ZABYTKI   SIEDLEC

= DAWNY ZESPӣ PAACOWY zoony jest z paacu zwrconego frontem na pn-zach., kaplicy na pd-wsch. od niego, oficyny usytuowanej u zbiegu ul. Kociuszki oraz skweru przed paacem, parku rozcigajcego si na pn. od paacu pawilonu ogrodowego na pd.
- Klasycystyczny, murowany z cegy, tynkowany PAAC rozbudowano i przeksztacono w latach 1776-82 wg projektu arch. Stanisawa Zawadzkiego, kosztem Aleksandry Ogiskiej, hetmanowej wielkiej litewskiej, z dworu murowanego Czartoryskich, wzniesionego w 1 po. w. XVIII (przed 1740), powstaego w miejsce drewnianego dworu wzmiankowanego w 1698 r. Mury poprzedniego budynku zachowane zostay w piwnicach i centralnej czci przyziemia korpusu gwnego. Paac zosta spalony w 1944 r., a nastpnie odbudowany w 1950 r. i odrestaurowany w 1960 r.
Zoony jest z pitrowego, prostoktnego korpusu, parterowych skrzyde bocznych w przedueniu traktu ogrodowego oraz dwch prostopadych do korpusu parterowych skrzyde na rzucie odwrconych do siebie liter L, midzy ktrymi znajduje si dziedziniec honorowy. Naroa stykw skrzyde bocznych z korpusem s zaokrglone. Korpus posadowiony jest na piwnicach sklepionych kolebkowo na filarach. Ukad wntrz dwutraktowy, w skrzydach czciowo jednotraktowy, zosta przebudowany. Na osi korpusu sie pierwotnie prostoktna z zaokrglonymi naroami, z du nisz sklepion hemisferycznie oraz tunelow klatk schodow na pitro, sklepion kolebkowo-krzyowo, z gurtami na podecie. Za sieni w trakcie ogrodu pooony jest dawny salon prostoktny z wnkami w citych naroach, w ktrych znajduj si nowsze piece, oraz dwie przycienne kolumny toskaskie na osi krtkiej ciany z profilowanym gzymsem. Sale przyziemia korpusu gwnego posiadaj cite lub zaokrglone naroa. W narou lewego skrzyda i korpusu znajduje si gabinet na planie koa. Na pitrze ukad pomieszcze by analogiczny, dzi jest silnie przeksztacony. Stolarka drzwiowa klasycystyczna pochodzi z koca XVIII w.
Fasada korpusu jest siedmioosiowa, rozczonkowana pilastrami toskaskimi w wielkim porzdku, z takime portykiem czterokolumnowym zwieczonym trjktnym szczytem. W portyku znajduj si trzy wejcia zamknite pkolicie. Okna dolnej kondygnacji przebito we wnkach prostoktnych, ujtych kolumienkami toskaskimi dwigajcymi odcinki gzymsu, w grnej kondygnacji s one wyduone, pooone w prostych obramieniach z nadokiennikami.
Elewacja ogrodowa jest boniowana. Korpus gwny od ogrodu urozmaica pytki ryzalit, zwieczony trjktnym szczytem. Elewacje skrzyde od strony dziedzica rozczonkowane s parami pilastrw toskaskich z gadkim belkowaniem pod okapem. Na osi skrzyde poprzecznych, ryzality zwieczone s trjktnymi szczytami, prostoktne wejcia znajduj si we wnkach ujtych kolumienkami toskaskimi. Dachy s niskie, czterospadowe, kryte blach.

- Klasycystyczna, murowana z cegy, tynkowana KAPLICA p.w. w. Krzya zbudowana zostaa w 1791 r. jako paacowa, wg projektu Zygmunta Wogla, na zlecenie Aleksandry Ogiskiej, hetmanowej wielkiej litewskiej. Od 1798 r. jest kaplic grobow fundatorki. Zostaa zniszczona poarem przed 1823 r. i odrestaurowana kosztem Adama Czartoryskiego. Kolejne restauracje miay miejsce w 1858 i 1952 r. Usytuowana jest ona na miejscu dawnego cmentarza, zwrcona frontem na pd.
- Kaplica posiada ukad centralny, na planie omioboku, nakryta jest kopu z trzema portykami od pd., wsch., zach., oraz ryzalitem mieszczcym zakrysti od pn. Zewntrz ciany boniowane s w pasy, naroa ujmuj pilastry, na tle ktrych umieszczono toskaskie kolumny portykw. Portyki boczne s lepe, zwieczone trjktnymi szczytami. Frontowy zwieczony jest szczycikiem ujtym w wazony. Ponad gzymsem obiegajcym korpus, portyki i ryzalit, grne partie cian wyodrbniono wyodrbnione w formie pozornego tamburu, ozdobiono zwisami laurowymi. Wejcie znajduje si w portalu prostoktnym z pkolistym oknem w zwieczeniu. Drzwi wykonano ze skonie nabijanych klepek, z koatkami z brzu w formie lwich gw oraz okuciami z klamk, francusk z koca XVIII w. Pod wsch. portykiem znajduje si zejcie do krypty z tablic epitafijn Aleksandry Ogiskiej (zm. 1798). Ponad zejciem w tle lepego portyku widnieje zamana kolumna z monogramem A.O. Wewntrz naroa podkrelone s pilastrami toskaskimi. Kopua jest spaszczona, omiodzielna. Od pn. znajduje si arkadowa wnka otarzowa z profilowan archiwolt z kluczem, a od pd. w arkadowej wnce chr muzyczny wsparty na dwch kolumnach toskaskich, z pkolicie wygit balustrad, na ktrej wyrzebiono w drzewie inicjay A O z motywem lici laurowych, wstg i kwiatw. W grnej czci cian pomidzy pilastrami prostoktne panneaux ze sztukateriami o motywie rozet, podpitych zwisw materii i bukietw kwiatowych. Przyucza arkad zdobi sztukatorskie motywy rolinne. Zewntrz omiopoaciowa kopua kryta jest blach i posiada czworoboczn aurow latarni w zwieczeniu.
- Otarz, z mens drewnian i obrazem Chrystusa dwigajcego krzy, pochodzi zapewne z koca w. XVIII, jest przemalowany, w ramie klasycystycznej z tego czasu.
- Antepedium klasycystyczne pochodzi z koca w. XVIII.
- Prospekt organowy pochodzi z XIX w.
Ponadto przechowywane s portrety:
1. damy z rodziny Czartoryskich, by moe Eleonory z Waldsteinw z 2. po. w. XVIII;
2. zapewne Adama Czartoryskiego, generaa ziem podolskich, z koca w. XVIII,
- dwa penneaux na ptnie umieszczone nad drzwiami w zakrystii, z symbolami Mki Paskiej oraz Chust w. Weroniki z XVIII/XIX w.,
- yrandol krysztaowy z XVIII/XIX w.
- Lichtarz na pascha klasycystyczny, drewniany z pocztku XIX w.
- OGRODZENIE kaplicy jest murowane, tynkowane, o narysie omioboku, rozczonkowane od wewntrz wnkami zamknitymi odcinkowo, zewntrz o podziale ramowym. Za kaplic pooona jest szecioboczna z piaskowca pyta nagrobna Michaa Szwykowskiego, pisarza Skarbu (zm. 1797). Przed kaplic stoi figura kamienna N.P. Marii Niepokalanie Pocztej z 1 po. w. XIX na cokole.

- OFICYNA zbudowana zostaa w 2 po. w. XVIII, przebudowana za w XIX w. Posiada dwa prostopade skrzydach ze citymi naroami stykw. Jest dwukondygnacjowa, ukad jej wntrz dwutraktowy. Na pitrze w narou znajduje si eliptyczna sala. Elewacje s boniowane, kondygnacje rozdzielone gzymsem kordonowym. Spaszczony dach kryty jest blach.

- PARK, obecnie miejski, posiada lady przeksztaconego ukadu regularnego. Zaoony zosta w 1 po. w. XVIII przez Czartoryskich na pn. od paacu. Przeksztacono go w 2 po. w. XVIII oraz powikszono na pn.-zach. przez urzdzenie w latach 1776-81, staraniem Aleksandry Ogiskiej ogrodu malowniczego, zwanego Alesandri, z ktrego zachowa si przeksztacony w XIX w. staw z wyspami i ladami kanaw. Pawilony i sie kanaw zostay zniszczone w XIX w. m.in. przez Waleriana Kronenberga.

- RATUSZ wzmiankowany by w 1755 r. Stoi w pierzei rynkowej. Wzniesiony zosta zapewne wg projektu arch. Jana Zygmunta Deybla ok. po. XVIII w., by moe ukoczony w latach 1766-71. Odbudowano go po poarze w 1784 r. staraniem Aleksandry Ogiskiej, wwczas dobudowano skrzyda boczne. Wiea spona i zostaa odbudowana w 1789 r. W poarze 1877 r. mia miejsce poar, odbudow kierowa Franciszek Modrzewski, budowniczy powiatu. Uleg zniszczeniu w drugiej wojnie wiatowej. Zosta cakowicie zrekonstruowany w latach 1945-52.
Ratusz posiada formy pnobarokowe i klasycystyczne. Elewacj frontow zwrcony jest na wsch. Murowany z cegy, tynkowany, posiada symetryczny ukad. Dugi parterowy korpus z masywn omioboczn wie nad czci centraln, przecity jest na osi poprzecznej wydatnymi pitrowymi ryzalitami podcieniowymi i zakoczony na skrajach parterowymi skrzydami poprzecznymi. Wewntrz w przyziemiu czci centralnej znajduje si dua okrga sie dostpna wejciami w citych naroach midzy korpusem a ryzalitami. Ramiona korpusu przecinaj sienie przejazdowe, po ich bokach biegn dwa trakty dawnych kramw. Sklepienia w przyziemiu s kolebkowo-krzyowe, pitra przekrywaj stropy.
Wszystkie elewacje rozczonkowuj pilastry toskaskie, w ryzalicie i na naroach boniowane, oraz pyciny o wykrojonych naroach. Okna ryzalitw posiadaj uszakowe obramienia, zamknite s odcinkowo. Wiea w dolnej partii, na naroach jest rustykowana, zwieczona gzymsem na konsolach, otoczona galeryjk z balustrad elazn, przerywan cokoami, na ktrych stoj wazony. Grna kondygnacja jest czworoboczna, o citych naroach, ujtych parami pilastrw, dwigajcych belkowanie z tryglifowym fryzem i gzymsem. Hem obeliskowy dekorowany jest figur Atlasa zwanego Jackiem, dwigajcego kul ziemsk. Dachy s czterospadowe, kryte dachwk, hem wiey obity blach.