Medaliony nie wrc do Polski
Dominika Makwka
RZECZPOSPOLITA, 9.07.2008

Adam Czartoryski, Adam Zamoyski i jego rodzestwo odzyskali trzy medaliony z XIX-wiecznej kolekcji ksinej Izabelli Dziayskiej

Datowane na IV wiek n.e. medaliony zostay 1 lipca zwrcone przez Muzeum Izraela z siedzib w Jerozolimie. Jeden, przedstawiajcy kosz z owocami, zostanie w rkach spadkobiercw. Dwa pozostae, z motywami ydowskimi, nadal bd wystawiane w muzeum. Oba zostay odkupione od wacicieli. Jeden przez muzeum, drugi przez bogatego inwestora, ktry odda go w wieczny depozyt. Kwota transakcji nie zostaa ujawniona.

- Nie byo wtpliwoci co do ich pochodzenia. Nie kwestionowano take praw wasnoci rodziny. Jednak dano nam do zrozumienia, e maj dla kultury ydowskiej wielkie znaczenie i muzeum trudno byoby si z nimi rozsta. W peni to docenilimy - powiedzia "Rz" Adam Zamoyski, mieszkajcy w Londynie znany historyk, prezes zarzdu Fundacji Ksit Czartoryskich.

Odzyskane medaliony s rzadkimi obiektami sztuki wczesnego chrzecijastwa

Medaliony s waciwie dnami mis. W kadym dnie midzy dwiema warstwami szka mocowano zot blaszk, w ktrej wycinano wzory. Naczynia dodawano zmarym chowanym w rzymskich katakumbach, wierzc, e przydadz si im w pomiertnym yciu. Zwykle si tuky. Zachowane z nich spody zwane s przez historykw sztuki fondi d'oro (dos. dno ze zota) i zaliczane do niezwykle rzadkich obiektw sztuki wczesnochrzecijaskiej.

- Przedstawienia z symbolami ydowskimi s ju zupenym rarytasem. Prawdopodobnie byy wykonane dla ydw, ktrzy przeszli na chrzecijastwo, ale nadal mocno tkwili w krgu symboliki ydowskiej - mwi prof. Witold Dobrowolski z Muzeum Narodowego w Warszawie.

- To zabytki nieporwnywalne z adnymi innymi, dlatego ocena ich wartoci jest praktycznie niemoliwa - uwaa Monika Pa, kustosz dziau rzemiosa artystycznego Muzeum Narodowego w Krakowie.

Medaliony z kolekcji Dziayskiej zostay kupione w Wiedniu w latach 60. przez zaoyciela izraelskiego muzeum Teddy'ego Kolleka. Na jednym widnieje Arka Przymierza ze zwojami Tory. W dolnej czci znajduj si dwa siedmioramienne wieczniki. Wszystko wpisane w kwadratow ram. Na drugim umieszczono podobne motywy na planie koa. Trzeci przedstawia kosz owocw. Wszystkie artefakty pochodz ze sawnej kolekcji sztuki antycznej, ktr ksina Izabella Dziayska zgromadzia na zamku w Gouchowie. W 1939 roku cz kolekcji zostaa przewieziona do Warszawy i ukryta w kamienicy Czartoryskich. W 1941 roku Niemcy zrabowali bezcenne dziea sztuki. Na rozkaz Hitlera przewieziono je do zamku Fischhorn w Zell am See w Austrii. Po wojnie zostay wykradzione w 1945 roku. Wypyny na rynku wiedeskim w latach 60. Wwczas zostay zakupione przez Muzeum Izraela. Spraw zwrotu mienia wacicielom od czterech lat prowadzia The Commission for Looted Art in Europe z siedzib w Londynie.

Trzeci medalion nie wrci do Gouchowa. - Obecnie nie ma tam odpowiednich warunkw do jego przechowywania - mwi Adam Zamoyski.

Dominika Makwka
Rzeczpospolita