MUZYKA DAWNA i SKRZYPCE
tekst Agaty Sapiechy

Muzyka dawna...
Haso powodujce wci burzliwe dyskusje, prby okrelenia granic... Dziedzina, nad ktr badania trwaj ponad p wieku, potwierdzajc tak zainteresowanie problemem, jak niemono cakowitego i jednoznacznego jego rozwikania...

Dawn jest muzyka od jej pocztku do wieku XX; kada poprzedzajca nasz epok. Przez minione wieki zmienia si kontekst, tak wany dla zasad interpretacji. Muzyka jest bowiem jedn ze sztuk ("najwaniejsz ze sztuk wyzwolonych" wg staroytnych mdrcw); dokumentem epoki. Zabytkw rzeby, architektury czy malarstwa nie zmienimy wg dzisiejszej mody i gustu. Muzyka - jako najbardziej abstrakcyjna ("dana podwjnie" jak okrela Ingarden) - najbardziej te skonna jest ulega przemianom i modom, bd te osobistym uczuciom wykonawcy.

By nie naraa jej na to - poznajemy muzyczny jzyk w jego historycznym kontekcie. Naszym sownikiem - oywionym twrczoci - s instrumenty z epoki. To one umoliwiaj sublimacj brzmienia w interpretacji tacw, odzwierciedlenie retoryki i afektw poprzez odpowiednie nasycenie dwiku siedemnastowiecznych skrzypiec Giovanniego Grancino i rekonstrukcji instrumentu Stradivariusa. Takie instrumenty prezentujemy Pastwu podczas dzisiejszego koncertu. Czym rni si skrzypce historyczne (take smyczki) od dzisiejszych i uwspczenianych?

Jeszcze na XIX-wiecznym obrazie przedstawiajcym grajcego Henryka Wieniawskiego skrzypce rni si wyranie od dzisiejszych, nie wida te podbrdka i szyny - powszechnie dzi uywanych akcesoriw. Rnice bezporednio wpywajce na jako dwiku, nie jest zauwaalne przez suchacza "niewtajemniczonego". Natomiast odmienno brzmienia w kontekcie instrumentw wspczesnych i sposobu interpretacji jest ewidentna.

Warto pamita, e skrzypce, od kiedy je doceniono jako instrument tak wirtuozowski jak i retoryczny, (pocz. XVII w.), wiody prym wrd instrumentw dworskich i w kapelach kocielnych. Kolejne dekady i stulecia przynosiy zmiany obyczajowe. Organizowanie koncertw publicznych w coraz wikszych salach koncertowych spowodowao zmian oczekiwa wobec instrumentw. Wyduona szyjka skrzypiec i jej wklejanie pod coraz wikszym ktem, a take podwyszanie podstawka - to wszystko miao zwikszy skal i gono skrzypiec, ale zarazem wzmagajc ich ostro.

Dzisiaj usysz Pastwo skrzypce "barokowe", nazywane tak dla odrnienia od instrumentw wspczesnych. Charakteryzuj si wprowadzeniem szyjki prosto (a nie pod ktem) w pudo rezonansowe. Podstrunnica jest tu nieco krtsza i opiera si na klinie, czynic szyjk grubsz, ni w skrzypcach wspczesnych. Ma to oczywicie wpyw na stosowanie odpowiedniej techniki gry. Struny jelitowe, w odrnieniu od metalowych stosowanych obecnie, czyni dwik szlachetniejszym, niewtpliwie pobudzajc aktywno suchacza. Rwnie naturalna artykulacja smyczka - tu XVIII wiecznego - umoliwia przekazanie niuansw brzmienia i wyrafinowanych ornamentw.

W dobie baroku instrument taki by wpisany w swoja epok i nazywano go po prostu "skrzypce"; podobnie pniejsze skrzypce w nastpujcych po sobie epokach. Instrument ulega ewolucji, a literatura muzyczna wzbogacaa si o dziea pisane na instrumenty adekwatne do czasw kompozytora. Kompozytora operujcego jzykiem swojej epoki.

Staramy si pozna i zrozumie jak najlepiej ten jzyk, abymy byli zrozumiali dla Pastwa.

Agata Sapiecha