ZABYTKI   POWIATU   CIECHANOWSKIEGO

BDKOWO
DWR w Bdkowie zosta wzniesiony w XVIII w. Jest to budowla drewniana, parterowa, na planie prostokta z dwoma gankami. Pierwotnie dach by naczkowy, kryty gontem.
W pobliu znajduje si PARK krajobrazowy z pierwszej poowy XIX w., ze stawem i szpalerem lipowym.

BOGUCIN
Przydrona kamienna FIGURA Matki Boskiej wystawiona w 1852 r. Stoi na murowanym, wysokim cokole.

CHOTUM
KOCIӣ PARAFIALNY p.w.Matki Boskiej Czstochowskiej wzniesiony zosta w XVII w. (rzekomo w 1644 r.). Drewniana witynia jest orientowana. Posiada krtk i szerok naw z wszym, trjbocznie zamknitym prezbiterium. Wntrze otoczone jest gzymsem ze skonych zbkw i przekryt stropem. Lisice opracowano w formie pilastrw toskaskich. Otwory okienne i drzwiowe s prostoktne. Kryte blach dachy dwuspadowe, nad naw i zakrysti s trjpoaciowe. Sygnaturka nad prezbiterium jest omioboczna, aurowa, kryta blaszanym, cebulastym hemem, nad nawa natomiast neogotycka, czworoboczna, odeskowana, zwieczona obeliskowym, blaszanym hemem.

CIECHANW
- Zacztkiem miasta bya osada na podgrodziu przy grodzie obronnym, powiadczonym w 1065 r. Osada wraz z grodem niszczone byy kilkakrotnie w XIII-XIV w. najazdami Prusw i Litwinw. Prawo miejskie nadano w drugiej tercji XIV w. W 1400 r. przeniesiono miasto na inne miejsce i lokowano je na prawie chemiskim. Po zniszczeniach w wojnach szwedzkich po. XVII i pocz. XVIII w. miasto upado. W 2. w. XIX w. z inicjatywy Wincentego Krasiskiegi i Marcina Zawadzkiego podjto prby uporzdkowania przestrzennego i budowlanego miasta. Ukad przestrzenny Ciechanowa oparty jest na dwch elementach: przedlokacyjnym, zoonym z grodu i osady targowej oraz na rozplanowaniu miasta lokacyjnego, usytuowanego ok. 800 m. na pnoc.
- KOCIӣ PARAFIALNY p.w. Narodzenia Najwitrzej Panny Marii, obecny zbudowano w 1. w. XVI w. Jest to murowana z cegy, trjnawowa pnogotycka witynia. Jej nieznacznie wyodrbnione prezbiterium zamknito prost cian. Nawy boczne cz z gwn ostroukowe arkady na czworobocznych filarach. Koci posiada gwiadziste sklepienie. Zewntrz naroa i ciany naw bocznych opite s uskokowymi szkarpami. Okna zamknito pkolicie. Fasad i prezbiterium dekoruj schodkowe szczyty. Nad naw wznosi si neobarokowa wieyczka na sygnaturk, zwieczona hemem z latarni. Wewntrz kocioa znajduj si liczne epitafia g. XIX-to wieczne. Neogotyck dzwonnic wystawiono na szczycie grodziska w 1889 r.
- Gotycki KOCIӣ FILIALNY p.w. Nawiedzenia N. P. Marii wzniesiono w 1. w. XVI w. Jest on orientowany. Mury z cegy urozmaicono rombowym wzorem zendrwek. Opinaj go uskokowe szkarpy. Wewntrz widoczne s lady licznych przebudw. Dwuspadowy dach, kryty dachwk, wieczy wieyczka na sygnaturk o formach barokowych z aurow latarni i hemem. Koci posiada prospekt organowy w stylu regencji, pochodzcy z 2. w. XVIII w.
- W zachowanym skrzydle dawnego KLASZTORU, pochodzcym z 2. po.XVII w. lub 1. po. XVIII w., mieci si Dom Dziecka.
- Neogotyck DZWONNIC - bram wzniesiono w 2. po. XIX w. Zdobi j szczyty schodkowe ze sterczynami i wimpergami.
- Ruiny zamku budowanego od 3. dekady XV w. to prostokatny ukad murw z dwiema basztami: pd.-zach. piciokondygnacjow i pd.-wsch. szeciokondygnacjow.
- Usytuowany w pn. pierzei rynku neogotycki RATUSZ, wzniesiono prawdopodobnie wg proj. Henryka Marconiego. Dwukondygnacjowa budowla posiada czworoboczn wie na osi fasady, zwieczon gloriett. Niski, czterospadowy dach pokryty jest blach.
- Drewniany DOM przy ul. Kiliskiego nr 2, zbudowany w 1. po. XIX w. Jego naczkowy dach kryje blacha.
Na terenie GRODZISKA zw. Farsk Gr z X-XI w. jest od 1966 r. miejscem sondaowych bada archeologicznych.

CZARNOCIN
KAPLICA murowana z 1897 r. W niej otarz z 2. o. XVIII w. lub 1. o. XIX w. Ambona jest ludowo-rokokowa z 2. po. XVIII w. z rzeb anioa w zwieczeniu.

DROGISZKA
Drewniany KOCIL FILIALNY p. w. w. Krzya wzniesiono w 1644 lub 1668 roku. Remontowano go w 1933 r. Usytuowany jest na wzgrzu, poza wsi w lesie. witynia posiada prostoktn naw z wszym, zblionym do kwadratu prezbiterium. Wntrze przekryte stropem belkowym. Prostokatne, wyduone okna zamknite s dwubocznie. Trjpoaciowe dachy kryte gontem. Gotycki z neogotyckimi przeksztaceniami koci jest orientowany. Murowany z cegy o ukadzie gotyckim, z uyciem kamieni polnych w podmurwce oraz zendrwki do dekoracji rombowej na elewacjach. Wntrze nakryto gotyckim, dwuspadowym sufitem, ciany rozczonkowano ostroukowymi arkadami w profilowanych obramieniach. Zewntrz elewacje i naroa opinaj dwuuskokowe szkarpy, ciany wieczy wgbny pas tynkowany. Zamkniete ostroukowo okna maj tynkowane ocierza. Dachy pokryto blach. Drewnian dzwonnic z dachem namiotowym, krytym blach wzniesiono w 2. po. XVIII lub 1. po. XIX w. Obok kocioa znajduje si CMENTARZ.

GRUDUSK
- KOCIӣ PARAFIALNY p.w. Przemienienia Paskiego, murowany, wzniesiono na miejscu poprzedniego drewnianego w 1883-93 wg projektu arch. Antoniego Wjcickiego.
- SPICHLE murowany wzniesiono w 1. ok. XIX w. Jego okienka zamknite odcinkowo umieszczono w opaskach z tynku.
- Na lewym brzegu ydyni w XI w. wzniesiono GRODZISKO Zielona Gra, od 1936 r. prowadzono tam prace wykopaliskowe.
- W przydronej KAPLICZCE umieszczono rzeb w. Jana Nepomucena.

KAKI
W XVIII-to wiecznej przydronej KAPLICZCE znajduje si rzeba Matki Boskiej, gotycka z ok. po. XV w.

KLICE
DWR drewniany wzniesiono w XVIII w. Jego nowsza, neogotycka cz jest murowana. Budynek przekryto czterospodowym dachem obitym blach.

KOZICZYNEK
- KOCIӣ PARAFIALNY p.w. Trjcy witej wybudowano na miejscu poprzedniego w kocu XVIII w. witynia jest drewniana. Prostoktne wntrze dziel na nawy trzy pary supw. Dwuspadowe dachy kryte s blach. Sygnaturk wieczy hem cebulasty z kul i krzyem.

KONIEWO WIELKIE
Barokowy drewniany DWR wzniesiono w 2. po. XVIII w. pokryto dachem amanym, dawniej gontowym.

KRASNE
- Na miejscu poprzednich wity w 1739 r. wzniesiono trjnawowy KOCIӣ PARAFIALNY p. w. Podwyszenia Krzya itego. W 1747 r. polichromi wntrz wykona Sebastian Eckstein. Szczyty fasady i wiey maj formy historyzujce. Korpus trjnawowej bazyliki jest barokowy, a fasada i wiea w zrbie pnogotyckie posiadaj elementy barokowe i historyzujce. ciany nawy g. i prezbiterium rozczonkowuj toskaskie pilastry. ciany naw bocznych urozmaicaj wnki zamknite pkolicie. Okna s due, zamknite odcinkowo. Dachy nad naw g. i prezbiterium s dwuspadowe, nad nawami bocznymi pulpitowe kryte dachwk. Nad prezbiterium znajduje si sygnaturka. W kociele znajduj si liczne nagrobki i epitafia z XVI, XVII, XVIII i XIX wieku. W skarbcu przechowywany jest bogaty ksigozbir z zapisu Krasiskich, pochodzcy z XVI-XIX. Pod prezbiterium znajduje si krypta grobowa Krasiskich z 1877 r. wg projektu Wincentego Rakiewicza. XIX wieczny mur otaczajcy CMENTERZ zdobi rzeby o charakterze barokowym.
- Budynek PLEBANII zaprojektowany zosta ok. 1763 r. przez Antonia Solariego. Z dawnej rezydencjii zaoonej w XVII w. zachoway si oficyna, neogotycka WIEA PRZYBRAMNA i rozlegy, ciekawy PARK zaoony w XVII w.
- Przydrona KAPLICZKA pochodzi z 1. po. XIX w.

KRASZEWO
Na miejscu poprzedniego w XVII w. wzniesiono drewniany KOCIӣ PARAFIALNY p. w. Trjcy witej i w. Wawrzyca. Do nawy przylega starsza XVI-to wieczna murowana kaplica. Dwuspadowy dach z naczkiem od zach. kryty jest blach. Wieyczka o charakterze barokowym posiada cebulasty hem. Przy kociele znajduje si CMENTARZ.

LEKOWO
W 1772 r. na miejscu poprzedniego wzniesiono drewniany KOCIӣ PARAFIALNY p. w. w. Stanisawa bp. wiatynia na planie prostokta jest orientowana. Wntrze rozdzielaj trzy pary kolumn toskaskich. Fasad wieczy trjktny szczyt, ujty wtopionymi dwukondygnacjowymi wieami, poprzedza j prostoktna kruchta. Dwuspadowe dachy kryje blacha. Otarz gwny pochodzi rzekomo sprzed 1694 r. Drewnian DZWONNIC wzniesiono w XVII w.

LUBERADZ
W 1789 r. wzniesiono PAAC wg projektu arch. Hilarego Szpilowskiego. Zbudowany w stylu klasycystyczno-romantycznym. Pitrowy, posiada plan nieregularny - dwa prostokatne skrzyda stykajace si pod ktem rozwartym, maskuje czterokolumnowy pseudoportyk. Ciekawe, niergularne wntrze byo bogato zdobione, szczeglnie sala balowa. W latach 1870-80 przebudowano go. Z krajobrazowego PARKU, zaoonego w 1. po. XIX w. zostay tylko resztki.

OPOCIN - KOCIӣ PARAFIALNY p.w. Narodzenia N. P. Marii i w. Leonarda Wzniesiono w 1947-53 wg projektu arch. Brunona Zborowskiego. Koci jest murowany o stylu neobarokowym.
- Drewnian DWONNIC wzniesiono w XVIII-1.po. XIX w. W odlegoci 3 km stoi murowana KAPLICZKA z figur Matki Boskiej z Dziecitkiem, pochodzca z 1. po. XIX w.

YSAKOWO
W 1881 r. w miejsce drewnianego postawiono murowany KOCIL PARAFIALNY p. w. Antoniego Padewskiego. Drewnian DWONNIC wzniesiono w XVIII- 1. po. XIX w. Przy kociele znajduje si CMENTARZ. Parterowa, drewniana, tynkowana PLEBANIA wzniesiona zostaa w 1. po. XIX w.

MALUYN
- KOCIL PARAFIALNY p.w. w. Wojciecha bpa i Zwiastowania N.P. Marii. Obecne prezbiterium murowane o charakterze 1. po. XVI w. Ok. 1640 r. dobudowano zakrysti, skarbczyk. W 1780 r. dobudowano drewnian naw do prezbiterium. Sygnaturka pochodzi z 2. po. XIX w. ciany nawy wewntrz podzielone s drewnianymi pilastrami. Drewniany chr muzyczny wsparty jest na dwu supach. Dachy kryte s gontem. Wiea na sygnaturk jest neogotycka. Otarz gwny wczesnobarokowy pochodzi z 1. po. XVII w.
- Przy kociele znajduje si CMENTARZ.
- Drewniana DZWONNICA wzniesiona zostaa w 1655 r.
- DWOREK parterowy z 1. po. XIX w. jest drwniany, otynkowany.

NIEDZBRZ
KOCIӣ PARAFIALNY p. w. w. Mikoaja bpa. wzniesiony na miejscu poprzedniego drewnianego, murowany stan w latach 1885-6. W stylu neogotyku. Wikszo wyposaenia wntrza pochodzi z XVIII w.

OPINOGRA
- Neoklasycystyczny KOCIӣ PARAFIALNY p. w. Wniebowzicia N.P. Marii wzniesiono 1874-7 jako budowl murowan, z krypt grobow proj. Jana Heuricha st. Nawa i wsze prezbiterium s prostoktne, z wieloboczn apsyd we wntrzu. Wewntrz ciany nawy rozczonkowane pkolumnami toskaskimi. Fasada posiada portyk i trjktny szczyt. Elewacje boczne rozczonkowane s pilastrami toskaskimi. Dwuspadowy dach pokryto blach.
- EPITAFIUM Amelii z Bronikowskich Zauskiej wykona Konstanty Laszczka.
- W pobliu znajduje si CMENTARZ.
- REZYDENCJA zaoona w 1811 r. przez Wincentego Krasiskiego zoona jest z tzw. ZAMECZKU, OFICYNY, DOMKU podcieniowego oraz PARKU.
- ZAMECZEK to niezwykle ciekawa, pooona w parku, neogotycka budowla, wzniesiona ok. 1828 r. wg proj. Henryka Marconiego. Od 1961 r. mieci si w niej MUZEUM ROMANTYZMU.
- OFICYNA paacowa wzniesiona ok. 1828 r. w stylu gotyku romantycznego, obecnie po przeksztaceniach jest bezstylowa. DOM podcieniowy stoi przy wjedzie do parku. Wzniesiono go pod koniec XIX w. Jest parterowy, murowany, tynkowany. Jego dwuspadowy dach kryty jest gontem. Ciekawy park ze stawami przekomponowywano.
- Supowa KAPLICZKA przydrona wzniesiona 1. po. XIX w. przy drodze do Pauk ma charakter barokowy.

OCISOWO
KAPLICZKA drewniana na nowszym supie, z figurk ludow Matki Boskiej Skpskiej.

PAUKI
- KOCIӣ PARAFIALNY p.w. Wniebowzicia N. P. Marii wzniesiono w latach 1841-3 wg projektu Jzefa Iyckiego i Michaa Jakuba Miklaszewskiego. Murowana, neogotycka witynia jest orientowana. Posiada wie czworoboczn, otoczon wiecem trjktnych szczycikw, z wysokoim, ostrosupowym hemem. Wntrze rozczonkowuj gbokie wnki ostroukowe.
- Neogotyck PLEBANI wzniesiono w 1849 r.

PAWOWO
DWR wzniesiono w 2. po. XVIII w. Jest drewniany, czciowo obmurowany ceg i otynkowany. W jego otoczeniu znajduj si resztki PARKU krajobrazowego z XIX w.

POMORZE
KAPLICZKI przydrone wystawiono tu w 1. po. XIX w. lub ok. po. XIX w. S supowe na cokoach, murowane z cegy, tynkowane.

PRZEDWOJEWO
Drewniany KOCIӣ FILIALNY p.w. Przemienienia Paskiego i w. Stanisawa wzniesiono w 1620 r. Dachy kryje gont.

RUMOKA
Murowana KAPLICZKA przydrona pochodzi z ok. po. XIX w. Druga, na drewnianym supie z ludow figurk w. Jana Nepomucena z 1. po. XIX w.

SOSK
Neogotycki KOCIӣ PARAFIALNY p.w. Przemienienia Paskiego zbudowano w latach 1904-5 wg projektu Antoniego Wjcickiego.
Teren niegdysiejszego GRODU, powstaego w XI-XII w., a funkcjonujcego do XIV-XV, od 1966 r. by miejscem sondaowych bada archeologicznych.

SULERZY
- Na miejscu poprzednich spalonych kociow w latach 1908-28 wzniesiono murowany KOCIӣ PARAFIALNY p.w. w. Mikoaja bpa. wg projektu Jzefa Piusa Dziekoskiego.
- KAPLICA GROBOWA na cmentarzu przykocielnym pochodzi z 1. po. XIX w. Jest klasycystyczn, murowan budowl z krypt.
- Drewniany DWR wzniesiono w 1. po. XIX w.

SZLASY-LESZCZE
DWOREK drewniany, bielony zniesiono w 1. po. XIX w. Czterospadowy dach kryty jest som.

SZULMIERZ
DWR murowany, na planie prostokta, parterowy wzniesiono w 1874 r. Pitrowa cz rodkowa jest zryzalitowana. Wok znajduj si resztki PARKU zaoonego w 2. po. w XIX w.

LUBOWO
- Drewniany KOCIӣ FILIALNY p.w. w. Jzefa zbudowano w 1780 r. Wntrze przekrywa kasetonowy strop. Na dwuspadowym, krytym blach dachu znajduje si szecioboczna wieyczka na sygnaturk, z cebulastym hemem obitym blach.
- Drewniany, parterowy DWR wzniesiono w 1. po. XIX w., jest on otynkowany. Na jego osi znajduje si ganek o czterech drewnianych kolumienkach i trjktnym szczycie. Naczkowe dachy, kryte s blach. W jego otoczeniu znajduj si resztki PARKU KRAJOBRAZOWEGO z 1. po. XIX w.
- PRZYDRONA KAPLICZKA z ludow rzeb w. Jzefa z Dziecitkiem.

UNIKOWO
DWR wzniesiono w 3. w. XIX w. Parterowa budowla jest murowana z cegy, otynkowana, z boniowanymi naroami. Urozmaica j parterowy ryzalit. Dwuspadowy dach kryty jest blach.

ZEBOK
Obecny barokowy, murowany KOCIӣ PARAFIALNY p.w. w. Bartomieja zbudowano w 2. po. XVIII w. witynia jest orientowana. Jej wntrze rozdzielaj dwie pary kolumn toskaskich. Trzyosiowa fasada rozdzielona jest czterema pilastrami toskaskimi na cokoach. Wieczy j szczyt ze spywami nad ktrym znajduje si trjktny przyczek. Na dwuspadowym dachu, krytym blach umieszczono dwukondygnacyjn wieyczk na sygnaturk, z blaszanym baniastym hemem ze sterczyn.

ZIELONA CIECHANOWSKA
Obecny KOCIӣ PARAFIALNY p.w. w. Mateusza zbudowany zosta w latach 1772-4. Drewniana witynia od zach. posiada wydatny, szeroki ryzalit. Wntrze dziel trzy pary drewnianych filarw z cokoami i gowicami, poczone odcinkowymi arkadami. Prostoktne okna zamknito odcinkowo. Dwuspadowy dach zdobi neobarokowa wieyczka na sygnaturk.