ZABYTKI   POWIATU   POSKIEGO

CHOCISZEWO
- DWR zbudowany 3 w. w. XIX zapewne dla Lewockich, nastpnie w posiadaniu Zawidzkich. Obecnie szkoa. Pnoklasycystyczny. Zwrcony frontem ku pn-wsch. Murowany z cegy, otynkowany. Pitrowy, na planie prostokta. Dziewicioosiowy z trjosiowym ryzalitem zwieczony trjktnym szczytem. Ukad wntrz dwutraktowy z korytarzem. Dach czterospadowy, kryty blach.

CZERWISK NAD WIS
WIE. W wiekach X i XI to lokalny orodek osadniczy. Wzmiankowana 1065, w falsyfikacie mogileskim wrd uposaenia klasztoru benedyktynw w Mogilnie. Fundacja klasztoru kanonikw regularnych zapewne 2 w. w. XII (przed 1155). Wiksza cz Czerwiska, powiadczona 1254 jako posiado biskupstwa pockiego, otrzymaa przywilej miejski na prawie chemiskim 1373. Pozostaa cz w posiadaniu klasztoru do koca w. XVIII, obdarzona prawem miejskim 1582. Utrata prawa 1869. Rozwj osady zwizany z rolnictwem i handlem (spaw zboa Wis). Pooona przy pd. stoku wysoczyzny na prawym brzegu Wisy. Koci z zespoem budynkw klasztornych usytuowany na grnym pitrze terasy wilanej, w pd-zach. czci naturalnego cypla, wydzielonego od wsch. i zach. oraz czciowo od pn-wsch. i pd-wsch. wwozami schodzcymi ku Wile. W wwozie od zach. ul. Klasztorna, od wsch. ul. witokrzyska, powyej ktrej na ssiednim stoku pooony cmentarz grzebalny, na miejscu zlikwidowanego 1778 kocioa p.w. w. Wojciecha. Osada na dolnym pitrze terasy, rozcignita rwnolegle do rzeki, pierwotnie o ukadzie ulicwki rozszerzajcej si przy pd-wsch. kracu terenw klasztornych w niewielki rynek zw. placem Batorego, na planie zblionym do trapezu. Za nim ul. w. Jadwigi, wiodca ku wsch. czci wsi zw. Praga.
- DOMY MIESZKALNE. Zabudowa w typie wiejskim, skupiona przy ul. w. Jadwigi (numery: 10,14,19,20,21,23) oraz przy ul. Klasztornej. Wziesione w 1 po. i ok. po. w. XIX, przeksztacone w. XX. Drewniane, konstrukcji zrbowej, oszalowane, ujte na naroach pozornym boniowaniem. Parterowe, przewanie picioosiowe, o dwutraktowych ukadach wntrz oraz belkowanych stropach. W kilku ozdobna stolarka drzwiowa, pycinowa z motywem rozet oraz ze skonie ukadanych klepek, gsto wiekowana. Dachy naczkowe, kilka o okapach wspartych na profilowanych zakoczeniach belekstropowych, kryte blach lub pap. We wntrzach kominy portkowe.
- Rynek (pl. Batorego) nr 7. Usytuowany na pierzei pn. Wzniesiony ok. po. w. XIX, nieco przeksztacony w. XX. Murowany z cegy, otynkowany. Parterowy na planie wyduenego prostokta, dziewicioosiowy. Ukad wntrz dwutraktowy. Dach naczkowy, kryty blach.

DUNIEWO
DWR wzniesiony 3 w. w. XIX zapewne dla Radzymiskich. Obecnie remontowany. Pnoklasycystyczny, murowany z cegy, otynkowany, z boniowanymi pilastrami. Parterowy, z mieszkalnym poddaszem. Na planie prostokta, dziewicioosiowy. Na osi ryzalit zwieczony trjktnym szczytem z attyk po bokach. Ukad wntrz dwutraktowy. Dach dwuspadowy, kryty blach.

DZIEKATRZEWO
- CMENTARZ GRZEBALNY. Bramka zbudowana w 1917 r., drewniana, kokowana, na czterech supach z mieczami, kryta dachem namiotowym, gontowym, zwieczonym kurkiem;
- kaplica grobowa wystawiona 1897 z fundacji Pelagii Grabowskiej, neogotycka, murowana z cegy, otynkowana; wewntrz polichromia sygn. A(dam) K(azimierz) Ciemniewski 1899, ze scen zoenia do grobu, na cianie bocznej oraz tryptykiem otarzowym, w ktrym rodkowy obraz Chrystusa mal. na ptnie, a po bokach polichromowane postacie . Jadwigi i Jzefa oraz w tondzie w zwieczeniu Matka Boska z Dziecitkiem.
- ZAOENIE PARKOWE Z 1 po. w. XIX, przy pniejszym, drewnianym dworze wzniesionym zapewne dla Grabowskich. Rozcigajce si z biegiem rzeki Wkry, na pn. i wsch. od kocioa. Ze szpalerami grabowymi oraz licznymi okazami starodrzewu.

GAWARZEC GRNY
RESZTKI PARKU zaoonego w XIX wieku dla Gawereckich. Pooone na wyniesieniu, opadajcym od pn. ku zakolu rzeczki Gawarek. Z kilkoma okazami starych wierkw i dbw oraz alej dojazdow wysadzan kasztanami. Do 1976 istnia tu dwr drewniany z oficynami, wystawiony ok. po. w. XIX., na jego miejscu murowany budynek szkolny.

JEEWO
DWR wzniesiony w kocu w. XVIII lub pocztek w. XIX. Obecnie czciowo w ruinie. Klasycystyczny. Murowany z cegy, otynkowany. Parterowy, na planie prostokta, podpiwniczony. Siedmioosiowy. Od frontu ganek o dwch parach toskaskich kolumn, z trjktnym szczytem. Ukad wntrz dwutraktowy, w czciach bocznych trzytraktowy. Dach naczkowy, kryty blach.

NACPOLSK
PAAC wzniesiony 2 po. w. XIX w posiadaniu Tytusa i Adeli z Lanckroskich Dembowskich, nastpnie Szczepana i Jadwigi Tarnowskich, od 1908 Charzyskich. Elektyczny. Murowany z cegy, otynkowany, na naroach boniowany. Pitrowy z przybudwkami, podpiwniczony. Na osi ryzalit zwieczony trjktnym szczytem. Ukad wntrz dwutraktowy z sieni na osi. Dach dwuspadowy, kryty blach. Otoczony resztkami parku z w. XIX. Na stawie na wyspie figura w. Jana Nepomucena zapewne 1 po. w. XIX (niedostpna), pod daszkiem namiotowym dachwkowym, wspartym na drewnianych supach.

NIEBORZYN
DWR wzniesiony ok. po. w. XIX dla Rumockich. W 2 po. w. XIX wasno Antoniego Charzyskiego. Murowany z cegy, otynkowany. Parterowy, na planie prostokta, siedmioosiowy, z wejciem podkrelonym boniowaniem. Ukad wntrz dwutraktowy. Dach naczkowy, kryty blach.

OLSZYNY NOWE
DWR wzniesiony zapewne 1 po. w. XIX dla Zieliskich, pniej w posiadaniu Podczaskich, od 1927 Zdunowskich. Zwrcony szczytem do drogi. Murowany z cegy, otynkowany. Parterowy, z mieszkalnym poddaszem. Na planie wyduonego prostokta z alkierzami na naroach od frontu i w naroniku pn-zach. oraz sionk od wsch. Ukad wntrz dwu- i trzytraktowy, nieco przeksztacony. Drzwi do sionki ze skonie ukadanych klepek nabijanych gwodziami. W pomieszczeniach drzwi ze obkowanymi pycinami, zdobionymi, kutymi zawiasami. Gzyms podokapowy, profilowany. Dach dwuspadowy z naczkami, kryty blach; pszczyt oddzielony gzymsem, osonitym dachwk.

NOWE MIASTO
GRODZISKO pooone na prawej krawdzi doliny rzeki Ponki; przy wylocie drogi do Nowego Miasta (ul. 19 Stycznia). W typie nizinnym o narysie owalu. Istnienie grodu ksicego powiadczone 1155 w akcie Bolesawa Kdzierzawego. Od 1975 prowadzone prace wykopaliskowe, potwierdzajce funkcjonowanie grodu od w. XI XII, otoczonego waem konstrukcji przekadkowej drewniano-kamiennej, z tego czasu lady budowli drewnianej, supowej, znacznych rozmiarw oraz chaup plecionkowych. Grd funkcjonowa nadal w. XIII-XIV, z tego czasu fundamenty kamienne zapewne dworu ksicego. W warstwie tego okresu odnaleziona m.in. plakieta miedziana(pierwotnie dekoracja krzya) pnoromaska 2 tercja w. XIII, grawerowana i ryta, pierwotnie emaliowana, zapewne wyrb limuzyjski, z symbolem w. Jana Ewangelisty (fig.189) (przeznaczona do zbiorw Muzeum Regionalnego w Posku).

RADZIKOWO
GRODZISKA.
1. W zach. czci wsi, 750 m. od kocioa. Wczesnoredniowieczne, datowane na w. XII. Pierwotnie zapewne piercieniowate, ulego zniszczeniu.
2. Pooone 400 m. na pn. od kocioa. Datowane w. VI-VII. Kopcowate, cz wewntrzna dobrze zachowana, wa zewntrzny cakowicie zniszczony.

RADZYMIN
GRODZISKO zwane Kopiec. Z w. XIII-XIV. Usytuowane 600 m. na wsch. od kocioa par., na pd. od strugi. Stokowate, z dobrze zachowan fos.

SIEKLUKI
DWR wzniesiony ok. po. w. XIX, przeksztacony w. XX. Obecnie mieszczcy szko podstawow. Murowany z cegy, otynkowany. Parterowy, na planie prostokta, picioosiowy z gankiem od frontu. Na naroach boniowane filarki, gzyms podokapowy profilowany oraz kostkowy. Ukad wntrz dwutraktowy. Dach naczkowy, kryty eternitem.

SIELEC
DWOREK usytuowany szczytem do drogi. Wzniesiony ok. po. w. XIX, pniej przeksztacany. Parterowy, z mieszkalnym poddaszem. Na planie prostokta, szecioosiowy. Ukad wntrz dwutraktowy. Dach naczkowy, z mansardk, kryty blach.

SOBANICE
DWR wzniesiony w 1 po. w. XIX dla Pilchowskich. Gruntotownie przeksztacony 2 po. w. XIX i XX. Drewniany, konstrukcji zrbowej, oszalowany. Parterowy, z wystawk na osi i mieszkalnym poddaszem. Na planie prostokta siedmioosiowy. Ukad wntrz dwutraktowy. Dach naczkowy, krytry eternitem.

SOCHOCIN
DOM. Rynek nr 16. Wzniesiony 1 po. w. XIX, klasycystyczny. Murowany z cegy, otynkowany. Parterowy, na planie prostokta. Ukad wntrz dwutraktowy. ciany zwieczone szerokim pasem i profilowanym gzymsem. Wejcie podkrelone pilastrami poczonymi odcinkow arkad i boniami, nad nimi dwuosiowa wystawka zwieczona trjktnym szczytem. Wysoki dach naczkowy, kryty dachwk. GRODZISKO Z w. XII-XIV. Poza miastem na gruntach wsi Biele, na zach. od rzeki Wkry (Dziadwki), po prawej stronie szosy z Poska do Sochocina. Zachowany wa o narysie czworoboku, wysokoci do 4 m., od pn. opadajcy do podna krawdzi doliny.

STRZEMBOWO
PAAC wzniesiony ok. 1870, by moe dla Charzyskich, z pniejsz przybudwk od wsch. Obecnie mieci szko podstawow. Neogotycki, orientowany. Murowany z cegy, otynkowany. Zwrcony frontem ku pd-zach. Usytuowany na wzniesieniu. Czciowo na piwnicach, z trzema pomieszczeniami, sklepionymi odcinkowo na filarach. Parterowy, z pitrow czci rodkow, od tyu zamknity trjbocznie z tarasem. Przy bocznych elewacjach nisze przybudwki. Ukad wntrz dwutraktowy. Od frontu cz rodkowa otwarta na caej wysokoci arkad zamknit ostroukowo, ujta po bokach parami cienkich kolumienek o stylizowanych gowiczkach; w przyuczkach dekoracyjna, skona kratka sztukatorska. W zwieczeniu lepa balustrada z arkadkowaniem. Pozostae ciany zwieczone krenelaem. Ponad oknami ujtymi gr w szerokie gzymsy, trjlistne otwory. Przybudwka od pn-zach. z ostroukowymi arkadami wspartymi na kolumienkach. W otoczeniu resztki parku krajobrazowego; wzniesienie, na ktrym paac, opadajce stromo ku pn., ku stawowi z wysp.

SZCZYTNO
DWR wzniesiony w XVIII wieku. W 1 w. w. XIX w posiadaniu Kobylnickich, w kocu w. XIX wasno Zofii Izydory z Dziechciskich Powichrowskiej, pniej Rauw. Na planie prostokta, picioosiowy, z przybudwk na osi od frontu, mieszczc sionk, oraz analogiczn w elewacji ogrodowej. Ukad wntrz dwutraktowy. Dach amany polski, nad przybudwk siodowy, kryty gontem. W otoczeniu resztki parku z w. XIX.

ZABOROWO
DWR wzniesiny ok. po. w. XIX, by moe dla Kadubowskich. W 2 po. w. XIX lub pocztek w. XX w posiadaniu Cichockich. Obecnie mieci szko podstawow. Murowany z cegy, otynkowany, na naroach boniowany. Parterowy, na planie wyduonego prostokta, siedmioosiowy. Od frontu ganek o czterech eliwnych kolumienkach, zwieczony trjktnym szczytem. Piwnice sklepione kolebkowo. Ukad wntrz dwutraktowy. Dach dwuspadowy, kryty blach i pap.

ZDUNOWO
DWR wzniesiony w latach 1905-10 dla Stanisawa i Cecylii Jaworowskich, do 1945 roku w rkach Domaskich. W latach 1966-8 gruntownie remontowany. Obecnie Zasadnicza Szkoa Ogrodnicza. Elektyczny. Murowany z cegy, otynkowany. Pitrowy, podpiwniczony. Na planie prostokta z dobudwk od pd-zach. Ukad wntrz dwutraktowy, rozdzielony korytarzem. Na osi kwadratowa sie poprzedzona westybulem. Za sieni salon o citych naroach, z sufitem ozdobionym secesyjnymi sztukateriami; na suficie pomieszczenia obok salonu stiukowe rozety w kasetonowych pycinach. Klatka schodowa drewniana, na podecie wykusz z posadzk z ceramicznych pytek sescesyjnych. Stolarka drzwiowa ozdobna o charakterze neobarokowym i klasycystycznym. Dach mansardowy, kryty od 1968 blach. W otoczeniu park krajobrazowy, na miejscu starszego zaoenia parkowego. Urzdzony pocz. w. XIX, z licznymi okazami starodrzewu (dby, lipy, jesiony), uznanymi za pomniki przyrody. Od pn. staw, od zach. rozlega polana.