MUZEUM W GLIWICACH
- Zamek Piastowski -
ul. Pod Murami 2,
tel. (0-32) 231-42-18

Zamek Piastowski w Gliwicach powsta w XIV wieku, pocztkowo jako wiea obronna, do ktrej dobudowano cz mieszkaln. W XV wieku, gdy sta si siedzib ksic, dokonano jego rozbudowy. W 1561 r. zosta wydzierawiony Fryderykowi Zetrissowi. Przeprowadzono wwczas przebudowa zatara czciowo cechy gotyckie budowli. W 1596 r. zamek zosta kupiony przez miasto. W nastpnych latach by arsenaem, wizieniem, a nawet folwarkiem. Od 1959 r. zamek jest siedzib Oddziau Muzeum w Gliwicach.
Pierwsze stae wystawy zostay udostpnione zwiedzajcym w 1960 roku. W 1974 r. obiekt zamknito z powodu bardzo zego stanu technicznego. Podczas generalnego remontu przeprowadzonego w 1983 r. odkryto fragmenty redniowiecznego muru obronnego, okienka strzelnicze, cz mieszkaln. W zamku znajduj si Dziay Archeologii i Historii Muzeum. Wystawa staa powicona jest dziejom Ziemi Gliwickiej. Przedstawia ona w oglnym zarysie rozwj osadnictwa na tym terenie od schyku epoki paleolitu do czasw nowoytnych oraz histori tego obszaru od XIII w. do 1945 r. Odrbn wystaw stanowi ekspozycja w wiey zamkowej pt. "Sztuka ludowa w zbiorach Muzeum Gliwickiego - zdobnictwo w drewnie".

Parter.
Ta cz ekspozycji dotyczy pradziejw ziemi gliwickiej na tle dziejw Polski, obejmuje epok kamienia i brzu. Mona zobaczy tam m.in. przerocza na ktrych przedstawiono zasig zlodowace w Polsce, rozwj ewolucyjny czowieka, podzia pradziejw Polski oraz map rozmieszczenia stanowisk archeologicznych na ziemi gliwickiej. Najstarsze dowody pobytu czowieka w regionie gliwickim odkryto w Dziernie, Karchowicach i okolicach Gliwic. Na fotografiach pokazane zostay przedmioty odnalezione w trakcie bada powierzchniowych i wykopaliskowych. S to gwnie wyroby krzemienne (narzdzia, toporki, rylce, bro) z paleolitu, mezolitu. W gablocie zostay rwnie wyeksponowane narzdzia kamienne z neolitu. Na zakoczenie ekspozycji obejmujcej epok kamienia pokazano fotografie przedmiotw z kultury ceramiki sznurkowej. W drugiej czci wystawy na parterze zostay przedstawione liczne znaleziska z okresu kultury uyckiej.
Kultura ta bya wiodc w epoce brzu, wytworzya si ok. 1200 p.n.e. i trwaa przeszo 800 lat, a do pierwszego okresu epoki elaza. Na terenie ziemi gliwickiej wie si ona gwnie z rzek Kodnic i jej dopywami. Na ekspozycji mona zobaczy m.in. map kontaktw wczesnych mieszkacw tych obszarw z innymi terenami w Europie, rozmieszczenie stanowisk kultury uyckiej na ziemi gliwickiej oraz fotografie przedstawiajce wykopaliska archeologiczne(cmentarzyska w Gliwicach, Ziemicicach i wibiu) i zabytki tam odnalezione. Nale do nich m.in. ozdoby z brzu i elaza, gliniane paciorki, narzdzia, naczynia ceramiczne, a take importy z Wgier i Wschodnich Alp. W dwch maych salkach pod wie odtworzone zostay pochwki szkieletowy i caopalny, charakterystyczne dla cmentarzyska w wibiu.

Pierwsze pitro.
Ekspozycja prezentuje histori i kultur na ziemi gliwickiej od pocztku naszej ery, a do czasw nowoytnych. Na wystawie przedstawiono plansze ilustrujace znaleziska monet rzymskich na terenie ziemi gliwickiej, i zabytkw z okresu wczesnego redniowiecza (od V do XII w.) - fragmenty naczy, groty, metalowe zapinki, gwodzie, okucia skrzy. Zawarto kolejnych gablot ilustuje redniowieczne dzieje tych terenw. Zaprezentowane zostay fotografie grodzisk redniowiecznych i odkryte tam przedmioty, (np. kafle i naczynia znalezione w gliwickim ratuszu). Wyeksponowana zostaa rwnie redniowieczna dz tzw. "dubanka", ktrej pochodzenie jest niestety nieznane. Za pomoc fotografii, dokumentw i plansz pokazano dzieje Gliwic od XIII do XV w. i ich rozwj gospodarczy.
W dalszej czci wystawy zostaa zilustrowana nowoytna historia ziemi gliwickiej. Oywione kontakty handlowe,i wzrost produkcji rolnej na przeomie XVI i XVII w. przedstawiaj fotokopie dokumentw handlowych, odwaniki do waenia zboa i makieta Gliwic w XVII w. Dwie salki w podwieowej czci wystawy powicone zostay rozwijajcym si bujnie w tym czasie rzemiosom: garncarstwu i lusarstwu.
W trzeciej salce umieszczono kopi sarkofagu Henryka IV Probusa i tablic genealogiczn Piastw lskich. W ostatniej sali na pierwszym pitrze ukazane zostay konflikty zbrojne na lsku, poczwszy od XV-to w. ruchu husyckiego przez przejcie ziemi gliwickiej pod panowanie Habsburgw (1532), a po wojn 30-letni (1618-48) z okresu ktrej pochodz kusze, miecze halabardy itp.

Drugie pitro.
Ostatnia cz wystawy ilustruje dzieje Gliwic i okolic od po. XVII w. do 1945 r. Wyeksponowane zostay XVII-to i XVIII-to w. dokumenty dotyczce dziaalnoci cechw w Gliwicach, ich pieczcie, puchary i skrzynie, a take plansze przedstawiajce dalsze losy tych terenw (m.in. wojny lskie) i Gliwic na przeomie XVIII i XIX w. Nacisk pooono na rol cywilizacyjn kunic i kuni w XIX i na pocztku XX w. powstajcych w ssiedztwie miasta i na pobliskich wsiach. Przedstawiona zostaa podgliwicka kunia z pocztku XX wieku, a take szereg narzdzi i zdobionych wyrobw kowalskich. Drugim czynnikiem ksztatujcym oblicze ziemi gliwickiej w XIX w. by przemys grniczy i hutniczy. Ten tak wany dla historii tych ziem aspekt przypominaj zaprezentowane lampy grnicze i galowy mundur grniczy. Kolejne eksponaty ilustruj histori ziemi gliwickiej, rozwj wiadomoci narodowej i walk o powrt tych terenw do Polski. Mona zobaczy m.in. dokumenty, kroniki, broszury, piewniki i sztandary towarzystw piewaczych z tego okresu. Zaprezentowano rwnie przedmioty i pamitki zwizane z najwaniejszymi wydarzeniami na ziemi gliwickiej w 1. po. XX w. - z plebiscytami i III Powstaniem lskim (1921 r.).S to m.in. nalepki plebiscytowe, urna wyborcza, prasa, ulotki i sztandary powstacze. Pomimo zwycistwa powstacw ziemia gliwicka pozostaa w pastwie niemieckim i rozpocza si fala terroru wobec Polakw.
Jedna z plansz wystawowych zostaa powicona narodowemu dziaaczowi Wincentemu Styczyskiemu, zamordowanemu przez bojwkarza niemieckiego. Przeladowania Polakw nasiliy si w 1933 r., po dojciu Hitlera do wadzy, co ilustruj kolejne plansze ekspozycji. Ludno polska walczya o swoje prawa i skupiaa si w Zwizku Polakw w Niemczech, ktrego sztandar ze znakiem "Roda" zosta pokazano obok wydawnictw i ulotek zwizkowych. Dzieje ziemi gliwickiej zamyka ekspozycja powicona II wojnie wiatowej -.przedmioty zwizane z tzw. "Prowokacj gliwick", obozami koncentracyjnymi, ktre w Gliwicach istniay jako cztery filie obozu w Owicimiu oraz fotografie powitania wadz polskich w Gliwicach w maju 1945 r. Wystaw na drugim pitrze zamku koczy zrekonstruowane pierwotne wntrz izby z podgliwickiej wsi z pocz. XX w. Oprcz mebli, fotografi rodzinnych i nieodzownych oleodrukw mona zobaczy tu zegar i koysk z przeomu XIX i XX w. oraz odwitny kobiecy strj ludowy z okolic Gliwic.

Wiea.
Ekspozycja w wiey stanowi niewielk czci bogatych zbiorw etnograficznych Muzeum w Gliwicach, prezentowanych w budynku gwnym Muzeum przy ulicy Dolnych Waw 8a. Przedstawione tu eksponaty wykonane z drewna, pochodz z 2. po. XIX w. i pocztku XX wieku z terenu caego Grnego lska, a nawet z Maopolski. W dziedzinie rzeby kolekcja obejmuje przede wszystkim ludow rzeb sakraln poczwszy od prymitywnych witkw a do figur kocielnych. Najbardziej rozpowszechnione przedstawienia to Chrystus Frasobliwy, Chrystus Ukrzyowany, Matka Boska z Dziecitkiem , w. Jan Nepomucen, w. Florian i w. Antoni.
Artyci ludowi wykonywali zarwno niewielkie figurki do jaseek,czy zabawki jak i rzeby monumentalne, takie jak zaprezentowane na wystawie ule w ksztacie figur switych lub zwierzt. Ludowe zdobnictwo w drewnie na lsku wie si przede wszystkim z przedmiotami codziennego uytku i sprztami domowymi. Na wystawie zaprezentowano rzebione stoki, skrzynie, yniki, czerpaki i szaaniczy sprzt pasterzy. Pokazano rwnie meble z okolic Gliwic, ktre byy raczej zdobione malowanymi kompozycjami kwiatowymi. Interesujcymi eksponatami z pogranicza rzeby s stare formy piernikarskie. Gliwickie piernikarstwo siga drugiej poowy XVI wieku. Klocki piernikarskie wykonywane byy czasem przez zawodowych snycerzy, ale wikszo form, dla masowego uytku wykonywali sami piernikarze lub wdrowni rzebiarze ludowi. Pokazane tutaj formy piernikarskie przypominaj o pirnikach jako staych atrybutach wiejskich i maomiasteczkowych jarmarkw i odpustw.

MUZEUM W GLIWICACH - Zamek Piastowski -
ul. Pod Murami 2, Gliwice
tel. (0-32) 231-42-18

Muzeum czynne:
we wtorek, rod, pitek w godzinach od 10.00 do 14.00,
w czwartek od 12.00 do 18.00,
w sobot i niedziel od 10.00 do 15.00

Z A P R A S Z A M Y !