MUZEUM BUDOWNICTWA LUDOWEGO W SANOKU
ul. Traugutta 3, 38-500 Sanok
tel. (0-137) 309-04, 309-34

Parki etnograficzne, zwane rwnie muzeami plenerowymi, budownictwa ludowego, a potocznie "skansenami" - to muzea ludowej architektury oraz wybranych dziedzin ludowej kultury, gwnie cho nie wycznie materialnej. Rni si one od innych muzew etnograficznych sposobem ekspozycji. Eksponaty pokazywane s tutaj w zespoach funkcjonalnych, w powizaniu z ludowym budownictwem, na tle krajobrazu. Celem tego rodzaju muzew jest zabezpieczenie i ekspozycja zabytkw ludowej kultury, w warunkach zblionych do ich wystpowania w rzeczywistoci historycznej.
Muzeum pod otwartym niebem obejmuje budynki mieszkalne, gospodarskie (stajnie, stodoy, spichrze, szaasy pasterskie), obiekty przemysowe i warsztaty rkodzielnicze (myny, folusze, olejarnie, piece garncarskie), jak rwnie przykady architektury sakralnej (kocioy, cerkwie, dzwonnice, kaplice) wraz z odpowiadajcym im wyposaeniem. Nowoczenie rozumiane muzeum w plenerze winno take dysponowa odpowiednim aparatem naukowym i administracyjnym, jak rwnie rodkami technicznymi, sucymi celom naukowym i dydaktycznym.

Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku jest chronologicznie pierwszym Muzeum typu skansenowskiego. Z projektem zaoenia tego parku etnograficznego wystpi w 1957 roku wczesny wojewdzki konserwator zabytkw mgr Jerzy Tur i kustosz Aleksander Rybicki, proponujc jego zlokalizowanie na terenie Sanoka. Projekt ten spotka si z yczliwym przyjciem wadz i 24 stycznia 1958 roku zostaa zatwierdzona ostatecznie lokalizacja muzeum na prawym brzegu Sanu, na terenie podsanockiej wsi Olchowce i dzielnicy Biaa Gra. Od lipca 1958 roku MBL zostao wyodrbnione jako samodzielna placwka. Obejmuje ono 3 podstawowe dziay:
- architektury ludowej,
- kultury materialnej,
- sztuki ludowej i folkloru,
a ponadto dziay:
- owiatowy,
- konserwatorski,
- bibliotek,
- archiwum.
W 1963 roku zatwierdzony zostaje pierwszy w historii polskiego muzealnictwa - statut muzeum typu skansenowskiego. W myl jego zaoe Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku obejmie swym zasigiem tereny Beskidu Niskiego, Bieszczadw i przylegego od pnocy Podkarpacia. Obszar ten zamieszkiwany jest przez ludno zrnicowan zarwno pod wzgldem narodowociowym, jak i wyznaniowym.
Tereny grskie zasiedlaa ludno ukraiska, wyznania dawniej grecko-katolickiego, obecnie prawosawnego, dzie1ca si na emkw i Bojkw. Podkarpacie zamieszkiwaa ludno polska wyznania rzymsko-katolickiego, tzw. Pogrzanie, za cz wschodnia Zamieszacy i Dolinianie, dwie grupy o charakterze mieszanym polsko-ukraiskim. Grupy karpackie emkw i Bojkw rniy si od grup podkarpackich: Pogrzan, Dolinian, Zamieszacw i Ukraicw z prawego brzegu Sanu pod wzgldem gospodarki, stroju, budownictwa, obrzdw itd.

Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku obejmie zakresem swych zainteresowa tradycyjn kultur ludow omwionych wyej grup etnograficznych, a przede wszystkim budownictwo mieszkalne, gospodarcze i przemysowe, jak rwnie architektur sakraln. Przenoszone do muzeum obiekty reprezentuj typowe formy dla wymienionych grup etnograficznych. Do przeniesienia wyznaczone zostaj autentyczne zabytkowe budowle. W wyjtkowych jednak wypadkach moliwe jest rwnie wykonanie rekonstrukcji nie istniejcego ju dzi obiektu. Budynki zostan ukazane w zespoach tworzcych zagrody i w miar monoci tak usytuowane, by daway wyobraenie o ukadach przestrzennych wsi.
W celu realizacji planw zwizanych z ekspozycj, Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku prowadzi dziaalno naukowo-badawcz i inwentaryzacyjn. Poprzez penetracje terenowe uzyskuje liczne materiay dokumentacyjne, gromadzone nastpnie w archiwum muzealnym. Ogromny materia dokumentacyjny jaki ju zosta zebrany, suy przede wszystkim do typowania obiektw przenoszonych do Muzeum, jak rwnie do projektowania wyposaenia wntrz. Prcz wyej omwionej, MBL prowadzi szeroko rozwinit dziaalno owiatow. Rozwijanie tej akcji ju na obecnym etapie prac podyktowane jest nie tylko coraz wiksza iloci zwiedzajcych park, ale rwnie koniecznoci uwiadamiania turycie wartoci kultury ludowej i waciwego stosunku do zabytkw znajdujcych si w terenie. Zadania te realizuj pracownicy muzeum poprzez prelekcje w czasie oprowadzania po ekspozycji, jak rwnie poprzez liczne wystawy owiatowe, wystawy czasowe, gabloty informacyjne, odczyty, pogadanki - mwice o pracy, budowie i zamierzeniach na przyszo. Kontakt ze wsi utrzymuje muzeum poprzez wystawy objazdowe, urzdzane w wietlicach i klubach.
O pracy i rezultatach prowadzonych w terenie bada naukowych MBL informuje w Materiaach Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. Ponadto wydano skadank o parku etnograficznym MBL, druk ulotny z planem parku, ulotk reklamow i plakat zwizany z muzeum. W 1970 r. ukazaa si rwnie drukiem bibliografia obejmujca podstawow literatur dotyczc skansenw polskich i obcych pt. Przegld wybranej literatury z zakresu muzealnictwa skansenowskiego.
Do tej pory muzeum zgromadzio wiele ciekawych eksponatw z zakresu etnografii (4500), sztuki (3800), w tym sztuki ludowej i folkloru (1300). Zbiory te znajduj si w magazynach muzealnych i czsto wypoyczane s innym muzeom organizujcym wystawy. Do najbardziej znanych i cennych eksponatw zaliczane s ikony (250 sztuk), wrd ktrych najstarsze pochodz z XV i XVI wieku.

EKSPOZYCJA STAA
Grupy gralskie zajm cz lesistego zbocza pasma Olchowiecko-Midzybrodzkiego, natomiast grupa Dolinian tajmie pask rwnin nad Sanem. Budownictwo Pogrzan podzielone zostao na 2 sektory, z ktrych jeden obejmie Pogrze Zachodnie (okolice Gorlic, Jasa, Krosna), zlokalizowane na falistym terenie w pnocno-zachodniej czci parku, drugi za obejmuje wschodni, bardziej rwninn cz Pogrza obok Dolinian, na rwninie przylegajcej do Sanu.
W rozpoczynajcym ekspozycj sektorze Pogrze l (zachodnie) z waniejszych obiektw naley wymieni: wielobudynkow pogrzask zagrod z okolic Opin z omiobocznym kieratem przy zabudowaniach gospodarczych, tkack chaup z "wyk" z Korczyny F "kucz" czyli biedniack chaup z Komborni, nastpnie chaup z boiskiem w miejsce sieni, ktrego front wysunity jest przed jej lico, tak jak w chaupach z Bielanki w pow. gorlickim.
Pogrze II obejmie prcz stojcej zagrody olejarza z Baryczy i biedniackiej chaupy wyrobnika z Niebocka, take zagrod ztwoon z chaupy z podcieniem naronym oraz stodo, chaup z podcieniem wzdunym wspartym na supach - jeden z najstarszych typw dwutraktowej chaupy z wierzejami prowadzcymi do sieni (wystpuje np. w Bliznom) i nowszy typ chaupy dwutroktowej, wystpujcej w okolicy Starej Wsi czy Klimkwki.
W przedzielajcym Pogrzem na terenie parku sektorze Bojkw prcz ju stojcych obiektw (chaupy mieszkalnej ze wsi Skorodne i jednobudynkowej bogatej zagrody z tej samej wsi oraz zespou cerkiewnego z Rosolina i cerkwi z Grziowej) znajdzie si: jednobudynkowa zagroda z wysunitym boiskiem spotykana w okolicy Wotkowyji, chaupa z naronym podcieniem nad czci mieszkaln, wspartym na supie (np. z Mchowy), chaupa z wzdunym podcieniem wspartym na supach, wystpujca w okolicach Czarnej i zrekonstruowany folusz, stojcy w dolnym biegu potoku.

Sektor emkw podzielony zostanie pasami zieleni na 3 ssiadujce z sob jednostki: odpowiadajce emkowszczynie wschodniej, rodkowej i zachodniej. W ekspozycji emkowszczyzny wschodniej ustawiono jednobudynkow zagrod i spichlerzyk z Komaczy, a przewiduje si postawienie chaupy z czci mieszkaln w centralnej partii budynku (np. z Czystohorbu) oraz chaupy o podobnym typie ze Smolnika, o bogato malowanej elewacji. Ekspozycja powicona emkowszczynie rodkowej przewiduje ustawienie kurnej chaupy z Pielgrzymki, spichlerza z Bartnego oraz chaupy z rozbudowanym programem od 4-8 pomieszcze, ktrej szczytowe ciany s cianami izb i spichlerza (np. z Kotonia). W czci ekspozycji budownictwo emkowszczyzny zachodniej prcz kilku typw zagrd znajdzie si budynek cerkwi, a take rne urzdzenia przemysowe, wrd ktrych bd rwnie mielesze do wytapiania smoy.
Do sektora doliniaskiego przeniesiona zostanie karczma zajezdna, jeden z ostatnich zabytkw tego rodzaju, jaki zachowa si przy szlaku handlowym wiodcym przez Dukl na Wgry, W ssiedztwie ekspozycji Dolinian postawiony zostanie koci z Bczata (XVII w.), obok ju stojcych zabudowa plebaskich (plebania z Ropy, stodoa z Nozdrzca, spichlerz z Grabownicy). Zesp plebaski zostanie w przyszoci uzupeniony przez stajni.
Dla kontrastu z budownictwem chopskim, na granicy sektora emkowskiego od strony wschodniej, usytuowany bdzie kompleks dworski, w ktrego skad wejdzie XVlll-wieczny dworek z Krzeczowic z uytkowym ogrodem (sad, warzywnik, inspekty) od strony pnocnej i parkiem od strony poudniowej. Wzdu potoku pyncego w pobliu przyszych zabudowa dworskich usytuowane zostan: tartak, myn wodny, myn dworski oraz folusz. Na wschd od zabudowa dworskich i potoku z obiektami przemysowymi znajduje si obszar przewidziany na pracownie i zaplecze techniczne.

- SPICHLERZ z Przeczycy w pow. jasielskim, od ktrego rozpoczynamy zwiedzanie, zbudowany zosta w 1732 roku, (inskrypcja na belce stropowej), a do uytku turystw oddany w 1969 roku. Obiekt usytuowany zosta przy gwnym wejciu na teren parku z myl o wykorzystaniu go na cele recepcji. Spichlerz o prostoktnym rzucie przyziemia stoi na podmurwce z amanego kamienia. Jego ciany zbudowane z bali i plennic poczone s "na obap" z pozostawionymi tzw. ostatkami. Czterospadowy dach o konstrukcji krokwiowo-jtkowej pokryty jest gontem, a od strony frontowej wysunity na dwa metry poza lico ciany. Wspiera go galeryjka drewniana o profilowanych supach, na ktr wchodzi si po drobiniastych schodkach. Poniej linii dachu obiegaj wokoo budynek, z wyjtkiem ciany frontowej, kryte gontem przydaszki. W swej przeszo dwustuletniej historii obiekt podlega rnym przerbkom, na skutek zmiany funkcji pomieszcze. Pierwotnie, gdy budynek by spichlerzem - jego wntrze skadao si z trzech izb: duej, biegncej na ca dugo budynku z wejciem z zewntrz i dwoma mniejszymi w drugim trakcie. Pniej przystosowano go do celw mieszkalnych, dzielc izb w pierwszym trakcie dwoma ciankami, przez co uzyskano komor, sie i izb mieszkaln. W ciance izby mieszkalnej wybite zostay nastpnie dwa okna wiksze od okien w pozostaych pomieszczeniach, owietlonych malekimi prostoktnymi otworami zamykanymi od wewntrz na drewniane zasuwy. Ze wzgldu na recepcyjno-magazynowe przeznaczenie budynku zachowano opisane wyej wtrne okna oraz bardziej przydatne dla celw muzealnych rozplanowanie wntrza. W dawnej izbie mieszkalnej mieci si obecnie kiosk z napojami,wydawnictwami i biletami wstpu. Pozostae pomieszczenia su tymczasowo jako magazyny.

- CHAUPA ze wsi Skorodne (pow. ustrzycki) rozpoczyna sektor budownictwa bojkowskiego. To imponujcej dugoci jednobudynkowa zagroda (duga 28 m) pochodzi z 1861 roku; na terenie parku zmontowano j w 1965 r. Zagrody jednobudynkowa mieszczce pod wsplnym dachem wszystkie pomieszczenia mieszkalne i gospodarcze powszechne byy na caej Bojkowszczynia i emkowszczynie z wyjtkiem Beskidu Krynickiego, gdzie wystpoway poway zagrody wielobudynkowe. Zrb obiektu zbudowany jest z jodowych belek czonych na tzw. "obap". Budynek skada si z 2 oddzielnych blokw: jeden zawiera parti mieszkaln z komor, drugi stajni dla byda i owiec. Obydwa bloki rozdzielone s szerokim boiskiem zamknitym wrotami. Cao nakrywa wsplny czterospadowy dach somiany. Budynek i wntrze obrazuje warunki ycia zamonych gospodarzy z terenu powiatu ustrzyckiego, prowadzcych gospodark hodowlano-roln. Wyposaenie wntrza jest typowe dla okresu midzywojennego, kiedy kurne urzdzenia piecowe zostay zamienione na piec z kap, wyprowadzajc dym z izby na strych. W rozkadzie sprztw charakterystyczne s drewniane awy na wkopanych w polep pniakach, biegnce wzdu 3 cian izby, ze stojcym w rogu skrzyniowatym stoem na przektnej z piecem. Stoy tego rodzaju maj szeroki zasig geograficzny. Znane s na rodkowej i wschodniej emkowszczynie, Huculszczynie i w ptnocno-wschodniej Rumunii. W kcie izby, wzdu awy przyciennej, stoi ko zacielone lnianymi pachtami domowej roboty, nad nim u poway wisi szczebelkowa koyska. Obok ka na cianie znajduje si obudowana pka na naczynia. W zimie wnoszono do izby warsztat tkacki, na ktrym tkano ptno. Na cianien frontowej, mniej wicej w odlegoci p metra od poway, znajduje si rzd witych obrazw,przyozdobionych skromnymi papierowymi kwiatkami. W sieni umieszczony jest konieczny sprzt gospodarski i na stae zamontowane arna. Rozwinita gospodarka hodowlana wymagaa obszernych pomieszcze dla byda i owiec. Za boiskiem mamy dwie stajnie, wiksz z podog (w przeciwiestwie do polepy w izbie), jako pomieszczenie dla krw, koni, cielt oraz drug mniejsz, dla owiec, ktrych w duym gospodarstwie trzymano do 10, a nawet 20 sztuk. Komora na kocu budynku suya do przechowywania produktw rolnych i spoywczych, rol stodoy peni natomiast strych, gdzie przechowywano som i siano.

- BUDYNEK MIESZKALNY ze Skorodnego wchodzi niegdy w skad stosunkowo rzadko wystpujcej na Bojkowszczynie wielobudynkowej zagrody zoonej z chaupy i stodoy ze stajni. Budowany w latach 1906-7 z jodowych belek czonych "na obap", na terenie parku postawiony zosta w roku 1965. Cao skada si z sieni, izby i komory. lady zachowane na cianach izby wiadcz, e niegdy sta tu kurny piec przebudowany prawdopodobnie w trakcie remontu, w czasie ktrego podzielono sie na dwie czci, wydzielajc ma kuchenk, gdzie jest cz pieca z pyt kuchenn, poczona przewodem kominowym z piecem piekarskim w izbie.
Chaupy bojkowskie stojce na terenie parku pomalowane s w charakterystyczne pasy, podobnie jak wikszo chaup wschodnio-emkowskich w dorzeczu Osawy i Solinki. Farb koloru terakoty do malowania belek zrbu uzyskiwano z utartej, wypalonej glinki, gotowanej z dodatkiem kleju z siemienia lnianego, przypalanej ytniej mki, oliwy, czasami jajek oraz soku z burakw wikowych. Wrota boiska odrniay si natomiast jasno tym kolorem naturalnej glinki, podobnie jak w bielonych chaupach Dolinian z okolic Sanoka, Tyrawy Wooskiej czy Mrzygodu. Urzdzone wntrze izby przedstawia obraz charakterystyczny dla dwudziestolecia midzywojennego.Przy cianie naprzeciw drzwi wejciowych stoj dwa ka, zasane lnianymi pachtami. Nad nimi umieszczono rzd oleodrukw ozdobiony papierowymi kwiatkami. Na prawo od drzwi znajduje si tzw. "bambetel", czyli rozsuwana awa, ktra wesza w mod w okresie midzywojennym i wykorzystywana bya na noc jako dodatkowe miejsce do spania. W wydzielonej z sieni kuchence stoi pod oknem st typu skrzyniowatego, obok niego wisi pka na naczynia, gdzie m.in. znajduje si gliniana flasza sowacka. Ceramika sowacka bya czsto spotykana u emkw i Bojkw. Przynoszono j z licznych wdrwek za prac na poudniow stron Karpat przed I wojn wiatow.
W sieni zwraca uwag drewniana ryzowana skrzynia typu sarkofagowego, ozdobiona skpym rytem w jodek, przeznaczona do przechowywania cenniejszego ubioru. Skrzynie sarkofagowe miay szeroki zasig wystpowania. W redniowieczu wchodz one do meblarstwa romaskiego i z nim rozprzestrzeniaj si w Europie, obejmujc kraje skandynawskie, niemieckie, Wgry, a take Siedmiogrd i cay obszar karpacki. W komorze za izb, gdzie przechowywano zapasy zboa i przedmioty gospodarskie, zwraca uwag lecy potny kadub na ziarno z bokami obitymi deskami i otworem do wsypywania w duszej czci. W zimie przechowywano take w komorze narzdzia rolnicze, stojce podczas lata w schowku pod komor. Przed wejciem do komory ustawiono drewnian skrzynk-mechanizm stucy do odstraszania z pl dzikw wzgldnie innych zwierzat podchodzcych pod domostwo. Obok chaupy wida brg kryty stom, czterospadowym podnoszonym dachem, charakterystyczny element dla krajobrazu karpackiego. Brg zrekonstruowany zosta w 1969 roku. Tego rodzaju brogi suyy gospodarzom do przechowywania zapasw siana i somy, ktre w wikszych ilociach zebezpieczano na zim w zwizku z rozwinit hodowl byda i owiec.

- CERKIEW z Grziowej (paw. ustrzycki) zbudowana zostaa w roku 1731. Do parku etnograficznego przeniesiono j w roku 1968. ciany obiektu maj konstrukcj zrbow. Cao skada si z trzech pomieszcze: kwadratowego prezbiterium, prostoktnej nawy i przedsionka - nakrytych namiotowymi dachami. Wok nawy i przedsionka biegn kryte dachem soboty, zrekonstruowane w oparciu o materiay archiwalne. W cerkwi, ktrej fundatorem by Grigorij Kolosterskij, zachowaa si polichromia z 1735 roku (tempera na pobiale wapiennej, pooona wprost na belkach cian) wykonana przez Stefana Poszeckiego. Fundator zleci wymalowanie cerkwi "za odpuszczenie grzechw swoich i swojej ony",jak gosi tradycyjna formua zapisana w jzyku ruskim, widoczna w nawie koo wyobraenia Matki Boskiej "Pokrowy".
Na cianie wschodniej prezbiterium znajduje si przedstawienie dwunastu apostotw ze sceny Deesis, na cianie poudniowej postacie Trzech Ojcw Kocioa wschodniego i Sen Jakuba, na pnocnej Trjca starotestamentowa (tzn. trzech aniow wok stou podczas wizyty - Abrahama), za w bbnie kopuy postacie czterech ewangelistw. W nawie zachowaa si polichromia tylko na cianie poudniowej. Przedstawia ona w trzech rzdach od gry: w. Trjc, Zwiastowanie i Matk Bosk typu "Pokrow". Jednake najbardziej interesujce pod wzgldem ukadu ikonograficznego s malowida przedsionka, gdzie w sceny znane ikonografii wschodniej, wczono pewne symboliczne wyobraenia wystpujce w kocioach zachodnich. I tak scena ukazujca w. Pawa porodku dwu scen z ycia proroka Eliasza - symbolizuje zblienie Kocioa wschodniego i zachodniego. Na poudniowej cianie pojawia si rzadka w ikonografii wschodniej scena Ukrzyowania i Nawiedzenia w. Piotra,ktra ma swj wyrany podtekst ideowy, wicy si z istotn w owym czasie problematyk Unii. Diecezja przemyska przystpia do niej na kilka lat przed namalowaniem polichromii. Na cianie zachodniej prcz sceny Wniebowstpienia i Ostatniej Wieczerzy widzimy szkielet mierci z kos, tak czsto wystpujcy w kocioach rzymsko-katolickich. Przedstawione przez malarza postacie s paskie i hieratyczne,a czsto wrcz nieporadne. Swoim charakterem przypominaj zarwno malarstwo kociow zachodnich, jak i ludowe ikony z terenw Rusi Halickiej. Po pracach zwizanych z konserwacj polichromii cerkiew otrzyma pene wyposaenie wntrza z zachowanym oryginalnym ikonostasem z XVIII wieku oraz bocznymi otarzami z tego samego czasu.

- ZESPӣ CERKIEWNY z Rosolina (pow. ustrzycki) skada si z trzech obiektw: cerkwi, dzwonnicy i kostnicy. Jest to oryginalny osiemnastowieczny zesp, ktrego rozbirka w terenie nastpia jeszcze w 1957 roku (z wyjtkiem kostnicy rozebranej w roku 1962). Prace zwizone z montaem i konserwacj polichromii ukoczono w roku 1961. Niewielka wie Rosolin, dzi ju nieistniejca, zostaa spalona podczas dziaa wojennych. Niedugo przedtem liczya zaledwie 51 numerw.
Rosoliska cerkiew nie bya samodzieln parafi, lecz stanowia fili cerkwi w Polonach. Cerkiewka zbudowana z modrzewia posiada ciany o konstrukcji zrbowej czone w naroach tzw. zamkami "na obap" i "pobap". Dach od strony wejcia podtrzymany jest przez rysie, a belki naroy cian s wysunite i schodkowato przycite. Opisywany obiekt nie jest typowym przykadem sakralnego budownictwa bojkowskiego. Wykazuje on wyrane wpywy architektury zachodniej. Dach cerkwi, wielopoaciowy, o mikko przechodzcych paszczyznach wie si raczej z budownictwem kocielnym. Wyran przewag cech zachodnich widzimy rwnie we wntrzu rosoliskiej cerkiewki. Wystrj wntrza: otarze, obrazy, malowida cienne i grupa Ukrzyowania na tczy s typowe dla kociow rzymskokatolickich.
W rosoliskiej cerkwi nie byo nigdy ikonostasu charakterystycznego dla wyposaenia cerkiewnego. Zachowany na pnocnej cianie nawy fragment polichromii o charakterze ludowym przedstawia w. Floriana z polskim napisem u dou: "w. Florianie mdl si za nami". Rwnie w jzyku polskim s wszystkie napisy erekcyjne, dewocyjne i podpisy pod znajdujcymi si w otarzach wyobraeniami witych. Na wschodniej stronie belki tczowej mamy wyryt cyframi arabskimi (nie cyrylic) dat "1750", a w tabernakulum za napis: "Cerkiew postawiono Roku 1750 20 Juli" i dalej "Dzwonnica 1751 15 Junij". Polski jest rwnie napis pod przypuszczalnym portretem fundatora, wiszcym w prezbiterium. Na antepedium gwnego otarza oraz tabernakulum widniej herby "Leliwa" i "Sas", nalece prawdopodobnie do fundatorw obiektu. "Leliw" piecztowaa si Wiktoria Karnicka - matka jednego z wczesnych wacicieli Rosolina, Onufrego Giebutowskiego. Istnieje przypuszczenie, e wanie Onufry Giebutowski rozpocz, a po jego mierci matka skoczya budow rosoliskiej cerkwi. Natomiast jej budowniczy znany nam tylko z imienia "Antoni", podpisany jest na tylnej ciance tabernakulum. On te malowa polichromi. Osiemnastowieczna szlachta we wsiach o mieszanej polskoruskiej ludnoci, w wikszoci wyznajca rzymsko-katolick religi,budowaa czsto zamiast kociow unickie cerkwie. Odpowiadao to w peni jej interesom, gdy w ten sposb uniezaleniaa si od wpyww rzymsko-katolickiego duchowiestwa i zwolniona bya od pacenia witopietrza. Przypuszczalnie wanie dlatego Polak, waciciel Rosolina, da zbudowa cerkiew unick, kaza j jednak wyposay w bliszym sobie gucie na sposb kociow aciskich.Decydujcym mg by rwnie fakt, e w pobliu znalaz si odpowiedni malarz.

- jednobudynkowa ZAGRODA EMKOWSKA z Komaczy (pow. sanocki), tzw. "chya", o wiecowej konstrukcji cian, z belek obrobionych rcznie, czonych "na obap", pochodzi z 1885 roku, a w parku etnograficznym wystawiono j w roku 1968. Elewacja chaupy jest pomalowana wypalon glink na kolor terakoty, drzwi i wrota boiska jasn, niewypalan glink, a cao zdobiona geometryczno-rolinnym ornamentem, malowanym wapnem, futryny okienne obwiedzione wapnem z dodatkiem tzw. "siwki", czyli farbki do farbowania bielizny. Dwuspadowy dach budynku ma poacie kryte som, za szczyty, kalenic i okap pokryte gontem. Nad boiskiem usunito odpowiedni fragment gontowego okapu, aby gospodarz swobodnie mg wjeda z fur pen siana. Otwr zasonita powrsami somianymi, przywizanymi do czcej krokwie aty. Przed stajni znajduje si obszerne gnojowisko, przestrze przed izb wyoono kamiennymi pytami, do komory z prawej strony dochodzi typowy dla emkowszczyzny wschodniej pot, wykonany z "dranek" czyli dartych jodowych desek.
Chaupa skada si z izby, lecej za ni komory, tzw. "pribiczni" i sieni oddzielonej boiskiem od stajni z odcit w gbi wsk komrk na plewy, tzw. "peewnykem" oraz wskiego pomieszczenia magazynowego zwanego "chy". W roku 1970 zrekonstruowano rwnie przylegajc do izby od zewntrz komor tzw. "dwirn". Zagroda przedstawia typ budynku zamonego gospodarstwa emkowskiego nastawionego na produkcj hodowlano-roln. Do 1929 roku chaupa miaa kurne palenisko, przebudowane w latach pniejszych na piec z kap. W czasie montau na terenie parku etnograficznego odtworzono pierwotne kurne wntrze z charakterystycznymi "hriadkamy" (paleniami) biegncymi wokt czterech cian izby. Speniay one rol pek do suszenia drewna na opa, przechowywania lnu, chleba, zi, bryndzy a take drobnych szczapek do owietlania izby. Najwicej miejsca w kurnej izbie zajmowa piec, nie posiadajcy przewodw do odprowadzania dymu.
Kurna izba posiadaa bardzo skromne wyposaenie, na ktre skaday si awy, biegnce wok 3 cian, prymitywne ka zwane "postil", wiszca na erdce pleciona koyska z wikliny i st typu skrzyniowatego, stojcy na przektnej z piecem. Poniej zasigu dymu, na cianie przeciwlegej do drzwi wisi kilka obrazw religijnej treci. Znajdujca si na prawo od drzwi niewielka podoga z dylikw z rozcielon na niej som oraz stojcym obkiem, zwana "pomistok", suya do przetrzymywania w okresie cikich zim chorego modego byda. Podobnym celom suy zagrodzony otwr w dolnym bloku pieca, trzymano tu zwykle krliki, czasami kurczta. W sieni wolnej od dymu przygotowywano poywienie i magazynowano sprzt gospodarski oraz drobne narzdzia rolnicze i tkackie. Tutaj te staa pikna sarkofagowa ryzowana skrzynia na odzie. Komora "pribicznia", posiadajca wejcie z sieni, speniaa funkcj magazynu produktw spoywczych, natomiast druga komora "dwirnia" suya do przechowywania odziey codziennej i witecznej, gwnie w sarkofagowych skrzyniach z dwuspadowym wiekiem i nowszych "adach" (wgowa nych, malowanych jednym kolorem). Odzie wieszano take na erdce, biegncej wzdu jednej ze cian. W stajni trzymano bydo mieczne, woy robocze, winie, a w zagrodzie owce. Przy jednej ze cian widzimy zawieszone na erdkach posanie dla pastucha, ktry sypia razem z bydem w stajni.
W skad zagrody wchodzi rwnie przeniesiony z Komaczy niewielki spichlerzyk, wybudowany w okresie midzywojennym z myl o urzdzeniu wewntrz wiejskiego sklepiku. Obiekt na rzucie prostokta, posiada podpiwniczenie z kamienia amanego o sklepieniu kolebkowym, ciany zbudowane z bier wio czone na "obap" z ostatkami (d. ok. 12 cm) i dach dwuspadowy krokwiowo-jtkowy, kryty som. Kalenice, dolne krawdzie poaci dachu oraz przyczki od strony szczytw - kryte s gontem. Obijane deskami szczyty posiadaj niewielkie wietliki. Jak ju wspomniano, wntrze spichlerza przez pewien czas suyo jako pomieszczenie sklepowe i przedzielone byo cianka grodzc na dwie czci, z ktrych wiksza bya waciwym sklepem,owietlonym dwoma otworami okiennymi - tu gromadzone byy towary. Drzwi wejciowe prowadziy z zewntrz do mniejszego pomieszczenia, przeznaczonego dla kupujcych. Po przeniesieniu obiektu do parku w 1969 roku, zrekonstruowano kamienn piwnic, zlikwidowano natomiast bardzo ju zniszczon ciank dziaow. Spichlerz wykorzystywany jest obecnie jako pomieszczenie magazynowe.

- KAPLICZKA przeniesiona na teren parku etnograficznego w 1963 roku pochodzi z podsonockiej wsi Liszna, zamieszkaej przez ludno polska. Obiekt zosta zbudowany w 1867 roku, co powiadcza data wyryta na nadprou drzwi. Dach kapliczki tworzy niewielkich rozmiarw podcie, wsparty na dwch kolumnach, umieszczonych w prostopadtociennych supkach z piaskowca. Z 1867 roku pochodzi rwnie olejny obraz znajdujcy si w otarzu, sygnowany i malowany przez Pawa Bogdaskiego, ktry przedstawia "Chrystusa Krla ydowskiego". Przed kapliczk na jednej z kolumienek wisi stara drewniana skarbonka obita kut blach, ktra podobno nieraz przysuya si gospodarzom z Lisznej. Opowiadaj, e przez Uszne wioda droga na Kalwari Pacawsk - synne miejsce odpustowe w powiecie przemyskim. Liczni pielgrzymi mijajc kapliczk wrzucali do skarbonki drobne monety "na ofiar". Razem z pielgrzymkami udawali si na Kalwari chopi z Usznej. Gdy na odpucie stracili wszystek grosz, nie mogli si oprze pokusie, aby w drodze powrotnej nie rozbi skarbonki, a potem z "wielkiego frasunku za popenienie tak cikiego grzechu" szli si upi do synnej liszniaskiej karczmy.

- CHAUPA z Dbrwki w powiecie sanockim stanowi typ jednobudynkowej zagrody doliniaskiej z pomieszczeniami mieszkalnymi i gospodarczymi pod jednym czterospadowym dachem,krytym som. Na teren parku przeniesiona zostaa w 1960 roku. ciany obiektu o konstrukcji "na obap" bielone s wapnem. Zagroda w dzisiejszej postaci bya rozbudowywana. Skada si z najstarszej mieszkalnej czci, pochodzcej z 1681 roku i znacznie pniej dobudowanej czci gospodarczej. Chaupa stanowi interesujcy przykad budownictwa doliniaskiego z podcieniem wnkowym na szeroko stajni. Podcie taki zapewnia dogodn komunikacj pomidzy poszczeglnymi pomieszczeniami budynku, bez potrzeby wychodzenia na zewntrz.
Budynki z wnkami podcieniowymi wystpuj w pnocno-wschodniej czci powiatu sanockiego i leskiego, skd nielicznymi punktami wkraczaj na teren powiatu przemyskiego i ustrzyckiego. Omawiana tu forma doliniaskiego budownictwa wywara take pewien wpyw na budownictwo pnocnej Bojkowszczyzny, gdzie wnka tego typu wystpuje znacznie rzadziej i ma mniejsz gboko. W izbie chaupy z Dbrwki zwraca uwag pikny tragarz, pokryty na caej dugoci napisem z wyrytymi datami (cyframi arabskimi i cyrylic). Napis gosi: B(lahoslo) vy H(ospod)y dom sej i vsech ywuszczych (porodku wyryty krzy (Byst)?) r. b. AXIIA Hryhory Meyk Zautyn(s)ky AD 1681. W tumaczeniu inskrypcja brzmi: Bogosaw Panie dom ten i wszystkich w nim yjcych - dziao si (?) roku boego 1681 Grzegorz Metyk Zahutyski Anno Domini 1681. Deski poway wskazuj, e jest ona wykonana z powek pni, ktre najpierw rozkuwano klinami, a potem przyciosywano ich powierzchni toporami. Zasmolona powaa oraz widoczny w niej otwr (wonica) wiadcz o tym, e izba bya pierwotnie kurna. Obecne urzdzenie wntrza wraz z piecem ukazuje, jak mieszka stosunkowo bogaty gospodarz z okolic Sanoka w okresie midzywojennym. Widzimy wic piec z kap, st ustawiony porodku przy cianie "bambetel" z adnie ozdobionym oparciem. W kcie wisi pka obficie zastawiona naczyniami, a obok niej stoi skrzynia na odzie. W sieni znajduje si sprzt gospodarski, w komorze za izb sprzt do przechowywania produktw rolnych. Cz gospodarcza chaupy odznacza si stosunkowo maym pomieszczeniem przeznaczonym na stajnie i obszernym boiskiem, penicym rwnoczenie funkcj wozowni. Jak zwykle w jednobudynkowych zagrodach strych peni rol stodoy, gdzie przechowywano zboe. Przed chaup od strony drogi, zwraca uwag dubana w pniu studnia z urawiem, a od strony poudniowej niewielki ogrdek kwiatowy.

- WIATRAK ze wsi Domaradz w powiecie brzozowskim zakupiony zosta do muzeum w zimie 1967 roku. Koo wietrzne transportowano z terenu w caoci, co zwizane byo z niemaymi trudnociami. Do jego przewiezienia wykorzystano sanie o specjalnej konstrukcji, dziki ktrym koo wiatraka mona byo przechyla lub ka poziomo, tak, by skrzyda nie uszkodziy przewodw linii elektrycznej. Wiatrak pochodi sprzed I wojny wiatowej. Obiekty tego typu rzadko wystpujce na przeomie XIX i XX wieku na szersz skal zaczto budowa dopiero po I wojnie wiatowej, w tym te czasie stay si one charakterystycznym akcentem krajobrazu Pogrza, poza ktrym na poudniowej Rzeszowszczynie praktycznie nie wystpoway. W okresie midzywojennym pogrzaska wie Domaradz liczya a 67 wiatrakw, w wielu wsiach powiatu brzozowskiego liczba ich dochodzia do 30 sztuk. Wiatraki takie z reguy byy budowane przez samych wacicieli i suyy potrzebom jednego gospodarstwa, ewentualnie korzystali z nich najblisi ssiedzi. Liczba wiatrakw na Pogrzu siga obecnie od 150 do 180 obiektw, s one jednak w wikszoci nieuytkowane, a znaczna ich cz ulega dewastacji. Wiatrak z Domaradza stanowi przykad ulepszonych aren, w ktrych napdow si ludzka zastpiono sia wiatru. W wiatrakach mielono najczciej zboe na pasz dla byda oraz yto na chleb. Za przemia zboa nigdy nie pobierano wynagrodzenia od ssiadw.

- ZAGRODA olejarza Dominika Bogusza z Baryczy w powiecie brzozowskim przeniesiona zostaa na teren parku w 1967 roku. Budynek mieszkalno-gospodarczy o konstrukcji wiecowej z czterospadowym dachem krytym som skada si z izby, sieni, z komr oraz stajni. Gospodarstwo olejarza w okresie najlepszego prosperowania prasy (tj. w latach midzywojennych) naleao do najzamoniejszych we wsi - liczyo ponad 12 morgw ziemi i kilka sztuk byda mlecznego, m. in. dziki dodatkowym dochodom z warsztatu olejarskiego. W sieni znajduj si arna i magazyn drobnego sprztu rolniczego do przygotowywania poywienia oraz narzdzia rolnicze.W komorze za stajni stoj due kaduby na zboe, ktrych ilo wiadczy o zamonoci gospodarza oraz sprzt do przechowywania produktw spoywczych. Komora "dwrnia" penia rol magazynu sprztu olejarskiego, narzdzi stolarskich i do obrbki lnu. Drugi budynek zagrody stanowi olejarnia, ktra skada si z dwu pomieszcze. Pierwsze penio funkcj boiska. W drugim znajduje si warsztat z pras do toczenia oleju. Pierwsz olejarni w Baryczy zbudowano przed rokiem 1850.

- KRZY z Jaszczwi (pow. kronieski) ustawiony na terenie parku etnograficznego w 1967 roku, posiada kielichowato wycite ramiona, a na ich przeciciu zawieszon skrzynkow kapliczk, nakryt dwuspadowym daszkiem podpartym dwoma toczonymi kolumienkami. W kapliczce znajduje si wizerunek Ukrzyowanego z Matk Bosk oraz w. Janem (tzw. Pasja). Zwieczenie krzya stanowi kuty krzy, miejscowej kowalskiej roboty, na ktrego szczycie znajdowa si metalowy kogutek, podobnie jak w zwieczeniu drugiej z opisywanych kapliczek. Krzy pochodzi z ok. 1885 roku.

- PASIEKA skada si z kilkunastu uli przewiezionych z rnych miejscowoci rozsianych gwnie na terenie Pogrza. Dziki obfitoci lasw i k hodowla pszcz stanowia stosunkowo intratne zajcie, dlatego w 2. p. XIX wieku pasieki przydomowe byy zjawiskiem powszechnym. Wystpoway w nich czsto ule kodowe dubane w jednym pniu sosnowym, wierzbowym lub bukowym. Byy to "stojaki" - ustawiane pionowo lub "leaki" - kadzione poziomo. Gr ula zabezpieczano daszkiem z desek, gontw lub somy. Wyjtkowo wystpoway take ule kopulaste, plecione ze somy, tzw. "koszki", z zewntrz lepione glin (charakterystyczne dla Polski zachodniej). Pod koniec XIX wieku zaczynaj pojawia si ule skrzynkowe, atwiejsze w obsudze, ktre do szybko si rozpowszechniy. Po nich przyszy nowsze - uywane do dzi dnia formy uli, jak: warszawski, kujawski, polski, "amerykan" itp. Powszechne zainteresowanie w obrbie muzealnej pasieki budz ule figuralne, nalece do grupy uli kodowych. Przykadem jest ul wyobraajcy posta w. Franciszka, wykonany z potnego pnia, wyobraajcy zakonnika, ktry w lewej rce trzyma maleki ul kodowy nakryty chochoem. Jest to ciekawy przykad ludowej rzeby monumentalnej, a pochodzi ze Str w powiecie gorlickim. Drugi ul. wyobraajcy posta w. Ambroego, pochodzi z Gogoowa (pow. strzyowski), wykona go w 1919 r. Wojciech Bara z Glinki (pow. strzyowski). Rzadkie na naszym terenie tego rodzaju ule wystpoway czsto w powiatach: sdeckim, nowotarskim, mylenickim, a take na sowackim Spiszu i w okolicach Bardiowa. Ustawianie uli figuralnych miao ustrzec pszczoy "od uroku". Wedle powszechnego przekonania, rzebiona posta cigaa na siebie ze spojrzenia, chronic pszczoy od ich dziaania.

- pogrzaska CHAUPA z Niebocka (pow. brzozowski) zwraca uwag niewielkimi rozmiarami. Zbudowana w roku 1901 (data na tragarzu izby) stanowia wasno Antoniny Tymmskiej. Rozebrano obiekt w 1959 roku, a na miejscu ekspozycji ustawiono w roku 1961. Chaupa ta nakryta Jest czterospadowym dachem o konstrukcji cian "na obap". Skada si z izby, sieni, pniej dobudowanej stajenki, nad ktr dach tworzy niewielki narony podcie. Chaupa posiada tzw. pkurne urzdzenie piecowe - tzw, kapa odprowadza dym wylotem kominowym do sieni. Chaupa reprezentuje jeden z prostszych typw budynku mieszkalnego, rozpowszechnionego na Pogrzu wrd najuboszych chopw tzw. "budnikw", "chaupnikw", "ogrodziarzy". Sprzty w Izbie ubogie i skromne, odpowiednie do pozycji socjalnej waciciela. Uwag zwraca ko z tzw. szuflad, ktr na noc wysuwano, zwikszajc przestrze do spania. W sieni i czciowo w izbie ukazano rwnie wyroby koszykarskie w kolejnych fazach produkcji, nawizujc w ten sposb do rozpowszechnionych midzy innymi na terenie Pogrza zaj dodatkowych, tzw. pozarolniczych, wykonywanych przez gospodarzy, ktrzy nie mogli utrzyma si wycznie z roli.

- WIATRAK z Urzejowic. W przeciwiestwie do opisanego uprzednio stosunkowo niewielkiego wiatraka z Domaradza, zaspokajajcego przede wszystkim potrzeby waciciela i kilku ssiednich gospodarstw - duy myn wietrzny przeniesiony z Urzejowic (pow. przeworski) pomylany zosta jako inwestycja dochodowa, zapewniajca wacicielowi zysk. Obiekt jest pitrowy, zbudowany na rzucie prostokta (315 X 350 cm), o konstrukcji szkieletowej. Jego podstaw stanowi kraowina drewniana, uoona na betonowej wylewce. Do legarw wiatraka przymocowane s cztery koa wspierajce si na krawdzi kryny, dziki ktrym mona obraca obiekt wok osi, zgodnie z wiejcym wiatrem. Trzon wiatraka - pierwotnie drewniany sup, zosta w 1942 roku, a wic w okresie wojny, zastpiony... armatni luf, pozostaoci po przetaczajcym si tdy froncie. Wiatrak przeniesiono do sanockiego parku spoza terenu objto zasigiem bada MBL, jednak tego rodzaju urzdzenia przemysowe wystpoway na terenie wschodniego Pogrza jeszcze w okresie midzywojennym, std lokalizacja obiektu na obszarze wyznaczonym w parku dla Pogrzan wschodnich.

- KAPLICZKA supowa z Jaszczwi w powiecie kronieskim pochodzi z 1. poowy XIX wieku, a do parku etnograficznego zoraa przeniesiona w 1967 roku. Kapliczka skada si ze supa rzebionego w grnej partii w ksztacie kobiecej gowy, zwieczonego kutym krzyem elaznym z kogutem oraz zawieszonej na nim skrzyneczki o ozdobnie wycinanych brzegach.

- MYN WODNY z Woli Komborskiej (pow. kronieski) pochodzi z 2. poowy XIX wieku. Na teren parku sanockiego przewieziony zosta w listopadzie 1963 roku. Ten niewielkich rozmiarw obiekt przemysowy posiada charakterystyczn sylwet dziki dachowi nadwieszonemu od strony wejcia, ktry tworzy podcie. Mynek o niewielkiej zdolnoci produkcyjnej suy potrzebom jednego gospodarstwa i najbliszym ssiadom. Podobne przemysowe obiekty poruszane si wody powszechnie wystpoway we wsiach pogrzaskich do I wojny wiatowej. Obecnie jest ich na terenie poudniowej Rzeszowszczyzny zaledwie 30 i to w wikszoci nieczynnych. Mynek z Woli Komborskiej poruszany jest za pomoc wodnego koa nasibiernego, poruszanego si wody spadajcej z gry na opatki koa. We wntrzu znajduj si oryginalne urzdzenia mennicze.

- ZESPӣ ZABUDOWA PLEBASKICH. Budynki plebaskie, obok kocioa i dworu, naleay do najokazalszych we wsi. Podobnie ksie zabudowania gospodarcze zasadniczo rniy si od chopskich. Zabudowania te skadajce si z budynku waciwej plebanii, stodoy i spichlerza nie stanowi jednorodnego zespou, przeniesione s z rnych miejscowoci, niemniej reprezentuj typowy przykad pogrzaskiego kompleksu plebaskiego, ktry w podobnym ukadzie mona jeszcze do dzisiaj oglda.
Obszerny drewniany budynek plebani pochodzi najprawdopodobniej z drugiej poowy XIX wieku, o czym m.in. wiadcz fragmenty gazet, ktrymi uszczelniane byy belki, odnalezione podczas demontau obiektu. Na podstawie wydarze opisywanych aktualnie przez te czasopisma mona ustali przypuszczaln dat wzniesienia obiektu na lata 1863-65. Budynek o cianach modrzewiowych, wizanych na rybi ogon, z obcitymi wtrnie ostatkami; dach czterospadowy, krokwiowy, pokryty gontem. Stoi na kamiennej podmurwce. Wejcie gwne wychodzi na zabudowania gospodarcze, tj. stodo i spichlerz, ktre zostay usytuowane prostopadle do elewacji frontowej budynku. Centrum obiektu zajmuje obszerna sie, z ktrej wchodzi si na wprost do obszernego pokoju-salonu. Po prawej stronie od wejcia znajduj si dwa pomieszczenia-pokoje (pierwotnie pokj i wszy od niego alkierz), po lewej stronie sieni jest kuchnia z przejciem do maej sionki gospodarczej, za ktr jest komora oraz rwnolegle do salonu usytuowany pokj. Wntrza plebanii posiada bd gliniane i kaflowe piece pokojowe, a w przyszoci wyposaone zostan zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem.
Imponujcej dugoci i ciekawej konstrukcji jest drugi z obiektw wchodzcych w skad zespou plebaskiego - a mianowicie stodoa z Nozdrzca w pow. brzozowskim, ktra pierwotnie bya dworskim gumnem, w latach 1890-92, w czasie gdy grunty plebaskie w Nozdrzcu byy dzierawione przez dwr, zostaa przeniesiona w obrb zabudowa plebaskich. Obiekt zosta wykupiony i rozebrany w sierpniu 1967 roku, jego budowa zostanie ukoczona w roku 1970. Stodoa posiada bardzo ciekawe sygnatury rzucajce wiato na dat jej powstania. Na pionowych supach wchodzcych w skad konstrukcji poudniowych wrt widnieje wyryty rok 1855, przyjty jako rok budowy stodoy. Stodoa zbudowana zostaa bez jednego gwodzia, a jej elementy czone s kokami.
Trzeci z obecnie stojcych obiektw, wchodzcych w skad zabudowa plebaskich - to spichlerz z Grabownicy w powiecie brzozowskim. Zbudowany na rzucie prostokta spoczywa na podmurwce z kamienia amanego, o zrbie wykonanym z bali czonych na rybi ogon, ciany od zewnatrz obijane gontem. Obiekt jest nakryty dachem czterospadowym, krokwiowo-jtkowym. Od strony wejciowej do spichlerza wysunitym poza lico ciany na ptora metra. Drzwi wejciowe, znajdujce si w cianie wzdunej, prowadz do jednopomieszczeniowego wntrza, owietlonego maym prostoktnym okienkiem. Po lewej stronie drzwi wejciowych umieszczone s schody typu drabiniastego, prowadzane na poddasze. We wzdunej poaci dachu, od elewacji frontowej znajduje si okienko tzw. "wole oczko", szerokoci 18 cm. We wntrzu obiektu zrekonstruowano przegrody z desek przeznaczone do przechowywania poszczeglnych gatunkw zboa. Uzupenienie zabudowa gospodarczych stanowi bdzie w przyszoci stajnia, ktra stanie pomidzy spichlerzem i stodo.
Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku sprawuje take opiek merytoryczna i konserwatorsk nad obiektami ludowej architektury, znajdujcymi si w naturalnym rodowisku; s to tzw. oddziay terenowe MBL.

CERKIEW-DZWONNICA w Dobrej Szlacheckiej (pow. Sanok) stanowi rzadki przykad wolnostojcej drewnianej cerkwi wieowej. Usytuowana we wschodniej czci cmentarza, otaczajcego drug, nowsz cerkiew z koca XIX wieku, posiada 4 kondygnacje. Przyiemie murowane jest z kamienia z bram na przestrza sklepion kolebkowo. Druga kondygnacja drewniana, izbicowa, nadwieszona jest na 4 supach z gankiem obiegajcym pomieszczenie cerkiewki. W grnych kondygnacjach zawieszono XVII-wieczny dzwon. Cao nakryta jest namiotowym dachem z gontw. Dokadnej daty powstania obiektu jak dotd nie ustalono (od XV do XVII wieku).

CERKIEW w Uluczu (pow. brzozowski). Jest jednym z najcenniejszych zabytkw drewnianego budownictwa w wojewdztwie rzeszowskim. Znajduje si na szczycie stromej zalesionej gry Dbnik. Wykazuje ona wiele wsplnych cech z najstarszymi (nieistniejcymi ju) cerkwiami pooonymi na wschd od Sanu (np. Torki, Dusowce, pow. przemyski). Cerkiew skada siz babica, kwadratowej nawy i trjbocznie zamknitej czci kapaskiej owietlonej trzema okienkami. Nad czci rodkow znajduje si omioboczna kopua na omiobocznym bbnie. Cao kryta gontem. Babiniec obiegaj wkoo soboty. Na pnocnej cianie obiektu zachoway si fragmenty polichromii nalecej do najstarszych tego rodzaju malowide. We wntrzu cerkwi umieszczono oryginalny XVII-to wieczny ikonostas (mal. M. Dengoowicz).

KOCIӣ w Haczowie (pow. brzozowski) zajmuje wyjtkow pozycj wrd istniejcych XV-wiecznych drewnianych kociow gotyckich w Polsce i poudniowo-rodkowej Europie. Obiekt trzynawowy, na planie prostokta, zbudowany jest z belek jodowych na wgie. Naw gwn i prezbiterium przykrywa wsplny wysoki dach. Dookoa cian zewntrznych biegy niegdy soboty, zachowane obecnie jedynie w partii wieowej. Wejcie od zachodu prowadzi przez dzwonnic, zbudowan w sup, o cianach pochyych, dwigajcych piterko z dzwonami, zwieczone hemem z latarni. W roku 1955 odkryto w kociele fragmenty gotyckiej polichromii, co pozwolio na przesunicie daty budowy obiektu na poow XV wieku. Koci haczowski by na przestrzeni wiekw wielokrotnie remontowany i odnawiany. Po wystawieniu w pobliu nowego murowanego kocioa, stary drewniany obiekt przesta by uytkowany.

Opracowane na podstawie tekstu Anny Kisielewskiej

MUZEUM BUDOWNICTWA LUDOWEGO w Sanoku
ul. Traugutta 3, 38-500 Sanok
tel. (0-137) 309-04, 309-34


Z A P R A S Z A M Y !