosta� wzniesiony w XVIII w. Jest to budowla drewniana, parterowa, na planie prostok�ta z dwoma gankami. Pierwotnie dach by� nacz�kowy, kryty gontem.
W pobli�u znajduje si� PARK krajobrazowy z pierwszej po�owy XIX w., ze stawem i szpalerem lipowym.

BOGUCIN
Przydro�na kamienna FIGURA Matki Boskiej wystawiona w 1852 r. Stoi na murowanym, wysokim cokole.

CHOTUM
KO�CIӣ PARAFIALNY p.w.Matki Boskiej Cz�stochowskiej wzniesiony zosta� w XVII w. (rzekomo w 1644 r.). Drewniana �wi�tynia jest orientowana. Posiada kr�tk� i szerok� naw� z w�szym, tr�jbocznie zamkni�tym prezbiterium. Wn�trze otoczone jest gzymsem ze sko�nych z�bk�w i przekryt stropem. Lisice opracowano w formie pilastr�w toska�skich. Otwory okienne i drzwiowe s� prostok�tne. Kryte blach� dachy dwuspadowe, nad naw� i zakrysti� s� tr�jpo�aciowe. Sygnaturka nad prezbiterium jest o�mioboczna, a�urowa, kryta blaszanym, cebulastym he�mem, nad nawa natomiast neogotycka, czworoboczna, odeskowana, zwie�czona obeliskowym, blaszanym he�mem.

CIECHAN�W
- Zacz�tkiem miasta by�a osada na podgrodziu przy grodzie obronnym, po�wiadczonym w 1065 r. Osada wraz z grodem niszczone by�y kilkakrotnie w XIII-XIV w. najazdami Prus�w i Litwin�w. Prawo miejskie nadano w drugiej tercji XIV w. W 1400 r. przeniesiono miasto na inne miejsce i lokowano je na prawie che�mi�skim. Po zniszczeniach w wojnach szwedzkich po�. XVII i pocz. XVIII w. miasto upad�o. W 2. �w. XIX w. z inicjatywy Wincentego Krasi�skiegi i Marcina Zawadzkiego podj�to pr�by uporz�dkowania przestrzennego i budowlanego miasta. Uk�ad przestrzenny Ciechanowa oparty jest na dw�ch elementach: przedlokacyjnym, z�o�onym z grodu i osady targowej oraz na rozplanowaniu miasta lokacyjnego, usytuowanego ok. 800 m. na p�noc.
- KO�CIӣ PARAFIALNY p.w. Narodzenia Naj�wi�trzej Panny Marii, obecny zbudowano w 1. �w. XVI w. Jest to murowana z ceg�y, tr�jnawowa p�nogotycka �wi�tynia. Jej nieznacznie wyodr�bnione prezbiterium zamkni�to prost� �cian�. Nawy boczne ��cz� z g��wn� ostro�ukowe arkady na czworobocznych filarach. Ko�ci� posiada gwia�dziste sklepienie. Zewn�trz naro�a i �ciany naw bocznych opi�te s� uskokowymi szkarpami. Okna zamkni�to p�koli�cie. Fasad� i prezbiterium dekoruj� schodkowe szczyty. Nad naw� wznosi si� neobarokowa wie�yczka na sygnaturk�, zwie�czona he�mem z latarni�. Wewn�trz ko�cio�a znajduj� si� liczne epitafia g�. XIX-to wieczne. Neogotyck� dzwonnic� wystawiono na szczycie grodziska w 1889 r.
- Gotycki KO�CIӣ FILIALNY p.w. Nawiedzenia N. P. Marii wzniesiono w 1. �w. XVI w. Jest on orientowany. Mury z ceg�y urozmaicono rombowym wzorem zendr�wek. Opinaj� go uskokowe szkarpy. Wewn�trz widoczne s� �lady licznych przebud�w. Dwuspadowy dach, kryty dach�wk�, wie�czy wie�yczka na sygnaturk� o formach barokowych z a�urow� latarni� i he�mem. Ko�ci� posiada prospekt organowy w stylu regencji, pochodz�cy z 2. �w. XVIII w.
- W zachowanym skrzydle dawnego KLASZTORU, pochodz�cym z 2. po�.XVII w. lub 1. po�. XVIII w., mie�ci si� Dom Dziecka.
- Neogotyck� DZWONNIC� - bram� wzniesiono w 2. po�. XIX w. Zdobi� j� szczyty schodkowe ze sterczynami i wimpergami.
- Ruiny zamku budowanego od 3. dekady XV w. to prostokatny uk�ad mur�w z dwiema basztami: pd.-zach. pi�ciokondygnacjow� i pd.-wsch. sze�ciokondygnacjow�.
- Usytuowany w pn. pierzei rynku neogotycki RATUSZ, wzniesiono prawdopodobnie wg proj. Henryka Marconiego. Dwukondygnacjowa budowla posiada czworoboczn� wie�� na osi fasady, zwie�czon� gloriett�. Niski, czterospadowy dach pokryty jest blach�.
- Drewniany DOM przy ul. Kili�skiego nr 2, zbudowany w 1. po�. XIX w. Jego nacz�kowy dach kryje blacha.
Na terenie GRODZISKA zw. Farsk� G�r� z X-XI w. jest od 1966 r. miejscem sonda�owych bada� archeologicznych.

CZARNOCIN
KAPLICA murowana z 1897 r. W niej o�tarz z 2. o�. XVIII w. lub 1. o�. XIX w. Ambona jest ludowo-rokokowa z 2. po�. XVIII w. z rze�b� anio�a w zwie�czeniu.

DROGISZKA
Drewniany KO�CI�L FILIALNY p. w. �w. Krzy�a wzniesiono w 1644 lub 1668 roku. Remontowano go w 1933 r. Usytuowany jest na wzg�rzu, poza wsi� w lesie. �wi�tynia posiada prostok�tn� naw� z w�szym, zbli�onym do kwadratu prezbiterium. Wn�trze przekryte stropem belkowym. Prostokatne, wyd�u�one okna zamkni�te s� dwubocznie. Tr�jpo�aciowe dachy kryte gontem. Gotycki z neogotyckimi przekszta�ceniami ko�ci� jest orientowany. Murowany z ceg�y o uk�adzie gotyckim, z u�yciem kamieni polnych w podmur�wce oraz zendr�wki do dekoracji rombowej na elewacjach. Wn�trze nakryto gotyckim, dwuspadowym sufitem, �ciany rozcz�onkowano ostro�ukowymi arkadami w profilowanych obramieniach. Zewn�trz elewacje i naro�a opinaj� dwuuskokowe szkarpy, �ciany wie�czy wg��bny pas tynkowany. Zamkniete ostro�ukowo okna maj� tynkowane o�cierza. Dachy pokryto blach. Drewnian� dzwonnic� z dachem namiotowym, krytym blach� wzniesiono w 2. po�. XVIII lub 1. po�. XIX w. Obok ko�cio�a znajduje si� CMENTARZ.

GRUDUSK
- KO�CIӣ PARAFIALNY p.w. Przemienienia Pa�skiego, murowany, wzniesiono na miejscu poprzedniego drewnianego w 1883-93 wg projektu arch. Antoniego W�jcickiego.
- SPICHLE� murowany wzniesiono w 1. ok. XIX w. Jego okienka zamkni�te odcinkowo umieszczono w opaskach z tynku.
- Na lewym brzegu �ydyni w XI w. wzniesiono GRODZISKO Zielona G�ra, od 1936 r. prowadzono tam prace wykopaliskowe.
- W przydro�nej KAPLICZCE umieszczono rze�b� �w. Jana Nepomucena.

KA�KI
W XVIII-to wiecznej przydro�nej KAPLICZCE znajduje si� rze�ba Matki Boskiej, gotycka z ok. po�. XV w.

KLICE
DW�R drewniany wzniesiono w XVIII w. Jego nowsza, neogotycka cz�� jest murowana. Budynek przekryto czterospodowym dachem obitym blach�.

KOZICZYNEK
- KO�CIӣ PARAFIALNY p.w. Tr�jcy �wi�tej wybudowano na miejscu poprzedniego w ko�cu XVIII w. �wi�tynia jest drewniana. Prostok�tne wn�trze dziel� na nawy trzy pary s�up�w. Dwuspadowe dachy kryte s� blach�. Sygnaturk� wie�czy he�m cebulasty z kul� i krzy�em.

KO�NIEWO WIELKIE
Barokowy drewniany DW�R wzniesiono w 2. po�. XVIII w. pokryto dachem �amanym, dawniej gontowym.

KRASNE
- Na miejscu poprzednich �wi�ty� w 1739 r. wzniesiono tr�jnawowy KO�CIӣ PARAFIALNY p. w. Podwy�szenia Krzy�a �i�tego. W 1747 r. polichromi� wn�trz wykona� Sebastian Eckstein. Szczyty fasady i wie�y maj� formy historyzuj�ce. Korpus tr�jnawowej bazyliki jest barokowy, a fasada i wie�a w zr�bie p�nogotyckie posiadaj� elementy barokowe i historyzuj�ce. �ciany nawy g�. i prezbiterium rozcz�onkowuj� toska�skie pilastry. �ciany naw bocznych urozmaicaj� wn�ki zamkni�te p�koli�cie. Okna s� du�e, zamkni�te odcinkowo. Dachy nad naw� g�. i prezbiterium s� dwuspadowe, nad nawami bocznymi pulpitowe kryte dach�wk�. Nad prezbiterium znajduje si� sygnaturka. W ko�ciele znajduj� si� liczne nagrobki i epitafia z XVI, XVII, XVIII i XIX wieku. W skarbcu przechowywany jest bogaty ksi�gozbi�r z zapisu Krasi�skich, pochodz�cy z XVI-XIX. Pod prezbiterium znajduje si� krypta grobowa Krasi�skich z 1877 r. wg projektu Wincentego Rakiewicza. XIX wieczny mur otaczaj�cy CMENTERZ zdobi� rze�by o charakterze barokowym.
- Budynek PLEBANII zaprojektowany zosta� ok. 1763 r. przez Antonia Solariego. Z dawnej rezydencjii za�o�onej w XVII w. zachowa�y si� oficyna, neogotycka WIE�A PRZYBRAMNA i rozleg�y, ciekawy PARK za�o�ony w XVII w.
- Przydro�na KAPLICZKA pochodzi z 1. po�. XIX w.

KRASZEWO
Na miejscu poprzedniego w XVII w. wzniesiono drewniany KO�CIӣ PARAFIALNY p. w. Tr�jcy �wi�tej i �w. Wawrzy�ca. Do nawy przylega starsza XVI-to wieczna murowana kaplica. Dwuspadowy dach z nacz�kiem od zach. kryty jest blach�. Wie�yczka o charakterze barokowym posiada cebulasty he�m. Przy ko�ciele znajduje si� CMENTARZ.

LEKOWO
W 1772 r. na miejscu poprzedniego wzniesiono drewniany KO�CIӣ PARAFIALNY p. w. �w. Stanis�awa bp. �wiatynia na planie prostok�ta jest orientowana. Wn�trze rozdzielaj� trzy pary kolumn toska�skich. Fasad� wie�czy tr�jk�tny szczyt, uj�ty wtopionymi dwukondygnacjowymi wie�ami, poprzedza j� prostok�tna kruchta. Dwuspadowe dachy kryje blacha. O�tarz g��wny pochodzi rzekomo sprzed 1694 r. Drewnian� DZWONNIC� wzniesiono w XVII w.

LUBERADZ
W 1789 r. wzniesiono PA�AC wg projektu arch. Hilarego Szpilowskiego. Zbudowany w stylu klasycystyczno-romantycznym. Pi�trowy, posiada plan nieregularny - dwa prostokatne skrzyd�a stykajace si� pod k�tem rozwartym, maskuje czterokolumnowy pseudoportyk. Ciekawe, niergularne wn�trze by�o bogato zdobione, szczeg�lnie sala balowa. W latach 1870-80 przebudowano go. Z krajobrazowego PARKU, za�o�onego w 1. po�. XIX w. zosta�y tylko resztki.

�OPOCIN - KO�CIӣ PARAFIALNY p.w. Narodzenia N. P. Marii i �w. Leonarda Wzniesiono w 1947-53 wg projektu arch. Brunona Zborowskiego. Ko�ci� jest murowany o stylu neobarokowym.
- Drewnian� DWONNIC� wzniesiono w XVIII-1.po�. XIX w. W odleg�o�ci 3 km stoi murowana KAPLICZKA z figur� Matki Boskiej z Dzieci�tkiem, pochodz�ca z 1. po�. XIX w.

�YSAKOWO
W 1881 r. w miejsce drewnianego postawiono murowany KO�CI�L PARAFIALNY p. w. Antoniego Padewskiego. Drewnian� DWONNIC� wzniesiono w XVIII- 1. po�. XIX w. Przy ko�ciele znajduje si� CMENTARZ. Parterowa, drewniana, tynkowana PLEBANIA wzniesiona zosta�a w 1. po�. XIX w.

MALU�YN
- KO�CI�L PARAFIALNY p.w. �w. Wojciecha bpa i Zwiastowania N.P. Marii. Obecne prezbiterium murowane o charakterze 1. po�. XVI w. Ok. 1640 r. dobudowano zakrysti�, skarbczyk. W 1780 r. dobudowano drewnian� naw� do prezbiterium. Sygnaturka pochodzi z 2. po�. XIX w. �ciany nawy wewn�trz podzielone s� drewnianymi pilastrami. Drewniany ch�r muzyczny wsparty jest na dwu s�upach. Dachy kryte s� gontem. Wie�a na sygnaturk� jest neogotycka. O�tarz g��wny wczesnobarokowy pochodzi z 1. po�. XVII w.
- Przy ko�ciele znajduje si� CMENTARZ.
- Drewniana DZWONNICA wzniesiona zosta�a w 1655 r.
- DWOREK parterowy z 1. po�. XIX w. jest drwniany, otynkowany.

NIEDZB�RZ
KO�CIӣ PARAFIALNY p. w. �w. Miko�aja bpa. wzniesiony na miejscu poprzedniego drewnianego, murowany stan�� w latach 1885-6. W stylu neogotyku. Wi�kszo�� wyposa�enia wn�trza pochodzi z XVIII w.

OPINOG�RA
- Neoklasycystyczny KO�CIӣ PARAFIALNY p. w. Wniebowzi�cia N.P. Marii wzniesiono 1874-7 jako budowl� murowan�, z krypt� grobow� proj. Jana Heuricha st. Nawa i w�sze prezbiterium s� prostok�tne, z wieloboczn� apsyd� we wn�trzu. Wewn�trz �ciany nawy rozcz�onkowane p�kolumnami toska�skimi. Fasada posiada portyk i tr�jk�tny szczyt. Elewacje boczne rozcz�onkowane s� pilastrami toska�skimi. Dwuspadowy dach pokryto blach�.
- EPITAFIUM Amelii z Bronikowskich Za�uskiej wykona� Konstanty Laszczka.
- W pobli�u znajduje si� CMENTARZ.
- REZYDENCJA za�o�ona w 1811 r. przez Wincentego Krasi�skiego z�o�ona jest z tzw. ZAMECZKU, OFICYNY, DOMKU podcieniowego oraz PARKU.
- ZAMECZEK to niezwykle ciekawa, po�o�ona w parku, neogotycka budowla, wzniesiona ok. 1828 r. wg proj. Henryka Marconiego. Od 1961 r. mie�ci si� w niej MUZEUM ROMANTYZMU.
- OFICYNA pa�acowa wzniesiona ok. 1828 r. w stylu gotyku romantycznego, obecnie po przekszta�ceniach jest bezstylowa. DOM podcieniowy stoi przy wje�dzie do parku. Wzniesiono go pod koniec XIX w. Jest parterowy, murowany, tynkowany. Jego dwuspadowy dach kryty jest gontem. Ciekawy park ze stawami przekomponowywano.
- S�upowa KAPLICZKA przydro�na wzniesiona 1. po�. XIX w. przy drodze do Pa�uk ma charakter barokowy.

O�CIS�OWO
KAPLICZKA drewniana na nowszym s�upie, z figurk� ludow� Matki Boskiej Sk�pskiej.

PA�UKI
- KO�CIӣ PARAFIALNY p.w. Wniebowzi�cia N. P. Marii wzniesiono w latach 1841-3 wg projektu J�zefa I�yckiego i Micha�a Jakuba Miklaszewskiego. Murowana, neogotycka �wi�tynia jest orientowana. Posiada wie�� czworoboczn�, otoczon� wie�cem tr�jk�tnych szczycik�w, z wysokoim, ostros�upowym he�mem. Wn�trze rozcz�onkowuj� g��bokie wn�ki ostro�ukowe.
- Neogotyck� PLEBANI� wzniesiono w 1849 r.

PAW�OWO
DW�R wzniesiono w 2. po�. XVIII w. Jest drewniany, cz�ciowo obmurowany ceg�� i otynkowany. W jego otoczeniu znajduj� si� resztki PARKU krajobrazowego z XIX w.

POMORZE
KAPLICZKI przydro�ne wystawiono tu w 1. po�. XIX w. lub ok. po�. XIX w. S� s�upowe na coko�ach, murowane z ceg�y, tynkowane.

PRZEDWOJEWO
Drewniany KO�CIӣ FILIALNY p.w. Przemienienia Pa�skiego i �w. Stanis�awa wzniesiono w 1620 r. Dachy kryje gont.

RUMOKA
Murowana KAPLICZKA przydro�na pochodzi z ok. po�. XIX w. Druga, na drewnianym s�upie z ludow� figurk� �w. Jana Nepomucena z 1. po�. XIX w.

SO�SK
Neogotycki KO�CIӣ PARAFIALNY p.w. Przemienienia Pa�skiego zbudowano w latach 1904-5 wg projektu Antoniego W�jcickiego.
Teren niegdysiejszego GRODU, powsta�ego w XI-XII w., a funkcjonuj�cego do XIV-XV, od 1966 r. by� miejscem sonda�owych bada� archeologicznych.

SULERZY�
- Na miejscu poprzednich spalonych ko�cio��w w latach 1908-28 wzniesiono murowany KO�CIӣ PARAFIALNY p.w. �w. Miko�aja bpa. wg projektu J�zefa Piusa Dzieko�skiego.
- KAPLICA GROBOWA na cmentarzu przyko�cielnym pochodzi z 1. po�. XIX w. Jest klasycystyczn�, murowan� budowl� z krypt�.
- Drewniany DW�R wzniesiono w 1. po�. XIX w.

SZLASY-LESZCZE
DWOREK drewniany, bielony zniesiono w 1. po�. XIX w. Czterospadowy dach kryty jest s�om�.

SZULMIERZ
DW�R murowany, na planie prostok�ta, parterowy wzniesiono w 1874 r. Pi�trowa cz�� �rodkowa jest zryzalitowana. Wok� znajduj� si� resztki PARKU za�o�onego w 2. po�. w XIX w.

�LUBOWO
- Drewniany KO�CIӣ FILIALNY p.w. �w. J�zefa zbudowano w 1780 r. Wn�trze przekrywa kasetonowy strop. Na dwuspadowym, krytym blach� dachu znajduje si� sze�cioboczna wie�yczka na sygnaturk�, z cebulastym he�mem obitym blach�.
- Drewniany, parterowy DW�R wzniesiono w 1. po�. XIX w., jest on otynkowany. Na jego osi znajduje si� ganek o czterech drewnianych kolumienkach i tr�jk�tnym szczycie. Nacz�kowe dachy, kryte s� blach�. W jego otoczeniu znajduj� si� resztki PARKU KRAJOBRAZOWEGO z 1. po�. XIX w.
- PRZYDRO�NA KAPLICZKA z ludow� rze�b� �w. J�zefa z Dzieci�tkiem.

UNIKOWO
DW�R wzniesiono w 3. �w. XIX w. Parterowa budowla jest murowana z ceg�y, otynkowana, z boniowanymi naro�ami. Urozmaica j� parterowy ryzalit. Dwuspadowy dach kryty jest blach�.

ZE�BOK
Obecny barokowy, murowany KO�CIӣ PARAFIALNY p.w. �w. Bart�omieja zbudowano w 2. po�. XVIII w. �wi�tynia jest orientowana. Jej wn�trze rozdzielaj� dwie pary kolumn toska�skich. Trzyosiowa fasada rozdzielona jest czterema pilastrami toska�skimi na coko�ach. Wie�czy j� szczyt ze sp�ywami nad kt�rym znajduje si� tr�jk�tny przycz�ek. Na dwuspadowym dachu, krytym blach� umieszczono dwukondygnacyjn� wie�yczk� na sygnaturk�, z blaszanym baniastym he�mem ze sterczyn�.

ZIELONA CIECHANOWSKA
Obecny KO�CIӣ PARAFIALNY p.w. �w. Mateusza zbudowany zosta� w latach 1772-4. Drewniana �wi�tynia od zach. posiada wydatny, szeroki ryzalit. Wn�trze dziel� trzy pary drewnianych filar�w z coko�ami i g�owicami, po��czone odcinkowymi arkadami. Prostok�tne okna zamkni�to odcinkowo. Dwuspadowy dach zdobi neobarokowa wie�yczka na sygnaturk�.