|
gabaryt, najwiksze (lub maksymalne) wymiary obrysu budowli w planach i przekrojach; w urbanistyce - maksymalna dozwolona wysoko obudowy ulic i placw mierzona od poziomu ziemi do gzymsu. Gabaryt wyrwnany lub jednolity wystpuje w przypadku, gdy wszystkie domy stojce w pierzei ulicy lub placu s jednakowej lub bardzo nieznacznie zrnicowanej wysokoci. [franc. gabarit]
gabinet: 1. niewielkie pomieszczenie, pozbawione zwykle osobnego wejcia na korytarz, wystpujce w architekturze paacowej od XVI wieku; gabinet przeznaczono najczciej na pokoje do pracy, audiencji, na pomieszczenia suce do przechowywania podrcznych ksigozbiorw, wszelkiego rodzaju kolekcji (szczeglnie w XVIII i XIX w.); 2. element przestrzenny kompozycji ogrodowej, o charakterze wntrza, wyznaczony strzyonymi cianami szpalerw, charakterystyczny dla ogrodw barokowych XVII i XVIII w.; zalenie od okazaoci caego ogrodu i wielkoci gabinetw ozdobiono je parterami, basenami, fontannami, rzebami lub budowlami. [w. gabinetto]
gaj, lasek, przestrze ogrodowa poronita naturaln gstwin drzew i krzeww liciastych, o niejednorodnym zagszczeniu i z otwartymi polanami wewntrz.
galeria: 1. podune pomieszczenie w formie empory, ganku, loggi lub przejcia, biegnce wzdu cian w grnych kondygnacjach budynku, wewntrz lub zewntrz, bd czce ze sob dwie czci jednej budowli albo dwie osobne budowle na parterze lub w wyszej kondygnacji; take najwyszy balkon w teatrze; 2. wiksza kolekcja dzie sztuki (zw. malarstwa i rzeby), pocztkowo prywatna, od XIX wieku publiczna, istniejca jako samodzielna instytucja lub stanowica osobny dzia w wikszych muzeach; wspczenie nazw galerii obejmuje si rwnie pomieszczenia wystawowe poczone ze sprzeda dzie sztuki. [franc. galerie, moe od ac. galerus rodzaj nakrycia gowy]
ganek: 1. parterowa albo pitrowa, drewniana lub murowana przybudwka ze schodami przed wejciem do budynku, przewanie do sieni, nakryta dwuspadowym daszkiem wspartym na supach poczonych balustrad, niekiedy oszalowana i zaopatrzona w okna. Cz pitrowa bywa czasem otwarta, podobnie jak dolna, lub zawiera izb mieszkaln; 2. dugie, najczciej drewniane przejcie o charakterze otwartego korytarza, kruganku, balkonu lub galerii, obiegajce z zewntrz budynek gospodarczy (np. lamusy i spichlerze) lub czce od podwrza pomieszczenia w domach miejskich. Ganek moe by umieszczony bezporednio na murze (np. w redniowiecznym budownictwie obronnym) lub wsparty na filarach, supach (np. ganek renesansowych dziedzicw).
garderoba: 1. pomieszczenie do przechowywania ubra, bielizny , kufrw itp. (w tym znaczeniu w Polsce zwana komor), a take ubieralnia zwizana najczciej z sypialni, z czasem niekiedy sypialnia i miejsce zabiegw toaletowych (fryzury itp.); 2. pokj, w ktrym ubieraj si i charakteryzuj aktorzy przed wejciem na scen; dawniej nazywana gotowalni. [franc. garde-robe]
gargulec   => rzygacz.
geison, w architekturze klasycznej gzyms, wieczcy ponad fryzem belkowanie.
getto, ghetto, wydzielona w miecie dzielnica mniejszoci narodowej lub religijnej. Termin stosowany najczciej w odniesieniu do dzielnicy ydowskiej: charakteryzuje si ona bardzo zagszczon zabudow; niejednokrotnie ma wasne prawa miejskie i wasne obwarowania.
giardino segreto, may ogrd ozdobny, wyodrbniony murem, krat lub szpalerem z wikszego zaoenia ogrodowego, usytuowany zazwyczaj koo domu w powizaniu z apartamentami mieszkalnymi i przeznaczony do kameralnego wypoczynku gospodarza domu; wystpowa w ogrodach renesansowych i czasem barokowych; by odpowiednikiem redniowiecznych => hortus conclusus. [w.]
girlanda, wieniec zamknity (korona) z lici lauru, dbu, kwiatw lub owocw.
glorieta: 1. nadbudwka w postaci maego pawilonu z kolumnami lub arkadami, kopuk lub hemem z latarni, niekiedy otoczona galeryjk; 2. maa budowla parkowa w formie otwartego kolumnowego lub arkadowego pawilonu, ustawiona zazwyczaj na wzniesieniu jako zakoczenie wanych osi kompozycyjnych. [franc. gloriette]
gowica, kapitel, grna, wieczca cz kolumny, pilastra, filara, uksztatowana plastycznie. Peni funkcj konstrukcyjn jako czon poredniczcy midzy podpor i elementami podpieranymi.
gonty, szkudy, skuy, wskie, dugie deseczki (szer. 80-100 mm, d. 600-700 mm, grubo grzbietu ok. 15 mm), z drewna jodowego, sosnowego, modrzewiowego, osikowego, dbowego lub bukowego, uywane do krycia dachw i cian budynkw, gwnie drewniane; gonty maj najczciej ksztat prostoktny; niekiedy o urozmaiconym przekroju dolnej czci, np. w ksztacie uski (do krycia powierzchni krzywych). Gonty zaopatrzone s z jednej strony we w p u s t y, z drugiej - w g r z e b i e n i e, co umoliwia ich cise czenie. Krycie gontem moe by pojedyncze, podwjne lub wielowarstwowe; znane w caej Europie od staroytnoci.
gociniec   => karczma.
gotowalnia: 1. w XVIII i XIX wieku nazwa  => toaletki; 2. nazwa nadawana te  => garderobie.
gradus (staropol.): 1. nazwa stopnia w schodach; 2. paski uskok tarasowy w ogrodzie. [ac. gradus stopie]
graffito   => sgraffito.
grafika, jeden z podstawowych dziaw sztuk plastycznych, obejmujcy techniki warsztatowe pozwalajce na powielanie rysunku na papierze lub tkaninie z uprzednio przygotowanej formy druku (pyty metalowej, klocka drzeworytniczego i in.).
grobowiec, pomnik nagrobny w postaci monumentalnej kompozycji architektonicznej (np. => piramida) lub architektoniczno-rzebiarskiej, wzniesionej ku czci zmarego lub grupy zmarych. Zob. te mastaba, mauzoleum.
grota ogrodowa, wntrze wydrone na wzr groty naturalnej w zboczu wzgrza, pod tarasem, jako nisza w murze oporowym, a na terenie rwninnym wzniesiona w formie wolno stojcej budowli.
grd, pierwotna osada obwaowana lub otoczona palisad, pooona w miejscu trudno dostpnym. We wczesnym redniowieczu orodek plemienny o funkcji obronnej i zwierzchniej w stosunku do regionu osadniczego; pniej warowna siedziba ksicia lub kasztelana (tzw. castrum, w wikszych zaoeniach - urbis), skadajca si z dworu mieszkalnego z wie drewnian,  => stopem, lub murowan, i kaplic grodow; do zespou osadniczego naleao obwarowanie podgrodzie (tzw. suburbium) i osada skupiajca rzemioso i handel (caritas). Dookoa grodw powstaway w XI i XII w. otwarte osady rzemielnicze i handlowe, skadajce si czsto zacztkiem miast lokacyjnych.
grunt   => zaprawa (2).
gurt, uk (arch.);   => sklepieniowy pas.
gutty   => ezki.
gzyms, korona, krajnik, ucios, plata, architektoniczny element w formie poziomego (zwykle profilowanego) wystpujcego przed lico muru pasa pojedynczego lub zoonego, o krawdziach przebiegajcych w paszczynie rwnolegej do ciany. [niem. Gesims]
|