Zabytki miejscowoci dolnolskich
l i t e r a   K

Kaczorw - d. woj. jeleniogrskie
- Koci parafialny w. Mikoaja, wzmiankowany w 1311 r. Obecny, wzniesiony w kocu XV w., przebudowany w XVIII w. Orientowany, murowany, jednonawowy, z trjbocznie zakoczonym, nie wydzielonym prezbiterium i wie od zachodu. We wntrzu drewniany, kasetonowy strop, ostroukowy, profilowany portal kamienny, pnogotyckie, rzebione sakramentarium a na cianach pyty nagrobne z XVI i XVII w.

Kalinowice Grne - d. woj. wabrzyskie
- Dwr, klasycystyczny, wzniesiony w 1827 r., przebudowany w 1885 r. Murowany, prostoktny, parterowy, dwutraktowy, nakryty dwuspadowym dachem, z dwukolumnowym portykiem na tle prostoktnej wnki.

Kamienica Maa - d. woj. jeleniogrskie
- Koci filialny w. Barbary, wzmiankowany w 1399 r. Obecny wzniesiony w 2. po. XVI w., przebudowany w pocz. XVII w., restauro- wany w latach 1867, 1932 i 1958. Murowany, salowy z trjbocznie arn- knitym prezbiterium i nadbudowan nad nim omioboczn wie. Portal zachodni o formach renesansowych podobnie jak i drewniana ambona we wntrzu.

Kamieniec Zbkowicki - d. woj. wabrzyskie
- Pierwotnie byo to probostwo augustianw ufundowane w 1210 r., przekazane w 1249 r. zakonowi cystersw, we wadaniu ktrych pozostawao do 1810 r., przeznaczone pniej na cele mieszkalno-administracyjne.
- Koci parafialny (dawniej klasztorny) NMP, gotycki, wzniesiony do po. XIV w., przez budowniczego mistrza Jana, a przebudowany w stylu barokowym (gwnie fasady) ok. 1700 r., czciowo restaurowany w XIX w. Jest to budowla orientowana, wzniesiona z cegy i kamienia uytego do czci konstrukcyjnych, trzynawowa, halowa, zaoona na rzucie krzya aciskiego z transeptem i trzynawowym prezbiterium o trzech przsach, zamknitym cian prost. Od wschodu przylegaj do ramion transeptu po dwie kaplice prostoktne towarzyszce prezbiterium. Pola sklepienne w nawie gwnej i transepcie zaoono na kwadratach, a w pozostaych czciach na prostoktach. Nakrywaj je sklepienia krzyowo-ebrowe, pochodzce z ok. 1400 r., wsparte na wysmukych, omiobocznych filarach. Kamienne maswerki okien o motywach gotyckich posiadaj trzy i czteropolowe podziay. Wyposaenie wntrza jest barokowe i pochodzi gwnie z lat 1701-1712; naley tu bogato rzebiony otarz gwny z 1705 r., ktry swymi ruchliwymi formami zamyka ca cian wschodni prezbiterium. Zwracaj uwag obrazy otarzowe pdzla F. Liszki, bardzo dobry zesp pnobarokowych rzeb figuralnych przypisywanych Weisfeldowi, a w zakrystii szereg szat liturgicznych z l. poi. XVIII w.
- Zabudowania klasztorne pierwotne z epoki gotyckiej, zaoone wok czworobocznego wirydarza, zostay rozebrane w 1817 r. Ze wspaniaego niegdy refektarza, wspartego na szeciu filarach, pozostay dzi zaledwie lady sklepie na pnocnej cianie kocioa i fragmenty dwch kamiennych filarw wspierajcych dwunawowe sklepienie. Obecnie zachowao si jedynie skrzydo pnocne, wzniesione w stylu barokowym ok. 1683 r. przez Macieja Kirchbergera dwutraktowe, trzykondygnacjowe, z arkadowym podcienieni w parterze. Zachoway si rwnie barokowe, dwa budynki gospodarcze z bram wjazdow od zachodniej strony kocioa, powanie przebudowane w XIX w.
- Ruiny paacu wzniesionego na przeciwlegym wzgrzu w latach 1836-1863 dla ksicia Albrechta pruskiego wg projektw K. F. Schinkla pod kierunkiem Ferdynanda Martiusa. Cae zaoenie zrealizowane w stylu pseudogotyckim na rzucie prostokta, z kolistymi basztami na naroach oraz dwoma wewntrznymi dziedzicami. Zniszczony w 1945 r., w chwili obecnej jako trwaa ruina nadal reprezentuje przykad doskonaego zwizania z otaczajcym krajobrazem przez wprowadzenie tarasowego podejcia i otoczenia caoci naturalnym parkiem w stylu angielskim proj. P. T. Lenne, ktry kryje rwnoczenie szereg zabudowa gospodarczych, powstaych wspczenie z paacem.
- Koci ewangelicki, wzniesiony na pnoc od zespou klasztornego w stylu neogotyckim ok. po. XIX w., wg proj. Ferdinanda Martiusa (?). Jest to zaoenie murowane, jednonawowe, z wie w fasadzie frontowej, z bocznymi, symetrycznymi kaplicami, oskarpowany, nakryty sklepieniami krzyowymi.

Kamienna - d. woj. wabrzyskie
- Kaplica wzniesiona w 1822 r., w swym prostym salowym wntrzu zachowaa fragment rzebionego w piaskowcu gotyckiego sakramentarium z pocz. XVI w., barokowy otarz gwny i monstrancj z 2, po. XVIII w.

Kamienna Gra - d. woj. jeleniogrskie
- Osada targowa rozwija si tu w pocz. XIII w. u podna gry, na ktrej wznosi si zamek warowny Stra, panujcy nad jednym z najstarszych szlakw handlowych z Czech przez Bram Lubawsk na lsk. Prawa miejskie nada Kamiennej Grze ksi Bolesaw II legnicki w 1249 r. W XIV w. rozwijao si tu sukiennictwo, ustpujce miejsca od XVI w. tkactwu lnu i handlowi ptnem. Daje to due moliwoci rozwoju miasta, ktre mimo napotykanych klsk odbudowuje si szybko i do wojen lskich w XVIII w. naley do znaczniejszych na lsku. Pogarszajca si jednak w tym okresie sytuacja gospodarcza rzemielnikw doprowadza do buntu tkaczy w 1793 r. Ponown moliwo rozwoju Kamiennej Gry spowodoway utworzone tu nowe zakady przemysowe, ktre po rozbudowie i w chwili obecnej decyduj o dalszej przyszoci miasta.
- Ruiny zamku. Pierwotny istnia tu ju w 2. po. XIII w. na grze ponad miastem, jednake po zniszczeniach w czasie wojen husyckich nie pozostay po nim adne lady. W latach 156G-1569 wzniesiono nowy renesansowy zamek na pnoc od miasta, przebudowany w kocu XIX w., spon w 1964 r. Jest to zaoenie na planie czworoboku, z wewntrznym dziedzicem otoczonym arkadami i potn wie na kwadracie. We wntrzu zachowa si szereg renesansowych kamiennych portali i obramie okiennych, a na elewacjach fragmenty geometrycznej dekoracji sgraffitowej. Pierwotnie cao otaczay, dzi ju prawie zniszczone, fortyfikacj e ziemne typu bastionowego.
- Mury miejskie, wzniesione w XV w,, otaczay wraz z fos cae redniowieczne miasto i rozdzielone byy dwoma bramami Doln i Grn. Rozbierane w l. w. XIX w., obecnie zachoway si w niewielkich fragmentach (ul. Ogrodowa) na obrzeu dawnego miasta.
- Koci parafialny witych Piotra i Pawa, pierwotny wzmiankowany w 1295 r. Prezbiterium obecnego wzniesiono w XIV w., naw za w kocu XVI w., cao przebudowano w XVIII w. i w 1885 r., a restaurowano ostatnio w 1960 r. Jest to budowla orientowana, murowana, trzynawowa, z prostoktnym prezbiterium, z wie od zachodu, z emporami rozdzielonymi kolumnami toskaskimi i pkolistymi arkadami nad nawami bocznymi korpusu. Prezbiterium nakryto sklepieniem krzyowo-ebrowym, nawy sklepieniem kolebkowym z lunetami, ozdobionymi dekoracj stiukow. We wntrzu zachowa si gotycki, rzebiony tryptyk z pocz. XVI w., rokokowa ambona oraz szereg nagrobkw z XVI i XVII w.
- Koci pomocniczy MB Racowej (pierwotnie ewangelicki koci aski), barokowy, wzniesiony w latach 1709-1730, by moe wg proj. M. Frantza. Jest to zaoenie centralne, na planie krzya greckiego, z pask kopu na skrzyowaniu i sklepieniami kolebkowymi w ramionach, z czworoboczn wie od zachodu. "W przeciwiestwie do skromnej szaty zewntrznej uderza niegdy bogactwem dekoracji wntrza zniszczonym w 1945 r. Obok na cmentarzu wznosi si kaplica grobowa z 1805 r.
- Domy mieszkalne, zachowane obecnie najlepiej wok rynku, wzniesione gwnie w XVIII w., przebudowywane w XIX i XX w. Reprezentuj typ domu podcieniowego, wielotraktowego, dwu- lub trzykondygnacjowego, o ukadzie szczytowym. Doskonae artystycznie numery 19, 23, 34.

Kamiona - d. woj. legnickie
- Dwr, pierwotnie barokowy, wzniesiony ok. po. XVIII w., przebudowany i powikszony o poudniowe skrzydo w 2. po. XIX w. Murowany z cegy na rozczonkowanym czworobocznym rzucie, dwukondygnacjowy, nakryty dachami amanymi i dwuspadowymi. Elewacje, o .podziale rombowym i pycinowym na osiach duszych, akcentowane s podniesionymi o jedn kondygnacj trjktnymi przyczkami. Wejcie gwne akcentuj dwubiegowe schody z kamienn rzebion balustrad. Wntrza dwu- i trzytraktowe zachoway kolumnowe piece, stolark l okucia z epoki klasycyzmu.

Kamionna - d. woj. wrocawskie
- Paac pierwotny wzniesiony w XVI w. zapewne na wczeniejszych fragmentach, w obecnej formie barokowy, powsta w latach 1740-1744, pozbawiony skrzyde poudniowego i wschodniego w wyniku rozbirki ok. 1850 r., w pozostaych czciach uszkodzony w 1945 r. Jest to zaoenie dwuskrzydowe ze ladami kruganku od dziedzica, dwutraktowe, dwukondygnacjowe, nakryte paskimi dachami czterospadowymi. Na osi skrzyda pnocnego ryzalit z balkonowym portalem zwieczony trjktnym przyczkiem, wspartym na czterech pilastrach identycznych z akcentujcymi pozostae elewacje paacu. Wntrza parteru w czci zachoway sklepienia kolebkowe i krzyowe bez eber.

Karczyce - d. woj. wrocawskie
- Koci filialny w. Krzya, wzmiankowany w 1335 r. Obecny gotycki wzniesiony w XV w., przebudowany w baroku w kocu XVII w., restaurowany w 1881 i 1965 r. Orientowany, murowany, jednonawowy, z wszym, kwadratowym prezbiterium nakrytym sklepieniem kolebkowym. We wntrzu renesansowa kamienna chrzcielnica i kilka pyt epitafijnych z koca XVI w.

Karnkw - d. woj. wabrzyskie
- Kaplica pomocnicza, wzmiankowana w 1335 r., wzniesiona w redniowieczu w XV w., przebudowana w 2. po. XVII w., restaurowana na przeomie XIX i XX w., uszkodzona w 1945 r. Orientowana, murowana, salowa, z kwadratowym prezbiterium, nakryta dwuspadowymi dachami, zachowaa od pnocy kamienny gotycki portal.

Karolin - d. woj. wrocawskie
- Paac klasycystyczny, wzniesiony w 2. po. XVIII w., przebudowany gruntownie w 1830 r., restaurowany w pocz. XX w. Murowany, prostoktny, trzytraktowy, trzykondygnacjowy, nakryty dachem mansardowym. Pilastry na elewacjach akcentuj naroniki budynku i portal wejciowy, zwieczony niewielkim trjktnym przyczkiem.
- Obok - wspczesna paacowi oficyna mieszkalna, murowana, dwutraktowa, dwukondygnacjowa, o skromnym, pasowym podziale elewacji, nakryta dachem dwuspadowym z naczkami.

Karpacz - d. Gra nieka - d. woj. jeleniogrskie
- Kaplica w. Wawrzyca, wzniesiona w latach 1665-1681, wielokrotnie remontowana, ostatnio w 1965 r. Budowla kolista, sklepiona spaszczon kopu i nakryta namiotowym dachem.

Karpniki - d. woj. jeleniogrskie
- Zamek obecnie sanatorium dla dzieci. Pierwotnie wzniesiony jako zamek redniowieczny, powikszony ok. 1603 r., gruntownie przebudowany W 1846 r. przez K. F. Schinkla, ostatnio remontowany w 1962 r. Jest to budowla rozplanowana wok czworobocznego dziedzica, czciowo otoczona fos, dwu i trzykondygnacjowa. Skrzyda jednotraktowe, sklepione na parterze, zachoway szereg detali architektonicznych, m.in. renesansowy portal z 1603 r.
- Koci parafialny w. Jadwigi, wzmiankowany w 1399 r. Obecny wzniesiony w 2. po. XVI (1589 ?) w., przebudowany w 1648 r., restaurowany w 1897 i 1962 r. Orientowany, murowany, salowy, z kwadratowym prezbiterium i czworoboczn wie od zachodu, zwieczon renesansow attyk. We wntrzu zachowany wczesnobarokowy otarz gwny z XVII w.
- Koci ewangelicki, wzniesiony w latach 1748-1752, powikszony o wie w 1903 r., opuszczony w 1945 r. Murowany, zaoony na prostokcie, o salowym wntrzu z pitrowymi kondygnacjami empor.
- Dawna pastorwka, wzniesiona w 1778 r. Zaoona na czworoboku, dwutraktowa, dwukondygnacjowa, nakryta czterospadowym dachem amanym.
- Ruiny zamku Sokolec, wymienianego po raz pierwszy w 1364 r., od 1372 r. oddanego w lenno rycerzowi z dworu ksinej Agnieszki. Zniszczony podobno w 2. po. XV w., jako ruina wymieniany by w 1668 r. Obecnie zachoway si niewielkie fragmenty murw kamiennych, otaczajcych may wewntrzny dziedziniec.

Karszw - d. woj. wrocawskie
- Ruiny kocioa gotyckiego, wzmiankowanego w 1335 r., wzniesionego w kocu XIII w., przebudowanego w XVI w., zniszczonego w 1945 r. Bya to budowla orientowana, murowana, jednonawowa z kwadratowym prezbiterium nakrytym sklepieniem krzyowo-zebrowym. W murach zachowane dwa profilowane portale kamienne i przycienne sakramentarium.

Kamierzw - d. woj. legnickie
- Ruiny kocioa wzniesionego zapewne w XV w., przebudowanego w 1570 r., zniszczonego w czasie wojny trzydziestoletniej. Bya to budowla murowana, prostoktna, salowa, z dostawion do duszego boku wie od pnocy.

Kty Wrocawskie - d. woj. wrocawskie
-Pierwotna osada rolnicza otrzymaa prawa miejskie przed 1302 r., dla podniesienia znaczenia jej roli suebnej w stosunku do zamku, pooonego na pnoc od miasta. W cigu XIV w., dziki rozwojowi mynarstwa, miasto ulega rozbudowie - powstaje koci parafialny i murowane fortyfikacje. Czciowo zniszczone w czasie wojen husyckich, wkrtce odbudowuje si ponownie, a zmodernizowane w 1587 r. fortyfikacje otrzymuj umocnienia ziemne. Powstaje rwnie w tym okresie murowany ratusz. W cigu XVIII w. miasto podupada, a szczeglnej zmianie ulega jego zabudowa po zniszczeniu podcieniowych domw w rynku. Rwnie i wieki nastpne nie przynosz oywienia gospodarczego, a miasto nadal stanowi niewielki orodek przemysu rolnego dla pobliskiego terenu.
- Ruiny zamku wzniesionego pierwotnie na pnocny wschd od miasta, na bagnistym terenie, w 2. po. XIII w. Zburzony po 1475 r. nie zosta ju odbudowany, a po rozbirkach w 1829 r. zachoway si jedynie fragmenty waw ziemnych.
- Ratusz obecny wzniesiony zosta w 1879 r. Starsza wiea, z 1613 r., murowana, w dolnej czci kwadratowa, wyej przechodzca w omiobok zwieczony barokowym hemem, zachowaa na elewacjach paskorzeby z XVII w., pochodzce zapewne z dawnego ratusza.
- Mury miejskie wzniesione z cegy wok miasta w l. po. XIV w., rozdzielone byy trzema bramami: widnick, Grn, Szpitaln, Wrocawsk, Doln, Mysk oraz Zamkow, Zniszczone przez husytw zostay zmodernizowane w 1587 r. i otrzymay wzmocnienia ziemne. Rozebrane w XIX w., w chwili obecnej zachoway si jedynie obok kocioa parafialnego, nieco obnione, ale z zachowanymi strzelnicami z XVI w.
- Koci parafialny w. Piotra i Pawa, wzmiankowany w 1302 r., w obecnej postaci wzniesiony w cigu XV w., z dobudowan okoo 1520 r. zakrysti, remontowany 1825-1827 (m.in. obecny hem wiey), restaurowany w 1954 i 1963 r. Gotycki, orientowany, murowany z kamienia i cegy, trzynawowy, halowy, z prostoktnym prezbiterium zamknitym poligonalnie i kwadratow wie przy fasadzie zachodniej. Cao nakrywaj sklepienia gwiadziste z ebrami kamiennymi, wspartymi na omiobocznych filarach. W poudniowej cianie nawy kamienny portal o formach gotycko-renesansowych. We wntrzu prezbiterium kamienne tabernakulum z pocz. XVI w.. zamknite kut krat, a w nawie drewniana rzeba w. Jana Chrzciciela pochodzca z ok. 1470 r.
- Koci ewangelicki wzniesiony w latach 1834-1836 wg projektu K. F. Schinkla, budowniczy G. A. Frey. Jest to skromna budowla murowana z cegy, na rzucie prostoktnym, o bardzo ubogiej dekoracji architektonicznej.

Kpy - d. woj. legnickie
- Koci filialny Podwyszenia Krzya w., wzniesiony w redniowieczu (pocz. XVI w. ?), przebudowany ok. 1753 r., restaurowany po 1945 r. Orientowany, murowany z kamienia, jednonawowy z prostoktnym prezbiterium, z wie od zachodu. Prezbiterium sklepione krzyowo, parter wiey, zakrystia i nawa kolebkowo.
- Na terenie miejscowoci zachowane dwa kamienne krzye pokutnicze, jeden z rysunkiem kuszy.

Kielczyn - d. woj. wabrzyskie
- Paac barokowy, wzniesiony w XVIII w., by moe na starszych fragmentach, gruntownie przebudowany w XIX w. Murowany, prostoktny, dwutraktowy, trzykondygnacjowy, nakryty dachem mansardowym, zachowa w czci sal parteru sklepienia kolebkowe z lunetami.

Kilianw - d. woj. wrocawskie
- Koci filialny Wniebowzicia NMP, gotycki, wzniesiony w latach 1568-1569, restaurowany 1889-1901. Orientowany, murowany, jednonawowy z wie od zachodu i prostoktnym, zakoczonym trjbocznie prezbiterium, nakrytym sklepieniem krzyowym. We wntrzu zachowa si barokowy otarz gwny z ok. 1700 r., klasycystyczna ambona i kilka obrazw z XVIII w.

Kliczkw - d. woj. jeleniogrskie
-Zamek pooony nad Kwis, wzniesiony zosta po 1297 r., przez Bolka I, ksicia widnicko-jaworskiego. W XIV w., nalea do ksinej Anny, ony Karola IV, a potem przeszed na wasno rodw rycerskich. W 2. po. XVI w., uleg przebudowie na renesansow rezydencj ze wspaniaym, rzebionym w kamieniu portalem gwnym i dekoracj sgraffitow na fasadach, ktra ulega powanemu zniszczeniu w trakcie przebudowy w latach 1881-1883.
- Koci filialny Trzech Krli, pierwotny ufundowany w 1417 r., obecny wzniesiony w 2. po. XVI w,, remontowany w 1962 r. Orientowany, murowany z kamienia, jednonawowy z wie od zachodu, nakryty sklepieniami kolebkowymi. We wntrzu pnogotycki, rzebiony tryptyk z pocz. XVI w. Pokonem Trzech Krli, przycienne sakramentarium z 1512 r., drewniana ambona z 1596 r. oraz drewniane epitafium (adaptowane na otarz) z koca XVI w.

Kluczowa - d. woj. wabrzyskie
- Paac pierwotny, wzniesiony jako renesansowy dwr obronny ok. 1600 r., powikszony w 1735 r., gruntownie przebudowany na klasycystyczna rezydencj w 1837 r. wg projektu F. Schinkia. Prostoktny, z dwoma naronymi wieami, dwutraktowy, trzykondygnacjowy. Wejcie na osi elewacji frontowej akcentowane trjarkadowym podcienieni z tarasem balkonowym i kolumnowymi portykiem zwieczonym trjktnym szczytem.

Kaczyna - d. woj. wabrzyskie
- Ruiny zamku, pooonego na wyspie otoczonej nurtem Nysy Szalonej. Wzniesiony w XV w., by przebudowywany w XVI w., (zachowane zwieczenia attykowe), zniszczony najprawdopodobniej w czasie wojny trzydziestoletniej. Z dawnego czworobocznego zaoenia obecnie zachoway si tylko kamienne mury kurtynowe i fragment wysokiej kwadratowej wiey.
- Koci filialny w. Jakuba, wzmiankowany w 1399 r., obecny wzniesiony ok. po. XVI w., restaurowany w XVIII w. Orientowany, murowany, jednonawowy, z prostoktnym prezbiterium, z wie od zachodu. Naw nakrywa drewniany strop kasetonowy, prezbiterium za sklepienie kolebkowe z lunetami. ciany kruchty ozdobione dekoracj sgraffitow. We wntrzu zachowane nagrobki 2 2. pot. XVI i XVII w.

Kbanowice - d. woj. legnickie
- Koci filialny w. Jadwigi, wzmiankowany w 1335 r. i zapewne wtedy wzniesiony, przebudowywany w XVI i XVIII w. restaurowany w 1961 r. Orientowany, murowany z kamienia i cegy, jednonawowy z prostoktnym, oskarpowanym prezbiterium, z wie od zachodu. Prezbiterium o ostroukowych oknach z kamiennymi maswerkami nakrywa sklepienie krzyowe. We wntrzu pnogotycka, rzebiona w drzewie Pieta z przeomu XV i XVI w., barokowy prospekt organowy, rokokowe - otarz boczny i ambona, oraz klasycystyczna chrzcielnica z pocz. XIX w.
- Cmentarz otacza mur z bram w renesansowym portalu.

Koda - d. woj. legnickie
- Koci parafialny w. Bartomieja, gotycki, wzniesiony przed 1366 r., restaurowany w XVIII i XIX w. Orientowany, murowany z kamienia i cegy, jednonawowy z kwadratowym prezbiterium, oskarpowany diagonalnie na naroach, nakryty dachami dwuspadowymi. Wntrza nakrywaj trjprzsowe sklepienia krzyowo ebrowe.

Kodzko - d. woj. wabrzyskie
- Wymienione jest po raz pierwszy w 981 r., jako grd warowny nalecy do Sawnika, ojca w. Wojciecha. Grd ten, pooony na szczycie gry zamkowej, by wanym orodkiem administracyjnym i wojskowym, panujcym nad tzw. drog polsk prowadzc z Wrocawia do Kotliny Czeskiej. Pooona poniej osada musiaa by duym orodkiem, skoro w kocu XII w. posiadaa ju dwa kocioy, nad ktrymi patronat sprawowali joannici. Przeniesienie osady na niemieckie prawo miejskie nastpio pomidzy latami 1253-1278, jednake nie mona jej utosamia z czasem powstania miasta. Przez cay ten czas Kodzko naleao do pastwa czeskiego, stanowic jednake odrbn jednostk, do luno zwizan z koron. Jako wany punkt wymiany handlowej i centrum rzemielnicze miasto rozwijao si szybko. W czasie wojen husyckich Kodzko byo powanym punktem oparcia partii katolickiej. Krl czeski Jerzy z Podiebradu uczyni Kodzko sw baz w czasie wojny z Wrocawiem, on te podnis ziemi kodzk do rzdu suwerennego hrabstwa. Miasto przeywa powane klski: gd w latach 1315-1316, poary w 1366, 1463, 1469, 1487 oraz powodzie w 1310, 1454, 1475. Rozwj jego opiera si na silnie rozwinitym rzemiole i handlu. ycie miasta toczyo si waciwie na terenie pod Gr Zamkow, opadajc w kierunku poudniowo-wschodnim. Lokacyjne rozplanowanie miasta zachowao si prawie cakowicie. rodek zaj czworoktny rynek, z ktrego naronikw wybiegaj po dwie ulice. Pierwsze domy murowane pojawiy si ok. po. XIV w. Koci parafialny wzniesiony podczas lokacji jako drewniany uleg przebudowie na murowany w cigu XV stulecia. Na stoku Gry Zamkowej, midzy miastem a zamkiem, ufundowano w 1349 r. klasztor Augustianw z kocioem Zwiastowania. Ratusz wymieniany jest w rdach ju w latach 1342-1344, a spalony w wyniku poaru w 1366 r. zostaje odbudowany w kocu XIV w. Miasto lokacyjne otaczay fortyfikacje. Przypuszczalnie ju w kocu XIII w. wzniesiono fortyfikacje murowane z kamienia w formie pojedynczego muru. W 1426 r. w zwizku z grob ataku husyckiego, wzmocniono fortyfikacje miejskie przez dodanie muru zewntrznego. W 1469 r. Jerzy z Podiebradu przebudowa bramy miejskie: Czesk lub Szalejowsk, Zarzeck zw. Zielon lub Ksiogrsk i Przyck zw. Zbkowick. Zamek wczony by do miejskiego systemu obronnego. O rozbudowie jego brak szczegowych infor- macji. Wczenie, bo ju w 1310 r., miasto otaczay ludne przedmiecia. Powsta tu klasztor Minorytw, ufundowany ok. 1250 r., a na przedmieciu zbkowickim szpital z kaplic Joannitw, wymienian w 1275 r. Wraz z caymi Czechami Kodzko przeszo pod panowanie Habsburgw w 1526 r. W miecie pocza si szerzy reformacja, tak e przed wybuchem wojny trzydziestoletniej byo to ju miasto cakowicie luteraskie. W yciu gospodarczym miasta nastpuje dalszy rozwj pciennictwa i kowalstwa; jest ono rwnie orodkiem piwowarstwa. W 2. po. XVI w. wybrukowano ulice rdmiecia, a w 1540 r. zbudowano wodocig miejski. W latach czterdziestych XVI w. wzniesiono baszty przy bramach: Czeskiej, Mostowej i furcie Wodnej. Zamek przebudowa w 1557 r. Ernest Bawarski. W 2. po. XVI i w pocz. XVII w. nastpia intensywna rozbudowa przedmie. Okres ten przerwaa wojna trzydziestoletnia, ktra zrujnowaa i wyludnia miasto, gdy stawiao zacity opr wojskom cesarskim. Upadek miasta pogbi si po przejciu pod panowanie pruskie (rok 1742), szczeglnie gdy przeksztacono je w twierdz wojskow. Gospodarczo zaznaczyo si to w zaniku rzemios wkienniczych, a wzrastajcym znaczeniu rolnictwa. Kodzko pozostao twierdz do 1877 r., po ktrym rozpoczto rozbirk fortyfikacji i bram miejskich. Dopiero od tego momentu nastpuje rozwj przemysu, ktry obok gwatownego wzrostu znaczenia miasta jako centrum turystyczno-wypoczynkowego daje podstawy do jego dalszego rozkwitu w chwili obecnej.
- Zamek jako murowany z kamienia wymieniany by po raz pierwszy w XIV w. Wzniesiony na grze na miejscu grodu wzmiankowanego ju w 1076 r., zosta gruntownie przebudowany w 1577 r. przez Lorenza Krishke. W 1622 r. Walenty Saebisch opracowa nie zrealizowany projekt zmodernizowania fortyfikacji. Notatka z 1627 r. mwi o zawaleniu si wiey zamkowej. Po opanowaniu Kodzka Austriacy w latach 1680-1702, wg projektu Jakuba Carove, wznieli tu nowoczesny zamek z kurtynami, bastionami i rawelinami. W 1742 r. przejli go Prusacy, a Fryderyk II rozpocz tworzy tu potn twierdz wznoszc nowe reduty. Zupenie zniszczono resztki dawnego zamku, wznoszc na jego miejscu ogromny, cylindryczny donon oraz szereg redanw na przedpolu. Po niewielkich zmianach w XIX w., twierdza ta naley obecnie do czoowych obiektw architektury militarnej tego okresu w Europie.
- Ratusz wzmiankowany w zwizku z poarem miasta w 1360 r., odbudowany zosta w 1397 r., przerabiany nastpnie w latach 1549, 1622, 1653-1654, ponownie uleg poarowi w 1744 r., po ktrym powsta w 1890 r. obecnie istniejcy budynek. Najstarsz i najlepiej zachowan czci zaoenia pierwotnego jest czworoboczna wiea z pikn renesansow galeri na pitrze.
- Mury miejskie wzniesione zapewne ju w kocu XIII w. Rozbudowywane i unowoczeniane w latach 1426, 1469, zostay rozebrane prawie cakowicie w latach 1877-1911, z wyjtkiem niewielkiego fragmentu w pnocno-wschodniej czci miasta. Pierwotnie rozdzielay je cztery bramy: Czeska, Zielona-Zarzecka, Zbkowicka-Szpitalna i Mostowa, ta ostatnia wzmocniona dodatkowo budynkiem po drugiej stronie mostu.
- Koci parafialny Wniebowzicia NMP. Najstarsza wiadomo pochodzi z 1194 r. i zwizana jest z osadzeniem przy nim, joannitw, na miejsce ktrych w 1624 r. przybyli jezuici. Budowla obecna, fundacji biskupa praskiego Ernesta z Pardubic, pochodzi z 2. po. XIV w., przy czym realizacja caoci trwaa przez w. XV, a zostaa zakoczona dopiero w po. XVI w. W 1432 r. wzniesiono przedsionek, w latach 1462-1468 wie poudniow, a w 1487 r. wie pnocn. Naw boczn sklepiono w 1490 r., w 1503 r. konsekrowano kaplic w. Jakuba, a cao prac zakoczono w latach 1522-1555 zasklepieniem nawy gwnej. W latach 1655-1689 Karol Lurago dobudowa do poudniowej nawy dwukondygnacjow zakrysti, poczon krytym przejciem z ssiednim kolegium jezuickim. W okresie lat 1673-1728 nadbudowano nad nawami bocznymi empory i zbarokizowano cae wntrze, w 1683 r. za wzniesiono od pnocy kaplic. Restaurowany w latach 1836-1841, 1929-1937, w 1959 r. obiekt otrzyma centralne ogrzewanie. Obecnie jest to budynek orientowany, murowany z kamienia, trzynawowy, halowy (przez nadbudowanie empor nad nawami bocznymi), z dwuwieow fasad zachodni i trjabsydialnym zakoczeniem od wschodu. Cao nakrywaj sklepienia gwiadziste i sieciowe. Wystrj wntrza w stylu pnobarokowym, otarz gwny z at 1727-1729 projektu Krzysztofa Tauscha; w nim umieszczono rzebiony posg Madonny z Dziecitkiem z po. XV w. Chrzcielnica z 1517 r. otacza kuta barokowa krata. Ambona z 1716 r. jest dzieem Michaa Kahra; na chrze rzebiony prospekt organowy z 1725 r. W kaplicy nagrobek biskupa Ernesta z Pardubic (zm. 1363), rzebiona posta zmarego spoczywa na nowej tumbie kamiennej, wykonanej przez J. Landa w 1864 r. W zakrystii zachowany szereg naczy liturgicznych i szat kocielnych, pochodzcych z 2. po. XVIII w.
- Kolegium pojezuickie (ul. Wojska Polskiego), zbudowane w latach 1665-1690 przez Karola Lurago, zostao zaoone na planie prostoktnym z wewntrznym dziedzicem. Murowane z detalami architektonicznymi w tynku, dwutraktowe, trzykondygnacjowe, zachowao cz sklepionych kolebk pomieszcze oraz wntrze dawnego refektarza z fragmentami pierwotnej polichromii.
- Koci Franciszkanw NMP. Franciszkanie przybyli do Kodzka ju ok. 1250 r., ale dopiero z 1350 r. pochodz wiadomoci o ich kociele klasztornym na piasku. Obecna barokowa budowla zostaa wzniesiona w latach 1628-1631 i ukoczona ok. po. XVII w., przebudowana w 1711 r. przez Marianusa von Frankenberg, restaurowana w pocz. XX w. Jest to koci orientowany, murowany, o ukadzie trzynawowej bazyliki, z wyodrbnionym, zamknitym pkolicie prezbiterium. Fasada zachodnia dwuwieow, dwukondygnacjow, o formach pnego baroku, gruntownie przerobiona w pocz. XX w. Wntrze nakryte sklepieniami kolebkowymi zachowao polichromi pdzla A. Schefilera, gruntownie restaurowan w XIX w.
- Od poudnia przylega do kocioa klasztor, wzniesiony w 1678 r. w la- tach 1723-1744 przebudowany przez Marianusa von Frankenberg, restaurowany w 1800 r. Zaoony wok czworobocznego dziedzica z dwoma kolistymi wieyczkami na naroach. Cao o skromnej architekturze nakrywaj sklepienia kolebkowe i klasztorne. We wntrzu refektarza freski A. Scheffiera z 1744 r., a w kaplicy klasztornej gotycka, rzebiona figura Madonny, pochodzca z ok. 1500 r.
- Koci Najwitszego Sakramentu (ul. ukasiskiego). Wymieniany po raz pierwszy w 1275 r. jako kaplica w. Jerzego. W XIV w. zaoono tu klasztor Joannitw, a konsekracji nowego kocioa dokonano w 1479 r. Budynek obecny rozpoczto wznosi w 1643 r., s. ukoczono w 2. po. XVIII w. w stylu barokowym, z zachowaniem gotyckiego zaoenia. Jest to budowla orientowana, jednonawowa, z kaplicami od pnocy i wyodrbnionym zamknitym wielobocznie prezbiterium. Wntrza nakrywaj sklepienia kolebkowe z lunetami.
- Obok klasztor, obecnie barokowy, wzniesiony w 2. po. XVII w., o skromnej architekturze, w zaoeniu swym nawizujcy do spalonego klasztoru gotyckiego.
- Domy mieszkalne. Szereg zabytkowych domw mieszkalnych zachowao si na terenie caego starego miasta. Murowane, trzy- i czterotraktowe, gwnie o ukadzie szczytowym, z bogato rzebionymi obramieniami okien i portali, powstay w 2. po. XVI i w XVII w., czciowo przebudowywane w XIX i l. po. XX w. Zwracaj uwag domy przy ul. B. Chrobrego, ulicach: Armii Czerwonej, Kocielnej i Wojska Polskiego. Szczeglnie cenny by dom przy Pl. B. Chrobrego nr 25 z zachowanym pierwotnym ukadem gotyckim, trzytraktowy z wiat owietlajc klatk schodow i przebudowan w epoce renesansu fasad frontow, rozebrany w 1971 r.
- Most wzniesiony nad kanaem, mynwki, w stylu gotyckim ok. 139ft r. Murowany z kamienia, czteroprzsowy, z wykuszami nad filarami, ozdobiony w po. XVIII w. kamiennymi rzebami na balustradach.
- Ruiny paacu dawnego majtku Goszyce (ul. Zamkowa), wzniesionego w stylu pnobarokowym w l. poi. XVIII w., przebudowanego w XIX i XX w., zniszczonego w poarze w 1968 r. Byo to zaoenie murowane na planie prostokta z obszernym holem na osi i reprezentacyjn klatk schodow. Elewacje o podziale pilastrowym ozdabia bogaty detal rzebiarski, a wejcie akcentoway balkonowe portale.

Kobyla Gowa - d. woj. wabrzyskie
- Dwr pierwotny renesansowy, wzniesiony w kocu XVI w., przebudowany w 1717 r., a w XIX w., powikszony o dwa skrzyda, czciowo uszkodzony w 1945 r. Murowany, dwuskrzydowy, dwutraktowy, dwukondygnacjowy, mimo kolejnych przebudw zachowa renesansowe obramienia portalowe.

Kochanw - d. woj. jeleniogrskie
- Koci parafialny w. Mateusza, wzmiankowany w 1364 r.., obecny barokowy wzniesiony ok. 1636 r., przebudowany w po. XVIII w., restaurowany w XIX w. Murowany, jednonawowy, z kwadratowym prezbiterium i wie od zachodu, o wntrzu nakrytym sklepieniem kolebkowym z lunetami. W zakrystii zachowana barokowa monstrancja z ok.1700 r., a obok kocioa kamienny krzy pokutniczy.
- Dom (nr 95 - dawna plebania) pnobarokowy, wzniesiony w po. XVIII w. Murowany, prostoktny, dwutraktowy, dwukondygnacjowy, nakryty dachem dwuspadowym z naczkami, z zachowanymi w parterze sklepionymi pomieszczeniami.
- Oficyna dworska mieszkalna, pnobarokowa, wzniesiona na przeomie XVIII i XIX w. Murowana, prostoktna, parterowa, o sklepionych wntrzach, nakryta dachem dwuspadowym z naczkami.

Koczurki - d. woj. wrocawskie
- Koci parafialny Nawiedzenia NMP, pierwotny wymieniany w 1732 r., obecny klasycystyczny, wzniesiony w latach 1801-1803, przebudowany w 1850 r. Murowany, prostoktny, salowy, nakryty dachem dwuspadowm z czworoboczn, niewielk sygnaturk na kalenicy. Wntrze nakryte pozornym sklepieniem lustrzanym zachowao barokowy konfesjona i kilka cynowych wiecznikw z pocz. XVIII w.

Komarno - d. woj. jeleniogrskie
- Koci filialny w. Jzefa, pierwotnie koci ewangelicka wzniesiony w latach 1769-1772, remontowany w 1961 r. Rozplanowany na omioboku o spaszczonej kopule, nakryty namiotowym dachem amanym zwieczonym sygnaturk. Wntrze wypenione kondygnacjami empor zachowao klasycystyczny otarz pochodzcy z czasu budowy kocioa.
- Koci wzmiankowany jako parafialny w 1318 r. w obecnej formie wzniesionej w pocz. XVI w., powikszony w 1780 r., restaurowany w 1899 r., od 1945 r. opuszczony. Orientowany, murowany, jednonawowy, z kwadratowym prezbiterium, z wie od zachodu.

Komorowice - d. woj. wrocawskie
- Zamek pierwotny, renesansowy, wzniesiony w pocz. XVI w. (1529 r.), gruntownie przebudowany ok. 1700 r., remontowany w 2. po, XIX w. i w 1971 r. Murowany, trzyskrzydowy, zaoony na rzucie podkowy, dwutraktowy, dwukondygnacjowy, nakryty dachem czterospadowym. O rodkow akcentuje ryzalit w formie niskiej wiey z belwederem. Na elewacjach zachowane renesansowe obramienia okien, a we wntrzu sklepienia kolebkowe.

Konary - d. woj. legnickie
- Koci parafialny w. Krzya, gotycki, wzniesiony przed 1396 r,, przebudowany i powikszony o symetryczne kaplice w XVII w., restaurowany w 1817 i 1963 r. Orientowany, murowany, jednonawowy z symetrycznymi kaplicami imitujcymi transept z wskim prezbiterium nakrytym dwuprzsowym sklepieniem krzyowo-ebrowym, wspartym na rzebionych konsolkach. Barokowe wyposaenie wntrza pochodzi z l. po. XVIII w.

Konary - d. woj. wrocawskie
- Ruiny budynku dawnej cukrowni powstaej w 1801 r. z inicjatywy F. Acharda, ktry rozwin w Europie produkcj cukru z burakw cukrowych, zniszczonej w 1945 r., zabezpieczonej jako trwaa ruina w 1964 r.

Kondratw - d. woj. legnickie
- Koci filialny w. Jerzego, wzmiankowany w 1311 r., wzniesiony przed 1396 r., przebudowany w XVII i XVIII w., restaurowany w pocz. XX w. Orientowany, murowany z kamienia, jednonawowy, z trjbocznie zakoczonym prezbiterium, pierwotnie zapewne sklepionym. Wntrze nakryte obecnie drewnianym, stropem zachowao w cianie pnocnej uskokowy portal z pkolistym tympanonem z rzebionym krucyfiksem, szereg nagrobkw z XVI w. oraz pozostae wyposaenie pochodzce z ok. 1600 r. w stylu renesansowym.

Konradw - d. woj. wabrzyskie
- Dwr barokowy, wzniesiony w kocu XVIII w., przebudowany w pocztkach XX w. Murowany na prostokcie, o ukadzie dwutraktowym, dwukondygnacjowy, nakryty dachem czterospadowym, z zachowanym pilastrowym podziaem elewacji.
- Koci parafialny Podwyszenia Krzya w., wzmiankowany w 1364 r., wzniesiony zapewne w redniowieczu, przebudowany w po. XVIII w. Murowany, jednonawowy z wydzielonym pkolicie zamknitym prezbiterium, z wie od zachodu. Na cianach zachowane pod obecnym tynkiem geometryczne dekoracje sgraffitowe. We wntrzu trzy barokowe otarze i prospekt organowy, rokokowa ambona, a w zakrystii rokokowa monstrancja i kielich.

Kopaczw - d. woj. jeleniogrskie
- Koci filialny w. Jzefa Oblubieca, wzniesiony w pocztkach XVI w. i rozbudowany w XVIII w. Orientowany, murowany, jednonawowy, z kwadratowym prezbiterium, z wie od zachodu, nakrytymi sklepieniami krzyowo-ebrowymi, z paskim stropem nad naw. We wntrzu drewniany otarz z XVIII w. i eliwna kuta kropielnica z pocz. XIX w., a na zewntrz kilka kamiennych epitafiw z XVIII stulecia.

Kopaniec - d. woj. jeleniogrskie
- Ruiny Paacu wzniesionego ok. 1730 r., restaurowanego w XIX w., od 1945 r. zniszczonego. Zaoony na prostokcie, dwutraktowy, dwukondygnacjowy, nakryty czterospadowym dachem amanym, o wntrzach parteru nakrytych sklepieniami kolebkowymi.
- Koci filialny w. Antoniego Padewskiego, wzmiankowany w 1399 r., obecny wzniesiony w pocz. XVI w., remontowany w 1777 (hem wiey) i 1888 r. Orientowany, murowany, jednonawowy, z wie od poudnia, z kwadratowym prezbiterium nakrytym sklepieniem gwiadzistym. We wntrzu rzebiony, barokowy otarz z l. po. XVIII w. Obok barokowa kaplica grobowa z 1769 r.

Korytw - d. woj. wabrzyskie
- Paac barokowy, wzniesiony ok. 1711 r. przez J. Carove. restaurowany w XIX w., czciowo uszkodzony w 1945 r. Murowany, prostoktny, dwutraktowy. ze sklepionymi sieniami przejazdowymi, dwukondygnacjowy, nakryty niskim dachem czterospadowym. Elewacje o podziaach ramowych akcentuj dwa bogato rozczonkowane portale ujte pilastrami i zwieczone rozerwanymi przyczkami z tarczami herbowymi.
- Obok oficyny gospodarcze, wspczesne paacowi, ale pozbawione ciekawego detalu artystycznego.

Korzesko - d. woj. wrocawskie
- Koci parafialny Podwyszenia Krzya w., wzmiankowany w 1579 r. Obecny barokowy wzniesiony w 1725 r., restaurowany w pocz. XX w. Murowany, jednonawowy, z wie od zachodu, z trjbocznie zakoczonym prezbiterium, o wntrzu nakrytym sklepieniem kolebkowym z lunetami spywajcymi na przycienne pilastry. We wntrzu zachowany gotycki, rzebiony tryptyk z Pokonem Trzech Krli z ok. 1500 r., oraz pozostae wyposaenie pochodzce z XVIII w.

Kostomoty - d. woj. wrocawskie
- Koci parafialny w. Gotarda, wzmiankowany w 1201 r., obecny gotycki wzniesiony w po. XIV w., powikszony o krucht w 1585 r., rozbudowany o cz zachodni i wie w latach 1818-1819, uszkodzony w 1945 r., zabezpieczony w 1947 r., remontowany w latach 1959-1960. Orientowany, murowany, jednonawowy, zachowa prostoktne, oskarpowane diagonalnie prezbiterium nakryte dwuprzsowym sklepieniem krzyowo-ebrowym, oraz zwieczon bogatym renesansowym szczytem krucht od poudnia.
- Cmentarz otacza kamienny mur z zachowanymi szczelinowymi strzelnicami, pochodzcy zapewne z l. po. XVII w.

Kostrza - d. woj. wabrzyskie
- Dwr barokowy, wzniesiony w ok. 1730 r., by moe na fragmentach starszego zaoenia renesansowego, przebudowany w kocu XIX w., opuszczony w 1945 r. Murowany, zaoony na czworoboku, dwutraktowy, dwukondygnacjowy, nakryty dachem dwuspadowym z lukarnami i powiekami. Elewacje pitra podzielone pilastrami wspartymi na boniowanym parterze, a cao otoczona fos z wod.
K- oci filialny w. Krzya, wzmiankowany w 1374 r. obecny wzniesiony w pocz. XVI w., powikszony w XVIII w. o zakrysti, a w 1804 r. o poudniow kaplic, restaurowany w 1964 r. Orientowany, murowany, z wie od zachodu, z prostoktnym prezbiterium nakrytym dwuprzsowym sklepieniem krzyowo-ebrowym. We wntrzu zachowana intarsjowana ambona z 1585 r. z figuralnymi przedstawieniami ewangelistw, dwie pnogotyckie rzeby (w. Mikoaja i w. Marcina) oraz trzy caopostaciowe nagrobki z XVI i pocz. XVII w.

Kostrzyna - d. woj. jeleniogrskie
- Paac wzniesiony wg daty na portalu w 1757 r., przebudowany w XIX i XX w. Zaoony na prostokcie, dwukondygnacjowy, nakryty dachem czterospadowym. We wntrzu klasy cystyczny kominek z pocz. XIX w. i barokowy piec kaflowy z XVIII w.

Koeielec - d. woj. legnickie
- Koci filialny Serca Jezusowego, wzmiankowany w 1321 r. i zapewne wtedy wzniesiony, gruntownie przebudowany na zbr ewangelicki w XVIII w., remontowany w latach 1960-1962. Orientowany, murowany z kamienia, jednonawowy, z trjbocznie zakoczonym niewielkim prezbiterium i oskarpowan wie od zachodu. Wntrze rozdzielone dwoma rzdami supw podtrzymujcych empory i drewniany strop zachowao rzebione-w kocu XVII w.; ambon, chrzcielnic i dwuprzsow lo kolatorsk, oraz szereg kamiennych pyt nagrobnych z XVII-XVIII w.

Kocielniki rednie - d. woj. jeleniogrskie
- Koci parafialny cicia w. Jana Chrzciciela, wymieniany w 1346 r., w obecnej postaci wzniesiony jako koci ewangelicki w XVIII w. Orientowany, murowany z kamienia, jednonawowy, z nieco wszym czworobocznym prezbiterium. Wntrze nawy nakryte sklepieniem pozornym, prezbiterium za stropem paskim. Wystrj drewniany, rzebiony, pochodzi z koca XVII w. i obejmuje dwa otarze, dwie ambony oraz szereg epitafiw.
- Ruiny kocioa, ktry, mimo e wymieniany dopiero w 1335 r. wzniesiony zosta ju w l. po. XIII w., przebudowany na przeomie XV i XVI oraz w po. XVIII w., czciowo zniszczony w 1945 r. Jest to budowla orientowana, murowana z kamienia, jednonawowa z wyduonym wszym prezbiterium, nakrytym sklepieniem gwiadzistym i zakoczonym pkolist absyd.

Kotla - d. woj. legnickie
- Paac, pierwotnie barokowy, wzniesiony w 2. po. XVIII w., przebudowywany w XIX i XX w. Murowany z cegy, zaoony na czworoboku, trzykondygnacjowy z elewacjami o podziale rombowym, nakryty dachami dwuspadowymi. Wntrze trzy- i czterotraktowe zachowao na parterze sklepion sal ozdobion bogat sztukateri barokow, a elewacja pnocna rwnie barokowy, kamienny portal.
- Zachoway si rwnie fragmenty geometrycznego zaoenia parkowego z 2. po. XVIII w.
- Koci parafialny w. Marcina, pierwotnie gotycki wzniesiono na przeomie XIV i XV w., obecny barokowy powsta w l. po. XVIII w., w wyniku czciowego wykorzystania starszych murw i pozostawienia wiey zachodniej. Powikszony o nawy boczne ok. 1930 r. Orientowany, murowany, trzynawowy, z pytkim prezbiterium. Wntrze picioprzsowe nakryte sklepieniami aglastymi wspartymi na przyciennych pilastrach zachowao bogaty barokowy wystrj.

Kotliska - d. woj. jeleniogrskie
- Koci parafialny w. Mikoaja, wzmiankowany w 1305 r., wzniesiony w XV w., powikszony o wie ok. 1500 r., restaurowany w XIX w. Orientowany, murowany z kamienia, jednonawowy, z poligonalnie zamknitym prezbiterium nakrytym sklepieniem krzyowo-ebrowym, z wie od pnocnej strony nawy nakrytej drewnianym stropem i ozdobionej stiukowym fryzem renesansowym. We wntrzu zachowao si szereg kamiennych epitafiw z XVI-XVIII w.

Kowalw - d. woj. wrocawskie
- Koci filialny w. Urszuli, gotycki, wyniesiony w XIV w. przebudowany ok. 1600 r., uszkodzony w 1945 r., zabezpieczony w 1948 r., odbudowany w 1966 r. Orientowany, murowany, jednonawowy, z prostoktnym, oskarpowanym diagonalnie prezbiterium nakrytym dwuprzgsowym sklepieniem krzyowym, z wie od zachodu. We wntrzu przycienne sakramentarium z koca XV w. i barokowy otarz gwny z koca XVII w.

Kowary - d. woj. jeleniogrskie
- Dziki odkrytym tu w XIII w. zoom rudy elaznej rozwina si ludna osada grnicza. Miejscowo ta wymieniana po raz pierwszy dopiero w 1305 r. otrzymaa prawa miejskie od krla czeskiego Wadysawa Jagielloczyka w 1513 r., od 1528 r. otrzymujc przywilej wolnego miasta grniczego. W oparciu o kopalnictwo miejscowych rud rozwino si rzemioso metalurgiczne. Podupada ono po wojnie trzydziestoletniej, a na jego miejsce wybija si tkactwo lnu. Druga po. XIX w. przynosi rozwj przemysu porcelanowego, metalowego oraz Fabryk Dywanw Smyrneskich, ktre warunkuj dalszy, do dzi trwajcy rozwj tego duego orodka w rejonie Sudetw.
- Ratusz klasycystyczny, wzniesiony w latach 1786-1789 wg projektu Christiana von Schultze. Murowany, prostoktny z podwyszonym ryzalitem na osi, trzytraktowy, dwukondygnacjowy, nakryty dachem czterospadowym. W ryzalicie na parterze wejcie gwne, pitra ujte pilastrami podtrzymujcymi belkowanie, trjktny przyczek i cian attykow zwieczon wazonami.
- Dwr, tzw. Nowy Dwr (przy szosie do Wojkowa), wzniesiony pierwotnie w stylu renesansowym ok. 1570 r., restaurowany w XVIII w., a gruntownie przebudowany w 1913 r., remontowany w 1965 r. Dwuskrzydowy, dwu- i trzykondygnacjowy, mimo przebudw zachowa szereg sklepionych ko]ebk sal na parterze, fragmenty renesansowych attyk oraz obramienia okien i drzwi.
- Koci parafialny Imienia NMP, gotycko-barokowy, wzmiankowany w 1401 r. Obecny wzniesiony w 2. po. XV w., gruntownie odbudowany po poarze w 1670 r., remontowany w XVIII i XIX w. Orientowany, murowany, trjnawowy, halowy, z wie od zachodu, i trjbocznie zakoczonym prezbiterium. Wyposaenie wntrza pochodzi gwnie z epoki baroku; zwracaj uwag m.in. rzeby Dorasila oraz freski zdobice sklepienie nad naw. Na sklepieniu w wiey zachoway si redniowieczne freski z 2. po. XV w. ze scen Adoracji Matki Boskiej (konserwowane w 1966 r.).
- Obok na cmentarzu barokowa kaplica grobowa z 1764 r. z dobr artystycznie kut krat elazn.
- Kaplica w. Anny (ul. Kowalska 41), wzniesiona w 2. po. XVIII w. Zaoona na elipsie z centraln kopu zwieczon latarni, zachowaa pnobarokowe wyposaenie wntrza.
- Domy mieszkalne zachowane gwnie przy ul. 1-go Maja, pochodz z 2. po. XVIII w., restaurowane w XIX i XX w. Murowane, dwu i trzytraktowe, trzykondygnacjowe, zachoway szereg sklepionych pomieszcze parteru, ozdobne portale, obramienia okien i fragmenty dekoracji rzebiarskich.

Kozieniec - d. woj. wabrzyskie
- Koci filialny w. Jakuba Apostoa, pierwotny wzmiankowany w 1452 r. Obecny barokowy wzniesiony w 1749 r., restaurowany w 1801 r. Murowany, jednonawowy, z kwadratowym prezbiterium i wie od zachodu, o wntrzu nakrytym sklepieniem kolebkowym z lunetami, spywajcym na przycienne pilastry. Wyposaenie skromne, pnobarokowe, pochodzi z 2. po. XVIII w.

Krajanw - d. woj. wabrzyskie
- Koci filialny w. Jerzego, barokowy, wzmiankowany jako kaplica w 1416 r. Obecny wzniesiony w po. XVIII w., restaurowany w 1928 r. Murowany, jednonawowy, z czworoboczn wie i wszym, trjbocznie zakoczonym prezbiterium, o wntrzu nakrytym Sklepieniem kolebkowym z lunetami, w ktrym zachowao si wyposaenie pochodzce z okresu budowy kocioa.
- Obok budynek bramy cmentarnej, barokowy, wzniesiony w po. XVIII w.

Krajw - d. woj. legnickie
- Dwr wzniesiony w l. po. XVII w., przebudowany w XVIII w., remontowany w 1964 r. Zaoenie dwuskrzydowe, murowane z kamienia i cegy, dwukondygnacjowe, dwutraktowe, nakryte dachami dwuspadowymi. Wntrza sklepione, ozdobione d&koracjami rolinnymi zachoway renesansowe obramienia i kraty z koca XVI w.

Kraskw - d. woj. wrocawskie
- Paac barokowy, wzniesiony w 1746 r., restaurowany w kocu XIX w., czciowo opuszczony w 1945 r., zabezpieczony w 1950 r. Zaoony na czworoboku, trzytraktowy, dwu kondy gna jowy, nakryty dachami amanymi z lukarnami i wewntrznym wietlikiem. Elewacja frontowa podzielona pilastrami z zaakcentowanym ryzalitem wejciowym mieszczcym balkonowy portal z aliantami, rzeby alegoryczne i zwieczonym tarcz herbow wacicieli. Pozostae elewacje skromniejsze o podziale ramowym.
- Obok wznosi si oficyna paacowa, powstaa zapewne w okresie jego budowy, dwutraktowa, dwukondygnacjowa, nakryta czterospadowym amanym dachem z lukarnami.

Kraszowice - d. woj. jeleniogrskie
- Dwr zbudowany ok. 1578 r. przez Bibrana, restaurowany w XVIII i XIX w., zniszczony w 1945 r. Zaoony na rzucie wyduonego prostokta o trzech kondygnacjach, zachowa na osi fasady gwnej rzebiony portal z dat 1578 i napisem erekcyjnym.
- Koci filialny w. Jadwigi, wzmiankowany w 1362 r., obecny wzniesiony w XVI w., przebudowany w 1817 r. Orientowany, murowany, jednonawowy, z prostoktnym prezbiterium i wie od zachodu. Zachowa we wntrzu pnogotyck chrzcielnic z piaskowca z przeomu XV i XVI w., przycienne sakramentarium z pocz. XVI w., barokowy otarz gwny oraz cztery nagrobki z XVI i XVII w.

Kranik Dolny - d. woj. jeleniogrskie
- Koci parafialny Najwitszego Zbawiciela, wzmiankowany w 1376 r., obecny wzniesiony w 2. po. XV (1485?) w., gruntownie restaurowany w 1874 r., remontowany w 1962 r. Orientowany, murowany, jednonawowy, z czworobocznym prezbiterium nakrytym sklepieniem sieciowym i wie od zachodu ozdobion fragmentami dekoracji sgraffitowcj. We wntrzu drewniana rzeba w. Anny Samotrze z ok. 1500 r., renesansowa kamienna chrzcielnica z ok. 1600 r. oraz drewniany otarz gwny z 2. po. XVII w.
- Myn (nr 35), murowany, wzniesiony pierwotnie jak wskazuj zachowane obramienia renesansowe w kocu XVI w., gruntownie przebudowany w XVIII i XX w.

Kranik Grny - d. woj. jeleniogrskie
- Dwr w obecnej postaci wzniesiony ok. 1760 r., remontowany w XIX i XX w., jest zaoeniem prostoktnym, dwukondygnacjowym o ukadzie dwutraktowym z zachowanym portalem z kartuszem i dat 1760.
- Obok barokowy spichrz, wzniesiony wg napisu w 1609 r., restaurowany w 1810 r. oraz kunia z 1849 r. w stylu klasycystycznym.

Krobielowice - d. woj. wrocawskie
- Paac pierwotnie renesansowy, wzniesiony jako zaoenie dwuskrzydowe w latach 1570-1580, powikszony o dalsze dwa skrzyda w baroku ok. 1702 r., restaurowany w 1878 r. Zaoenie prostoktne z wewntrznym arkadowym dziedzicem o skrzydach dwutraktowych, dwukondygnacjowych, nakrytych dachami dwuspadowymi. Zachowa renesansowy portal gwny, obramienia okien i sklepienia krzyowe w salach parteru.

Kromolin - d. woj. legnickie
- Ruiny paacu. Pierwotnie byo to renesansowe zaoenie obronne z 2. po. XVI w. otoczone fortyfikacjami ziemnowodnymi, rozbudowane w XVIII w. na rezydencj barokow, spalone w 1945 r. Byo to zaoenie czworoboczne, murowane, dwukondygnacjowe z niewielkim wewntrznym. dziedzicem z krugankiem. Cz zachodnia starsza zachowaa kolist wie i gwiadziste sklepienie w sali na parterze. Elewacje zewntrzne o barokowym podziale ramowym zachoway fragmenty geometryczne} dekoracji sgraffitowej z epoki renesansu.
- Cao otaczaj fragmenty fortyfikacji ziemnych z fos oraz krajobra- zowy park.
- Koci parafialny w. Michaa, wzmiankowany w 1305 r., wzniesiony w XIV w., powikszony na przeomie XVI i XVII w., restaurowany w XIX w. Orientowany, murowany, jednonawowy z kwadratowym prezbiterium i wie od zachodu. Powikszony o zakrysti od pnocy, kaplic i krucht od poudnia. Wntrze nakryte sklepieniem kolebkowym z lunetami ozdobionym stiukowymi plafonami zachowao bogaty wystrj renesansowy i barokowy.

Krosnowice Dolne - d. woj. wabrzyskie
- Koci parafialny w. Jakuba, wzmiankowany w 1326 r., pierwotny gotycki wzniesiony w po. XIV w., przebudowany i powikszony o kaplice ok. 1700 r., restaurowany w XIX w., remontowany w 1960 r. Orientowany, murowany, jednonawowy, z wie od zachodu, z wszym prostoktnym prezbiterium o wntrzu nakrytym sklepieniem kolebkowym z lunetami. Zachowa z wyposaenia: renesansow chrzcielnic z koca XVI w., trzy otarze i ambon barokowe, pochodzce z 2. po. XVIII w.
- Teren cmentarza otacza wysoki mur z bram o przewicie ostroukowym, od strony wewntrznej osonity pulpitowym dachem wspartym na drewnianych supach poczonych aurow balustrad.
- Na terenie miejscowoci zachowaa si barokowa kapliczka przydrona z ozdobnym szczytem z 1745 r.

Krosnowice Grne - d. woj. wabrzyskie
- Paac barokowy, wzniesiony ok. 1730 r., przebudowany w 1829 r. i w pocz. XX w. Murowany, prostoktny, dwu- i trzytraktowy, nakryty dachem. amanym z powiekami. W elewacji frontowej, na osi bogaty portal balkonowy, pozostae pola posiadaj podzia ramowy wsparty na boniowanym parterze. We wntrzu, na. parterze obszerna sklepiona sie i reprezentacyjna jednobiegowa klatka schodowa.

Krotoszyce - d. woj. legnickie
- Paac zbudowany ok. 1686 r., przebudowany w 2. po, XIX w., remontowany w 1964 r. Murowany, dwuskrzydowy, trzykondygnacjowy, trzytraktowy, kryty dachem dwuspadowym o ozdobnych szczytach. Zachowa we wntrzu kilka sal nakrytych ozdobnymi plafonowymi sufitami.
- Koci filialny Wniebowzicia NMP, wzmiankowany w 1305 r. Pierwotny wzniesiony w redniowieczu, przebudowany ok. 1626 r. i na przeomie XIX i XX w. Orientowany, murowany, jednonawowy, z trjbocznie zakoczonym prezbiterium i wie od zachodu. Wntrze nawy sklepione kolebk z lunetami zachowao szereg obiektw: gotycki otarz Czterech Dziewic pochodzcy z ok. 1520 r., otoczony dekoracj barokow (konserwowany w 1968 r.), pnorenesansow ambon drewnian z pocz, XVII w., barokow empor z ok. 1700 r., oraz szereg pyt nagrobnych z XVII-XIX w.

Kryniczno - d. woj. wrocawskie
- Koci parafialny w. Stanisawa Boego Mczennika, wzmiankowany w 1305 r. Obecny wzniesiony w XV w., powikszony o dwie symetryczne kaplice i prezbiterium w latach 1913-1916, uszkodzony w 1945 r., remontowany w 1946 r. Cz gotycka murowana, jednonawowa o diagonalnie oskarpowanych naroach i skromnym ceglanym portalem zachodnim. Wyposaenie wntrza barokowe, pochodzi z pocz. XVIII w.

Krzeczyn Wielki - d. woj. legnickie
- Koci filialny w. Marii Mazarello, wzmiankowany w 1399 r. Obecny gotycki wzniesiony w kocu XIV w., przebudowany w XVII w., restaurowany w XIX w. i w 1959 r. Orientowany, murowany, jednonawowy, z prostoktnym prezbiterium i potn czworoboczn wie od zachodu. We wntrzu renesansowe, bogato rzebione otarz i ambona, a na cianach nagrobki z pocz. XVII w.

Krzelkw - d. woj. wabrzyskie
- Koci parafialny w. Jadwigi, wzmiankowany w 1241 r. Obecny barokowy wzniesiony w 1709 r., powikszony o wie w 1741 r., restaurowany w pocz. XX w. Murowany, prostoktny, z dostawion do kruchty wie, nakryty dwuspadowym dachem ujtym w wolutowe szczyty. Wntrze sklepione kolebk na gurtach spywajcych na przycienne pilastry. Wyposaenie pnobarokowe z l. po, XVIII w., z wyjtkiem gotyckiej rzeby Madonny z Dziecitkiem z 2, po. XV w. w o- tarzu bocznym.

Krzepice - d. woj. wrocawskie
- Paac klasy cystyczny, wzniesiony w l. po. XIX w., przebudowany w pocz. XX w., czciowo uszkodzony w 1945 r., odremontowany w 1960 r. Murowany, prostoktny, trzytraktowy, dwukondygnacjowy, nakryty dachem dwuspadowym z naczkami. Wejcie gwne akcentuje kolumnada z balkonem i niewielki trjktny przyczek.

Krzeszw - d. woj. jeleniogrskie
- Opactwo cysterskie ufundowane w 1292 r. Pierwotny koci aski Matki Boskiej wzniesiony z kamienia w 1296 r., uleg zniszczeniu w czasie najazdu husytw. Odbudowany i konsekrowany ponownie w 1454 r. w latach 1622-1628 otrzyma nowy wystrj wntrza. Obecny zosta wzniesiony w latach 1728-1735 przez architekta Antoniego Jen-fcscha przy wsppracy czeskiego rzebiarza Ferdynanda M. Brokofa, powikszony od wschodu o mauzoleum Piastw widnicko-jaworskich w latach 1735- -1747, odnawiany w pocztkach XX w., od 1960 r. przechodzi kompleksow konserwacj tak szaty zewntrznej, jak i wystroju wntrza.
- Koci klasztorny zaoono na rzucie krzya aciskiego z obszernym transeptem w zasadzie jako trzynawowy z nawami bocznymi zredukowanymi do rzdu kaplic podtrzymujcych empory. We wntrzu uzyskano ciekawy efekt iluzjonisty czny przez zupeny brak linii prostych i ostrych ktw, w miejsce ktrych wprowadzono wszdzie mikkie, agodne przejcia i Unie faliste. Filary opito ukonie ustawionymi pilastrami, podtrzymujcymi bogato rozczonkowane wklso-wypuke belkowanie. Cao nakrywaj sklepienia kopulaste wsparte na silnie zaznaczonych gurtach. Pola sklepienne pokrywaj freski tematycznie zwizane ze scenami z ycia Marii i Chrystusa pdzla G, W. Neunhcrtza. Na wyposaenie wntrza skada si bardzo bogata dekoracja rzebiarska - dzieo A. Dorasila. Wszystkie otarze utrzymane s zasadniczo w jednym typie, rodek zajmuje duy obraz olejny umieszczony w bogato rzebionej ramie, flankowany postaciami witych, cao uzupeniona jest przez ambon, prospekt organowy i stalle, a zostaa ukoczona przed 1775 r. Zewntrzny efekt architektoniczny skupia si na fasadzie zachodniej; jest ona zaoona na linii wklso-wypukej, wielokondygnacjowa, mimo pitrzcych si poprzerywanych gzymsw o przewadze elementw wertykalnych, ozdobiona szeregiem kamiennych rzeb F. Brokofa, z wieami zwieczonymi aurowymi hemami o licznych przeroczach, potgujcych efekt malowniczoci i wiatocienia. W otarzu gwnym obok obrazu pdzla P. Brandla, zwraca uwag may obrazek Madonny z Dziecitkiem pochodzcy z pocz. XV w., w nawie poprzecznej gotycka rzeba Piety z ok. 1500 r., a w skarbcu pnogotycki relikwiarz z 1524 r. Do wschodniej ciany prezbiterium zostao dobudowane w latach 1735-1747 mauzoleum Piastw widnicko-jaworskich. Jest to kaplica nagrobna, zaoona na prostokcie, zamknita od wschodu dwoma absydami, nakryta dwoma kopuami, rozdzielonymi szerokimi gurtami, podtrzymywanymi przez grupy kolumn. Efekt wntrza podkrelaj kolorowe marmury i bogate freski o treci alegorycznej - dzieo Neunhertza z 1736 r. oraz rzeby Dorazila i stiuki A. Proyisore. We wntrzu zachoway si rwnie caopostaciowe tumby grobowe Bolka I (zm. 1301) i Bolka II (zm. 1368). Postacie zmarych wykonane w redniowieczu w stylu gotyckim nale do krgu wybitniejszej grupy rzeb na lsku; w obecnej chwili spoczywaj na barokowych tumbach grobowych. Przy oknie pd. tumbowy nagrobek W. Zeidlitza z ok. 1620 r. Klasztor pooony po poudniowej stronie kocioa, obejmuje w czci wschodniej, bezporednio przylegajcej do kocioa, fragmenty najstarsze - redniowieczne z kapitularzem nakrytym pnogotyckim sklepieniem krzyowo-ebrowym wspartym na omiobocznych filarach, oraz dwa skrzyda barokowe - poudniowe zrealizowane w latach 1774-1782 (budowniczy J. Gottiieb Feller) i wschodnie, wzniesione w latach 1788- -1792 budowniczy J. Georg Rudolph. Skrzydo gwne - poudniowe, murowane, trzykondygnacjowe, o dwudziestotrzyosiowej elewacji, akcentowane jest piecioosiowymi ryzalitami zewntrznymi i trjosiowym ryzalitem rodkowym i podzielone pilastrami spoczywajcymi na boniowanym parterze - w caoci nakryte dachem mansardowym.
- Koci w. Jzefa (dawniej parafialny), wzniesiony zosta przez Marcina Urbana z Lubawki w 1693 r., a ukoczony w 1696 r. przez Michaa Kleina z Nysy. Zaoony na rzucie prostokta z rzdami kaplic, z pkolist absyd prezbiterium, pierwotnie zaplanowany by jako dwuwieowy, jednake po ich zawaleniu si ukoczony jako bezwieowy z wolutowym szczytem od poudnia. Najwiksz warto przedstawiaj freski pdzla Michaa Willmanna i jego warsztatu, (1692-1695), przedstawiajce sceny z ycia patrona kocioa.
- Dom gocinny (pooony na zachd od kocioa w. Jzefa), ukoczony w 1734 r., przedstawia si jako budowla murowana, kwadratowa, trzykondygnacjowa, trzytraktowa, nakryta dachem mansardowym z facjatkami i pytkimi ryzalitami na osiach poszczeglnych elewacji.
- Budynki mieszkalne i brama, najprawdopodobniej zachoway jeszcze fragmenty gotyckie, w obecnej formie przebudowane w XVIII w., posiadaj szereg sklepionych pomieszcze.
- Kalwaria obejmuje zesp kaplic wzniesionych midzy 1672 r. z przerwami a do 1738 r.
- Prgierz kamienny, pochodzcy zapewne z pocz. XVIII w.
- Betlejem obejmuje zesp kilku budowli pochodzcych z przeomu XVII i XVIII w. oraz letni pawilon dla opatw - drewniany, omioboczny, o wntrzu ozdobionym olejnymi malowidami przedstawiajcymi sceny ze Starego Testamentu.

Krzeszwek - d. woj. jeleniogrskie
- Koci parafialny w. Wawrzyca, wzmiankowany w 1362 r., w obecnej postaci wzniesiony w cigu l. po. XIV w,, rozbudowany w 1588 r. i w XVIII w., restaurowany w XIX w., remontowany w 1963 r. Orientowany, murowany, o ukadzie dwunawowym, z prezbiterium zakoczonym poligonalnie. Sieciowe sklepienie nawy i portal zachodni pochodz z koca XVI w. Wyposaenie wntrza utrzymane w stylu pnego baroku, z wyjtkiem gotyckiej grupy Ukrzyowania z 2. poi. XV w.
- Plebania (nr 33) barokowa, wzniesiona w 1753 r., restaurowana w XIX w. Murowana, prostoktna, dwutraktowa, dwukondygnacjowa, nakryta czterospadowym dachem amanym z lukarnami.

Krzewina - d. woj. jeleniogrskie
- Paac wzniesiony wg daty w 1746 r., do gruntownie restaurowany w XIX i XX w., zachowa do chwili obecnej z pierwotnego zaoenia jedynie cztery pomieszczenia w parterze i klatk schodow, nakryte sklepieniami kolebkowymi z lunetami.
- Koci parafialny w. Jana Chrzciciela, wzniesiony w XVIII w., jest zaoeniem jednonawowym z wie od zachodu i wszym prezbiterium. zamknitym pkolicie. Wntrze nakryte stropem fasetowym zachowao pseudogotycki wystrj z 2. po. XIX w.

Krzydlina Maa - d. woj. wrocawskie
- Wiea dawnego kocioa parafialnego, wzmiankowanego w 1293 r. Wzniesionego zapewne w XV w,, zbarokizowanego w XVIII w. Po zniszczeniu w 2. po. XIX w. (przed 1898 r.) murw kocioa pozostaa wiea adaptowana na kaplic cmentarn. Murowana na kwadracie z dostawion klatk schodow, zwieczona jest cebulastym hemem z latarni.
- Na cmentarz prowadzi brama dwuprzewitowa, zwieczona renesansow attyk grzebieniow.
- Budynek plebani i barokowy z l. po. XVIII w. Murowany, prostoktny, dwutraktowy, dwukondygnacjowy, nakryty dachem mansardowym z powiekami, o elewacjach dzielonych parami pilastrw stojcych na niskim cokole.

Krzydlina Wielka - d. woj. wrocawskie
- Koci parafialny w. Marii Magdaleny, wzmiankowany w 1250 r. Obecny wzniesiony w pocz. XVI w., restaurowany w XIX w. Orientowany, murowany z cegy i granitu narzutowego, jednonawowy, z prezbiterium zakoczonym poligonalnie, z wie od zachodu, Naw nakrywa drewniany strop z malowan dekoracj rolinn o formach gotycko-renesansowych. We wntrzu zachoway si rwnie trzy otarze barokowe z l. po. XVIII w.

Krzydowice - d. woj. legnickie
- Koci parafialny w. Marii Magdaleny, wzmiankowany w 1336 r., pierwotny gotycki wzniesiony w redniowieczu, gruntownie przebudowany i powikszony o wie w 1772 r., restaurowany w pocz. XX w. Orientowany, murowany, salowy, z potn wie od zachodu. Wiea o wklsych bokach i citych naroach akcentowana bogatym podziaem pilastrowym i gzymsami gr przechodzi w omiobok zwieczony amanym hemem.
- Zabudowania gospodarcze obejmujce spichlerz, stajni i czworaki wzniesione zostay w XVIII w. Murowane z cegy, o zrnicowanej bryle, nakryte s dachami amanymi z powiekami.

Krzywa - d. woj. legnickie
- Koci pomocniczy w. Anny, wzmiankowany w 1305 r., pierwotny zbudowany w latach 1325-1335, obecny wzniesiony przy wykorzystaniu wczeniejszych fragmentw w 1714 r., restaurowany w 2. po. XIX w. Orientowany, murowany, jednonawowy, z dwoma kondygnacjami empor, zakoczony od wschodu trjtaocznie. Zachowa we wntrzu gotyck rzeb Piety z XV w., bogate malowida z 1714 r. i szereg nagrobkw z XVII w.

Krzywina - d. woj. wabrzyskie
- Ruiny kocioa renesansowego, wzniesionego w 2. po. XVI w. przebudowanego w XVIII w., zniszczonego w 1945 r. Orientowany, murowany, jednonawowy, z wydzielonym prezbiterium zachowa na cianach kamienne nagrobki z postaciami z XVII w. oraz dwa kamienne epitafia - Jerzego Czirna i jego ony (zm. 1601 i 1618).
- Ruiny kocioa wzniesionego w XIV w., zniszczonego w 1446 r. Obecnie zachowany fragment obejmuje wschodni cian nawy z ostroukowym otworem tczy i cz murw prezbiterium.

Krzyowa - d. woj. wabrzyskie
- Koci filialny w. Michaa Archanioa, wzmiankowany w 1335 r., obecny gotycki wzniesiony w pocz. XVI w., czciowo odbudowany po poarze w 1846 r. Orientowany, murowany z kamienia, jednonawowy z prostoktnym prezbiterium nakrytym sklepieniem krzyowo-ebrowym. We wntrzu w cianie wschodniej kamienne sakramentarium przycienne, ozdobione sterczyn o motywach rolinnych.

Ksi - d. woj. wabrzyskie
- Zamek nalecy do najwikszych zaoe na lsku. Pooony na wysokim wzgrzu, otoczony jest zakolem rzeczki Pecznicy. Kamienny zamek zosta zbudowany w 1292 r. przez Bolka I, ksicia widnicko-jaworskiego na nieregularnym planie z kwadratow wie przy bramie wjazdowej. Od 1387 r. przeszed na wasno rodw rycerskich. Przebudowany w latach 1648-1655, powikszony w latach 1718-1724 pod kierunkiem architekta ze widnicy F. Hammerschmidta, przy wsppracy malarza F. A. Scheffiera, rzebiarza J. G. Schencka i sztukatora Ramelli. Powstao wtedy zaoenie z dwoma wewntrznymi dziedzicami otoczone nowymi skrzydami oraz cay szereg reprezentacyjnych sal, m.in. sala Maksymiliana z plafonem pdzla F. A. Scheffiera. Przebudowa Ksia, przeprowadzona w pocztkach XX w., zatara czciowo lady budowli piastowskiej, a prace prowadzone nastpnie przy przebudowie zamku na kwater Hitlera w powanym stopniu zniszczyy zabytkowe wntrza.
- Obok gwnego korpusu zamkowego zachoway si rwnie po obu stronach drogi dwie barokowe oficyny mieszkalne oraz budynek biblioteki zamkowej mieszczcy wjazd gwny, akcentowany dwoma omiobocznymi wieami.
- Pod wzgrzem zamkowym, na gbokoci ok. 40 m, rozcigaj si wykute w skale tunele, wykonane w latach 1943-1945 przez winiw filii obozu koncentracyjnego Gross-Rosen, ktre po uporzdkowaniu w 1968 r. udostpniono zwiedzajcym jako pomnik martyrologi wojennej.
- Po drugiej stronie doliny wzniesiono romantyczne ruiny w stylu neogotyckim, tzw. Stary Zamek, wg projektu Ch. W. Tischbeina z 1797 r., by moe na miejscu wczeniejszego dworku.

Ksinica - d. woj. wabrzyskie
- Dwr barokowy, wzniesiony w XVIII w., czciowo przebudowany w XIX w. Murowany, dwuskrzydowy, dwutraktowy, dwukondygnacjowy, nakryty jest dachem mansardowym. Skromne elewacje akcentuj narone pasy.

Ksiginice Mae - d. woj. wrocawskie
- Koci filialny MB Racowej, klasycystyczny, wzniesiony pierwotnie jako koci ewangelicki na przeomie XVIII i XIX w., powikszony o wie w kocu XIX w. Zaoony na prostokcie z wewntrznym owalem empor wspartych na toskaskich kolumnach z dostawion do wszego boku czworoboczn wie.
- Obok barokowa plebania pochodzca z 2. p. XVIII w. Prostoktna, dwutraktowa, dwukondygnacjowa, nakryta dachem mansardowym z lukarnami i powiekami.

Ksiginice Wielkie - d. woj. wrocawskie
- Koci parafialny w. Jana Chrzciciela. Pierwotny wzmiankowany w 1295 r., obecny wzniesiony w redniowieczu, gruntownie przebudowany w XVIII w., restaurowany w XIX w. Orientowany, murowany, prostoktny, z czworoboczn wie od zachodu, zwieczon cebulastym hemem. We wntrzu zachowane otarz gwny i ambona barokowe, pochodzce z pocz. XVIII w.

Kucharzowice - d. woj. wrocawskie
- Koci filialny w. Andrzeja Apostoa, wzmiankowany w 1335 r., pierwotny gotycki wzniesiony w pocz. XVI w., przebudowany w latach 1803-1804, zniszczony w 1945 r., odbudowany w 1950 r. Orientowany, murowany, jednonawowy, z prostoktnym oskarpowanym prezbiterium, nakrytym dwuprzsowym sklepieniem krzyowo-ebrowym, zwieczony wysmuk sygnaturk nad zachodni cian nawy.

Kudowa - Zdrj - d. woj. wabrzyskie
- Koci parafialny w. Katarzyny, barokowy, wzniesiony prawdopodobnie ok. 1679 r., przebudowany w XIX w. Murowany, prostoktny, bez wydzielonego prezbiterium, zakoczony torjbocznie, nakryty dachem dwuspadowym zwieczonym na kalenicy omioboczn sygnaturk z cebulastym hemem. We wntrzu rzebiona, barokowa ambona z po. XVIII w. i pznobarokowy otarz z koca tego wieku.
- Obok wolno stojca dzwonnica, wzniesiona zapewne wspczenie z kocioem, przebudowana w 1725 r., zwieczona barokowym cebulastym hemem z latarni.

Kunice - d. woj. legnickie
- Koci parafialny Serca Jezusowego, wzmiankowany w 1318 r. Pierwotny wzniesiony w redniowieczu zachowa wie zachodni, do ktrej dostawiono w XVIII w. (ok. 1755 r.) barokowy korpus nawowy z cznikiem, restaurowany w XIX i XX w. Wntrze nakryte pozornym sklepieniem wspartym na supach empor, zachowao kilka pyt nagrobnych z XVI-XVIII w.

Kunw - d. woj. jeleniogrskie
- Paac wzniesiony w kocu XVI w., przebudowany w XVIII stuleciu i w 1824 r., restaurowany w kocu XIX w. Jest to prostoktne zaoenie murowane, trzykondygnacjowe, z ryzalitem zaakcentowanym wysmuk wie, ktre zachowao szereg sklepionych kolebk sal w przyziemiu. Zachoway si rwnie dwa rzebione portale renesansowe i fragmenty geometrycznej dekoracji sgraffitowej na elewacjach.

Kurw Wielki - d. woj. legnickie
- Koci parafialny w. Jana Chrzciciela, gotycki, wzmiankowany w 1376 r. Obecny wzniesiony w 1497 r., powikszony o kaplic w 2. po. XVI w., restaurowany w XIX w. Orientowany, murowany, jednonawowy, z kwadratowym prezbiterium, oskarpowany na naroach. Cao bryy wzbogacona od pnocy zakrysti i wie przy prezbiterium oraz kaplic przy nawie. Bogaty wystrj wntrza obejmuje sze malowanych kwater z gotyckiego tryptyku z XV w., pnorenesansow ambon, chrzcielnic i balustrad chru, barokow polichromi stropw i 36 pyt nagrobnych z XVII i XVIII w.

Kunica Czeszycka - d. woj. wrocawskie
- Koci parafialny w. Jana Chrzciciela, pierwotny drewniany zbudowany w 1700 r., obecny barokowy pochodzi z lat 1789-1790, remontowany w latach 1962-1964. Orientowany, murowany, jednonawowy, z czworoboczn wie i trjbocznie zakoczonym prezbiterium.

Kuniczysko - d. woj. wrocawskie
- Koci filialny Niepokalanego Poczcia NMP, wzniesiony ok. 1764 r., restaurowany w XIX w., remontowany w 1958 r. Drewniany, o konstrukcji wiecowej z trjbocznie zakoczonym nie wydzielonym prezbiterium i wie od zachodu o konstrukcji supowej szalowanej deskami. Obok dom mieszkalny, pochodzcy z koca XVIII w., przebudowany w pocztkach XX w. Prostoktny, dwutraktowy, parterowy, nakryty dachem mansardowym z lukarnami.

Kwiatkowice - d. woj. legnickie
- Koci pomocniczy w. Jadwigi, wzmiankowany w 1437 r. Obecny wzniesiony ok. 1714 r., restaurowany w latach 1964-1965. Jest to budowla jednonawowa o konstrukcji szkieletowej z trjbocznie zamknit czci prezbiterialn, zwieczona na kalenicy dachu sygnaturk z iglicowym hemem. We wntrzu malowany, drewniany strop, otarz gwny i ambona, pochodzce z czasw budowy kocioa.

Kwietniki - d. woj. legnickie
- Koci parafialny w. Jzefa, wzmiankowany w 1373 r. Obecny barokowy wzniesiony w 1792 r., by moe na fragmentach wczeniejszego, restaurowany w 1963 r. Murowany, jednonawowy, z prostoktnym prezbiterium, z wie od zachodu zwieczon cebulastym hemem. Na cianach zachowane caopostaciowe pyty nagrobne z pocz. XVII w.

---------------------------
k o n i e c    l i t e r y   K