|
facjatka, facjata, pomieszczenie mieszkalne w kondygnacji strychowej, ktrego okna, przebite przez poa dachu, ujte s we wasne cianki, nakryte osobnym daszkiem, prostopadym do kalenicy dachu; czsto nazywana bywa   => mansard. [w. faciata fasada]
fasada, staropolska facjata, elewacja budynku wyrniona od pozostaych odmienn kompozycj architektoniczn (rozczonkowanie architektoniczne; zwieczenia, wiee, szczyty, kontrasty kolorystyczne uytych materiaw budowlanych, mozaiki, sgraffita, dekoracja malarska itp.), zawierajca przewanie gwne wejcie; moe by podporzdkowana oglnej kompozycji budynku i jako integralna cz bryy odpowiada jej wewntrznym podziaom lub odgrywa rol niezalen, np. dostawiona do budowli centralnej. [w. faciata]
feretron, w kociele katolickim przenony, obustronny obraz lub rzeba na podstawie, w ktr wsuwa si drki; rodzaj przenonego otarzyka obnoszonego w czasie posesji. [od ac. feretrum nosze]
fiala   => phiale;   => pinakel.
filar, w architekturze pionowa podpora, najczciej wolnostojca, o funkcji podobnej jak kolumna (moe mie rwnie baz, gowic, nasadnik), o przekroju wielobocznym (najczciej czworobocznym, czasem omiobocznym), z kamienia, cegy, betonu itp. [pnoac. pilare, od ac. pila sup]
filarowo-skarpowa konstrukcja   => przyporowy system.
fontanna, wodotrysk, zdrj, urzdzenie skadajce si ze zbiornika (w formie basenu, czaszy lub misy) z przelewem i trzonu z dysz, z ktrej tryska doprowadzona pod cinieniem woda. [w. fontanna wodotrysk, z ac. (aqua) fontana woda rdlana]
fosa, rw suchy lub nawodniony, stanowicy element urzdze obronnych, jeden z najpowszechniej stosowanych typw przeszkody we wszystkich systemach fortyfikacyjnych. [ac. fossa]
framuga, wnka w murze, w ktrej osadzone jest okno (f. okienna) lub drzwi (f. drzwiowa); wystpuje midzy licem wewntrznym ciany i paszczyzn zewntrzn osadzenia; framuga podokienna - wnka pod oknem np. na grzejniki centralnego ogrzewania. [niem. Vervamung]
fresk, al fresco, buon fresco: 1. technika malarstwa ciennego, polegajca na malowaniu na mokrym tynku, pokrytym kilku warstwami zaprawy (intonaco, arriciato), farbami z pigmentw odpornych na alkaliczne dziaanie wapna, rozprowadzonymi wod deszczow; 2. malowido wykonane t technik.
frontale: 1. w redniowieczu zasona grnej czci otarza; 2.  => antependium.
fronton, przyczek, szczyt w architekturze klasycznej (Grecja, Rzym, renesans, klasycyzm) lub posugujcej si formami klasycznymi (barok); jego pole wewntrzne gadkie lub wypenione rzeb, obramione gzymsem, nosi nazw t y m p a n o n u. [w. frontone]
fryz: 1 pozioma cz belkowania w porzdkach klasycznych zawarta midzy architrawem a gzymsem; 2. poziomy pas dekoracyjny, stosowany w architekturze (f. paskorzebione, ceramiczne, malowane) i w innych sztukach (malarstwo, grafika, rzemioso artystyczne). [franc.frise, z hiszp. friso, od frisar wyabia]
fuga   => spoiwa;   => wpust.
fundament, posada, podwalina, podkad, element konstrukcyjny poniej podogi najniszego pomieszczenia, przenoszcy ciar budynku na grunt. [ac. fundamentum podwalina]
fundator, zaoyciel kocioa, klasztoru, szkoy, szpitala, miasta, dostarczajcy rodkw materialnych potrzebnych do realizacji i niejednokrotnie dyktujcy program i charakter fundowanego obiektu. Zob. te donator.
futryna, ocienica, rama drewniana umocowana w otworze, suca do zawieszania skrzyde okiennych lub drzwiowych. W budownictwie wiejskim dolny element framugi okiennej (warcaby) bywa nazywany stolcem lub leuskami, grny - czapk. [niem. dial. pfot-rinne rowek w murze]
|