MUZEUM ARCHEOLOGICZNE I ETNOGRAFICZNE W ODZI


STAA WYSTAWA ARCHEOLOGICZNA
"Z naszej przeszoci"

Scenariusz: Teresa aszczewska
Oprawa plastyczna: Wodzimierz Adamiak
Zdjcia: Wadysaw Pohorecki

Wystawa staa "Z naszej przeszoci" zostaa otwarta w czerwcu 1993 roku. Prezentuje zabytki archeologiczne pozyskane drog systematycznych bada wykopaliskowych prowadzonych przez Muzeum na obszarach: Kujaw, Polski rodkowej i Wyyny Krakowsko-Czstochowskiej. Pokazane eksponaty, rekonstrukcje oraz rysunki i zdjcia posuyy do przedstawienia pradziejw naszych ziem od czasw najdawniejszych a po wiek XVII.
Wystawa skada si z szeciu odrbnych sal prezentujcych w ukadzie chronologicznym kultur materialn i duchow minionych spoeczestw. Adresowana jest gwnie do modziey i nauczycieli, a celem jej jest wzbudzanie zainteresowania przeszoci i pomoc nauczycielom w nauczaniu historii.
Wtek przewodni wystawy stanowi rozwj stosunkw gospodarczych u spoeczestw zamieszkujcych w pradziejach i redniowieczu ziemie polskie.

W pierwszej sali pokazano najstarszy etap w dziejach ludzkoci - etap gospodarki owieckiej, myliwskiej i zbierackiej. Zgromadzone surowce, pfabrykaty, narzdzia i bro ilustruj koczowniczy tryb ycia ludw z wczesnej i rodkowej epoki kamienia. Na obraz kultury epoki paleolitu i mezolitu ogromy wpyw miay stopniowe przemiany klimatyczne i zwizane z nimi przeksztacenia krajobrazu, flory i fauny. Zobrazowano je na mapach zasigw czterech kolejnych zlodowace.

Kolejna sala odzwierciedla proces tzw. "rewolucji neolitycznej", kiedy to ok. poowy V tys. p.n.e. na obszarze dzisiejszej Polski pojawiy si pierwsze grupy ludzi posiadajcych umiejtno hodowania zwierzt i uprawy roli, rozpowszechniy si pierwsze narzdzia z gadzonego kamienia i krzemienia oraz naczynia ceramiczne. Rekonstrukcje dwch pochwkw neolitycznych: kobiecego i mskiego informuj o sferze kultury duchowej. Bogate wyposaenie grobw w bro, narzdzia, naczynia i ozdoby pozwala wysnu wniosek o wierze w ycie pozagrobowe. Ju w neolicie poznano pierwsze metale: mied i zoto. Z miedzi wykonywano przede wszystkim ozdoby. Z czasem upowszechni si stop miedzi i cyny - brz. Od niego nosi nazw nastpna epoka zaprezentowana w sali trzeciej. Z brzu produkowane byy masowo przedmioty codziennego uytku. Pocztkowo na nasze ziemie napyway wyroby importowane z krgu cywilizacji rdziemnomorskich, potem wyksztacia si wytwrczo rodzima. wiadectwem miejscowego odlewnictwa metali kolorowych s fragmenty form odlewniczych. Podstawowymi zajciami w dalszym cigu byy: hodowla i rolnictwo. wiadcz o tym znajdujce si na wystawie sierpy oraz ziarna grochu i zb.
Upowszechniajcy si kult solarny wpyn na obraz obrzdku pogrzebowego. Typowym dla tego okresu by pochwek ciaopalny popielnicowy, a rnorodne, czasem bardzo bogate wyposaenie grobw wiadczy o postpujcym zrnicowaniu spoecznym i majtkowym.

Sala czwarta powicona jest przemianom zachodzcym w Europie od poowy VII wieku p.n.e. kiedy to brz zosta wyparty przez funkcjonalne i jednoczenie tasze elazo. Obecno na naszych ziemiach innych grup ludzkich, takich jak Celtowie, Rzymianie, Germanie, ktrzy byli nosicielami nowej, wysoko rozwinitej kultury, oddziaywaa silnie na ludno miejscow. Udoskonalia si umiejtno wytopu elaza oraz metody uprawy ziemi. Pojawi si lepszy technicznie warsztat tkacki. Ciekawymi eksponatami s dwie rekonstrukcje ubiorw z okresu wpyww rzymskich. Ukazuj zarwno prostot jak i funkcjonalno ubra wykonywanych z tkanin naturalnych, takich jak wena i len oraz bogat gam ozdb kobiecych i mskich. W czasach istnienia Cesarstwa Rzymskiego szczeglnego znaczenia nabra szlak bursztynowy. W I - III wieku n.e. masowo napyway na nasze ziemie importy z obszaru bd samej Italii, bd prowincji rzymskich, szczeglnie Galii.
Na wystawie zaprezentowano luksusowe wyroby metalowe, a take naczynia, ozdoby, wyroby ze szka, monety oraz rekonstrukcj bogato wyposaonego grobu ciaopalnego. Rozwija si te dynamicznie rodzimy przemys wydobywczy i hutniczy. Korzystajc z miejscowych rud darniowych produkowano elazo na potrzeby wasne i na wymian. Powstao kilka olbrzymich, wyspecjalizowanych orodkw hutniczych.
Atak plemion barbarzyskich na Europ wschodni w IV wieku n.e. zburzy ustalony porzdek, pastwo rzymskie powoli chylio si ku upadkowi. Nasta okres wdrwek ludw sabo rozpoznany w materiale archeologicznym. W cigu dwch wiekw zamtu i niepokoju postpowa proces regresji gospodarczej i barbaryzacji. Ksztatowaa si zupenie nowa kultura - kultura wiekw rednich. Ten okres prezentuje sala pita. Rozpady si stare formacje spoeczne. Nowy system organizacji spoecznej oraz rozwj gospodarki rzemielniczo - handlowej doprowadziy do krystalizacji struktur plemiennych. Orodkami wadzy stay si grody. Na wystawie zaprezentowano makiet grodu w czycy. Peniy nie tylko funkcj administracyjn lecz rwnie militarn i miastotwrcz. Wyodrbnianie si zawodw potwierdzaj liczne zabytki wiadczce o wyranej specjalizacji zawodowej: widzimy wyroby garncarzy, bednarzy, zotnikw itp.
O wierzeniach Sowian w tym okresie posiadamy znikom wiedz tote zabytki dotyczce sfery duchowej s szczeglnie cenne. W gablotach znajduj si zawieszki z koci i bursztynu, ktrym przypisywano moc magiczn, grzechotki, pisanki.
Zapocztkowany przez plemi Polan proces scalania ziem nad Odr i Wis doprowadzi do powstania pastwa polskiego. Gwarantem nienaruszalnoci granic w nowym pastwie bya druyna zbrojna. Na wystawie zgromadzono wiele militariw: kolczug, szyszaki, groty oszczepw i wczni, miecze, topory bojowe itp. Wok waniejszych grodw rozwijay si osady zamieszkae przez rzemielnikw i kupcw. Niebawem stay si one zacztkami miast redniowiecznych. Pod rzdami pierwszych Piastw zjednoczone ziemie plemion zachodniosowiaskich wkroczyy w okres pomylnego rozwoju. Panujcy zaczli wybija srebrne monety. S one zaprezentowane na wystawie cznie z monetami innych pastw redniowiecznych, jak angielskie i niemieckie denary krzyowe, arabskie dirhemy oraz innymi rodkami patniczymi jak grzywny i siekace.
Przyjcie chrzecijastwa w 966 roku zwizao nasz kraj z krgiem cywilizacji zachodnioeuropejskiej. Zerwano ze zwyczajem palenia zmarych, cho nadal zachowano zwyczaj wyposaania zwok w dary grobowe. Wraz z now religi pojawia si najstarsza na naszych ziemiach architektura kamienna. Makieta pokazuje kolegiat z XII wieku w Tumie jako przykad budownictwa romaskiego.
Szsta i ostatnia sala dotyczy wiekw od XIV do XVI. W tym okresie wznoszono wiele zamkw. Pocztkowo miay jedynie militarny charakter z czasem kolejne prace budowlane nadaway im cechy rezydencjonalne kosztem urzdze obronnych. Do ciekawych obiektw architektonicznych zaprezentowanych na wystawie nale: rekonstrukcje rysunkowe drewnianej siedziby rycerskiej w Siedltkowie zniszczonej poarem w 2 po. XIV wieku oraz zamku w Inowodzu - fundacji Kazimierza Wielkiego.