ZABYTKI   OLSZTYNA

KOŚCIÓŁ Św. Jakuba (od 1945 r. konkatedralny), gotycki, z cegły, wznoszony etapowo od 1380 do 1445 r., sklepiony w 1. poł. XVI w., dobudowa wieży ok. 1562-96, restaurowany w latach 1866-68, arch. Nöring, według wskazówek Ferdinanda von Quasta i Friedricha Augusta Stülera. Halowy bez wyodrębnionego prezbiterium, przekryty sklepieniami sieciowymi i kryształowymi, z wieżą frontową ujętą parą kaplic.

PAŁACYK archiprezbitera pierwotnie barokowy, zbudowany w latach 1771-72, wielokrotnie przekształcany, piętrowy z ryzalitem frontowym.

KOŚCIÓŁ Serca Jezusowego neogotycki, zbudowany w latach 1901-03, proj. Fritz Heitmann; halowy z wieżą frontową i dwiema wieżami ujmującymi prezbiterium.

KOŚCIÓŁ Św. Józefa, neoromański, zbudowany w latach 1912-13, proj. Fritz Heitmann; bazylikowy, na rzucie krzyża łacińskiego z ośmiobocznym masywem na przecięciu naw i dwuwieżową fasadą.

KAPLICA Jerozolimska, pierwotnie późnogotycka, ceglana, z 1. poł. XVI w., gruntownie przebudowana w 1609 i 1776 r.; salowa.

KOŚCIÓŁ ewangelicki, neogotycki, zbudowany w latach 1876-77, proj. Puhlmann; salowy z wieżą frontową.

RATUSZ (stary) pierwotnie barokowy, zbudowany w latach 1623-24, przekształcony między 1766 a 1770 r., rozbudowany o skrzydła boczne w latach 1927-28, odbudowany po 1945 r.

RATUSZ (nowy), neorenesansowy, zbudowany w latach 1912-15, proj. Boldt i Zeroch; trzypiętrowy, z wielokondygnacjowymi szczytami i wieżą wysokości 60 m.

STAJNIA, tzw. Spichlerz, ul. Kołłątaja 14, konstrukcji szachulcowej, zbudowany na przełomie XVIII/XIX w., w ciągu murów miejskich, ob. siedziba SARP.

ZABUDOWA MIEJSKA: na starym mieście wokół Rynku domy wzniesione po 1945 r. na starych fundamentach i w formach nawiązujących do przedwojennej zabudowy - domów dwupiętrowych, podcieniowych ustawionych szczytowo. W innych częściach miasta zachowane liczne przykłady kamienic i willi z końca XIX i pocz. XX w. m.in. ul. Dąbrowszczaków, Mickiewicza, Pieniężnego i Warmińska.

MURY OBRONNE, zbudowane przed 1400 r., zachowane fragmentarycznie z pozostałościami baszt. Brama Wysoka, z końca XIV w., nadbudowana w pocz. XV w., odbudowana po 1679 i w 1858 r.; czworoboczna czterokondygnacjowa.

ZAMEK kapituły warmińskiej, gotycki, z cegły i kamienia, wzniesiony w 5 etapach od ok. 1350 do ok. 1530, wielokrotnie naprawiany, powiększony o skrzydło wschodnie 1756-58, restaurowany w latach 1832-33, 1865, 1909-11. Na rzucie czworoboku z dwoma skrzydłami gotyckimi od północy i południa, barokowym od wschodu, ścianą kurtynową od zach. i ośmiokondygnacjową wieżą w narożu pd.-zach. W latach 1516-21 administratorem zamku był Mikołaj Kopernik. Muzeum Warmii i Mazur.


Olsztyn-Gutkowo (Göttkendorf) KOŚCIÓŁ gotycki, ceglany, z 4. ćw. XIV w., przebudowany m.in. w 1778 r.; salowy z wieżą frontową nadbudowaną w drewnie z tego samego czasu.


Olsztyn-Track (Trautzig) DWÓR klasycystyczny, z 1. poł. XIX w.; parterowy z piętrowym ryzalitem i frontowym gankiem arkadowym.