ZABYTKI   POWIATU   SIEDLECKIEGO

KRZESK - KRLOWA NIWA
= DAWNY ZESPӣ DWORSKI zoony jest z dworu zwrconego frontem na wsch., dwch oficyn ustawionych do niego pod ktem prostym po przeciwlegych stronach podjazdu oraz resztek parku z dojazdow alej grabow i bram na osi dworu.
- Klasycystyczny, murowany z cegy, tynkowany, DWR zbudowano w 1 po. w. XIX dla Marchockich, a rozbudowano i przeksztacono w XIX i XX w. przez dostawienie dobudwki od pn. i ganku w fasadzie. Jest parterowy, na rzucie prostokta z wystawkami na osi i pitrow dobudwk. Urozmaica go boniowanie. Wystawki jednoosiowe zwieczone s trjktnymi szczytami. Ukad wntrz jest dwutraktowy, przebudowany. Dach czterospadowy z dwiema nowszymi lukarnami, pokryto blach.
- OFICYN poudniow wzniesiono wspczenie z dworem, nieco przeksztacono. Posiada ona konstrukcj zrbow, jest oszalowana, parterowa, na rzucie prostokta. Na osi znajduje si wejcie z nowszym gankiem. Ukad wntrz jest dwutraktowy. Dach czterospadowy z dymnikami, pobito gontem.
- Drewniana OFICYNA pnocna jest nowsza.

- Od zachodu znajduj si pozostaoci PARKU krajobrazowego z XIX w., z resztkami symetrycznego ukadu alejek i szpalerami grabowymi.

KRZYMOSZE
RESZTKI DAWNEGO DWORU drewnianego, pochodz zapewne z XVIII w. Nalea on w XIX w. do Zalewskich. Rozebrano go w 1961 r. Zachoway si piwnice sklepione kolebkowo z lunetami. W jego otoczeniu znajduj si resztki parku z czciowo zachowanym starodrzewem.

KUNICE
MYN WODNY zbudowano w 1 po. w. XIX. Odrestaurowano w 1961 r. Jest on drewniany, o konstrukcji sumikowo-tkowej, z naroami zwgowanymi na jaskczy ogon. Posiada on plan prostokta. Jest jednokondygnacjowy. Drzwi skonstruowano ze skonie nabijanych desek. Dach czterospadowy, z dymnikami, kryty jest gontem.

MORDY
= DAWNY ZESPӣ PAACOWY zoony jest z paacu zwrconego frontem na zachd, z osi widokow przebiegajc poprzez bram wjazdow od zachodu, zakoczon figur w. Jana Nepomucena; na wschd i poudnie park ze ladami zaoenia obronnego.
- Klasycystyczny PAAC murowany z cegy, tynkowany wzniesiono zapewne w 1 po. w XVIII w. dla Ciecierskich w miejscu dworu obronnego wzmiankowanego m.in. 1622 r., po ktrym pozostay lady fortyfikacji. Przebudowano go gruntownie w kocu w. XVIII, a nastpnie rozbudowano i przeksztacono po 1837 r. oraz w 2 po. w. XIX. By on emontowany w latach 1963-4. Jest to budynek dwukondygnacjowy. Jego korpus gwny posadowiony jest na piwnicach sklepionych kolebkowo z lunetami oraz kolebkowo-krzyowo na filarze. Posiada jedenacie osi, iplan prostokta, z dobudowanymi od pd. i pn. wszymi czciami bocznymi, czterosiowymi, na skrajach trzykondygnacjowymi.
Od frontu znajduje si trzyosiowy ryzalit poprzedzony pniejszym czterokolumnowym portykiem wspierajcym taras pitra z eliwn balustrad. Ryzalit zwieczony jest trjktnym frontonem w obramieniu profilowanym z gzymsem modylionowym i fryzem tryglifowym. W tympanonie umieszczono herb Doliwa Zembrzuskich. Przyziemie naroa oraz ryzalit s boniowane w tynku. Od tyu na osi znajduje si wejcie zaakcentowane dwiema parami pilastrw, osonite balkonem wspartym na dwch parach kolumn toskaskich.
Wntrze jest dwutraktowe z korytarzem. Na osi znajduje si hall z klatk schodow o stopniach i balustradzie z 2 po. w. XIX z marmuru kararyjskiego, oraz salon od ogrodu. W kilku salach zachoway si sztukaterie m.in. rozety oraz fryzy o motywach rolinnych; stolarka i posadzki parkietowe pochodz z 1 po. w. XIX. Na pitrze w trakcie od ogrodu umieszczono kaplic na planie prostokta z absyd od pn., wydzielon dwiema toskaskimi kolumnami. W sali wsch. Znajduje si kominek klasycystyczny z czarnego marmuru z 1. po. w. XIX. Dach nad korpusem jest czterospadowy kryty dachwk, nad czciami bocznymi dachy s dwuspadowe, spaszczone, kryte blach.
- Barokowa, murowana z cegy, tynkowana BRAMA prostoktna zbudowana zostaa ok. po. XVIII w. Jej wieowa, dwukondygnacjowa cz rodkowa wysunita jest ryzalitowo, symetryczne czci boczne s parterowe. Naroa ujmuj jednostronnie zdwojone pilastry. Na osi znajduje si szeroka pkolista arkada oraz przejazd sklepiony kolebkowo. Okna grnej kondygnacji posiadaj obramienia uszakowych. W czciach bocznych izby kryte stropem i schodki na piterko. Dach namiotowy posiada wieyczk drewnian obit blach, otoczon nowsz galeryjk; z dwch stron znajduj si take wiee zegarowe. W zwieczeniu umieszczono aurow latarni, jej czci boczne kryte s daszkami trzypoaciowymi, dachwkowymi.

- Zaoenie parkowe pochodzi z w. XVIII, wykorzystuje elementy wczeniejszej fortyfikacji (fosa, wa). Przebieg fos, poczonych ze stawem od pd., czytelny jest na wsch., przed fos pozostay lady wau. W naroniku pn.-wsch. Znajduj si pozostaoci narysu bastionu, za fos za regularny ukad alei parkowych, z alej widokow na osi paacu.

- FIGURY PRZYDRONE. Na wysokim cokole stoi barokowa, kamienna rzeba w. Jana Nepomucena z 1 po. XIX w. otoczona jest ona ogrodzeniem z czterema niskimi filarkami zwieczonymi kamiennymi szyszkami.
- Druga stojca na nowszym cokole, to rzeba w. Michaa Archanioa, barokowa kamienna z ok. po. w. XVIII, odnawiana bya w 1848 r. Trzecia to kapliczka z barokow rzeb w. Floriana, pochodzi z 2 po. XVIII w.

NIWISKI
= DAWNY ZESPӣ DWORSKI zoony jest z dworu zwrconego frontem na zach., dwch oficyn na pd. i zach. od niego, parku na zach. i pn. oraz bramy wjazdowej na pd.
- Klasycystyczny, murowany z cegy, tynkowany DWR parterowy, na planie wyduonego prostokta zbudowano w 2 po. XVIII w. zapewne dla Ossliskich. Posiada on portyk z 1 w. XIX w. W XIX w. stanowi wasno Kuszlw. Zosta przebudowany i restaurowany w XIX-XX w. Posiada nowsze przybudwki na osi duszej. Elewacje rozczonkowane s zdwojonymi pilastrami, a naroa rustykowane. Portyk z pkolicie zamknitymi arkadami wieczy trjktny szczyt. Ukad wntrz jest dwutraktowy, przebudowany. W jednym z pomieszcze zachowa si piec kaflowy z 1 po. XIX w. Czterospadowy, niski dach pokryty jest blach.
- Pnobarokowe OFICYNY zbudowano na planie zblionym do kwadratu w 2 po. w. XVIII. Byy one estaurowane w 1959 r. S parterowe o elewacjach czteroosiowych rozczonkowanych zdwojonymi pilastrami, na naroach rustykowane. Ukad wntrz jest dwutraktowy, obecnie przebudowany.
- Oficyna pd. posiada dach mansardowy kryty blach oraz gontem w dolnych poaciach.
- Oficyna zach. przebudowana zostaa w 1942 r., kryta jest nowym dachem dwuspadowym blaszanym, z mieszkalnym poddaszem.
- Pnobarokowa murowana z cegy, tynkowana BRAMA WJAZDOWA trjosiowa zbudowana zostaa w 2 po. XVIII w. Jej cz rodkowa jest wysza, ujta spywami, z przejazdem zamknitym pkolicie. W czciach bocznych zamurowano przejcia arkadowe, nad ktrymi w spywach przebito owalne przewity. Rozczonkowana jest zdwojonymi pilastrami. W czci rodkowej gzyms wieczcy, osonity zosta daszkiem dachwkowym ze spywami i owalnym przewitem.

- Zachowa si niewielki park krajobrazowy z resztkami drzewostanu, pochodzcy z 1 po. w. XIX, ze szpalerem wizowym wiodcym do kocioa oraz owalnym podjazdem ze ladem gazonu na, ktrym stoi filar z XVII w. piaskowcowy, czworoboczny, z gowic ozdobion paskorzebionymi herbami: Junosza Zliwskich, Szeliga oraz dwoma czciowo skutymi (jeden z zarysem ora). Na osi bramy poza parkiem stoi kolumna z barokow figur Matki Boskiej z XVIII w.

- Klasycystyczna KAPLICZKA zbudowana zostaa w pocztku w. XIX. Jest murowana z cegy, tynkowana, czworoboczna, boniowana na naroach, z wejciem zamknitym pkolicie. Dach namiotowy ze szczytem trjktnym, pokryty jest dachwk. We wntrzu znajduje si wnka ujta pilastrami z ludow figur drewnian w. Jana Nepomucena z XX w.

SEROCZYN SIEDLECKI
- Drewniany, konstrukcji zrbowej, otynkowany DAWNY DWR parterowy zbudowano w 1 po. w. XIX zapewne dla Cieszkowskich. Posiada plan prostokta. Na osi znajduje si ganek na czterech supach. Ukad wntrz jest dwutraktowy. Dach naczkowy pokryto gontem.
- DAWNA OFICYNA zbudowana zostaa w 1 po. w. XIX. Jest arterowa, na planie wyduonego prostokta. Dach dwuspadowy, z naczkami, pokryto gontem.
- Zbudowana w 1848 roku STODOA zostaa przebudowana w 1962 r. Jest murowana, posiada plan wyduonego prostokta.

- Klasycystyczny DAWNY ZAJAZD zbudowano w 1815 r. Jest on usytuowany przy szosie do Siedlec. Murowany z cegy, tynkowany, posiada plan litery T. Na jego osi znajduje si brama przejazdowa, za ni wozownia i stajnia; po obu stronach czci frontowej pomieszczenia mieszkalne (obecnie sklepowe) w ukadzie dwutraktowym, czciowo przebudowanym. W pomieszczeniu od pd. Umieszczona zostaa data na belce. Gzyms pookapowy jest drewniany, profilowany. Dach czterospadowy, nad stajni dwuspadowy pokryto gontem.

SKRZEC
Drewniana, o konstrukcji zrbowej DAWNA KARCZMA zbudowana zostaa w pocztku XIX w., przebudowana za w XX w. Jest oszalowana. Posiada plan prostokta. Naroa ujte s pilasterkami ozdobionymi pycinami. Ukad wntrz jest dwutraktowy. Dach czterospadowy pokryto gontem.

STOK LACKI
Neorenesansowy PAAC zosta zbudowany w 1875 r. dla Wyszomirskich wg projektu arch. Bolesawa Podczaszyskiego, z wykorzystaniem sklepionych krzyowo piwnic dawnego dworu, w 1 po. w. XIX stanowi wasno Rostworowskich.

SUCHOEBRY
Klasycystyczny DAWNY DWR zbudowano w 1 w. w. XIX. Jest on zwrcony frontem na pd., murowany z cegy, tynkowany, na naroach boniowany, parterowy, podpiwniczony. Posiada rzut prostokta z nowsz przybudwk od wsch. W elewacji frontowej znajduje si ganek zwieczony trjktnym szczytem, wsparty na dwch parach kolumn toskaskich, ktrym na cianie odpowiadaj pary lizen.
Ukad wntrz jest dwutraktowy, przeksztacony. W elewacji zach. znajduje si wejcie w portalu pkolistym, ujte pilastrami, zwieczone trjktnym szczytem. Dach jest dwuspadowy, kryty dachwk. Wok dworu zachoway si pozostaoci parku krajobrazowego z XIX w., z alej dojazdow.

WODYNIE
POZOSTAOCI PARKU DWORSKIEGO rozcigaj si na wzniesieniu, pomidzy kocioem i kaplic grobow. Zachoway si resztki szpaleru grabowego i starodrzewu oraz owalnym stawem od pn.-wsch. Pozostay fundamenty drewnianego dworu Zauskich z koca XVIII w.

WOLA WODYSKA
Zachoway si POZOSTAOCI PARKU DWORSKIEGO z pocz. XIX w. z kilkoma okazami starych dbw, szpalerem wierkowym z ok. po. w. XIX oraz fundamentami rozebranego dworu.

ZBUCZYN
Drewniana, o konstrukcji zrbowej, picioosiowa DAWNA KARCZMA zbudowana zostaa w pocztku XIX w. Usytuowana jest kalenicowo, we wsch. pierzei dawnego rynku. Ukad wntrz jest dwutraktowy, przebudowany. Dach czterospadowy, pokryto gontem.

ELISZEW
= Poprzedni PAAC nalea ok. po. XVIII w. do Grzybowskich. Obecny zbudowany zosta zapewne w 1786 r. dla Franciszka Kuszla stolnika podlaskiego i jego ony Franciszki ze widziskich. Do 1832 r. stanowi wasno Antoniego Kuszla, do 1841 r.Dominika Lisieckiego, nastpnie Kuszlw. Pierwotnie by parterowy z pitrowym ryzalitem rodkowym. Pitro zostao nadbudowane w XIX w. Przebudowano go w XX w.
Paac posiada cechy barokowo-klasycystyczne. Zwrcony jest frontem na wsch. murowany z cegy, tynkowany, na planie prostokta z ryzalitami rodkowymi w obu fasadach oraz bocznymi w fasadzie ogrodowej, z nowymi przybudwkami po bokach. Ryzality rodkowe s trzyosiowe, frontowy ze ladem citych naroy, ogrodowy zamknity trjbocznie, czciowo boniowany, poprzedzony portykiem z dwiema parami kolumn toskaskich, dwigajcych taras. Ryzalit ogrodowy zwieczono trjktnym frontonem z okulusem i dat 1(7)86. Ryzality boczne s jednoosiowe, boniowane na naroach, w pycinach pod oknami drugiej kondygnacji umieszczona jest dekoracja ze sztukaterii w formie panoplii, pierwotnie w pkolistych tympanonach. Na osi znajduje si sie kwadratowa z drewnianymi schodami o ozdobnej balustradzie, za sieni salon o citych naroach. Po obu stronach ukad pomieszcze jest dwutraktowy, przebudowany, z zachowanym w czci pd-zach. traktem pomieszcze w amfiladzie. W dwch pomieszczeniach naroniki zabudowane s szafami z koca XVIII w., na planie wycinkw koa, oraz przyciennymi szafami bibliotecznymi. Na cianach widniej lady klasycystycznej polichromii o motywach rolinnych, rogw obfitoci oraz z portretami w profilu w medalionach, pochodz z 4 w. XVIII w. Na pitrze nad salonem pooona jest sala omioboczna. Cz pomieszcze pitra jest niewykoczona.

- PARK stanowi regularne zaoenie z 2 po. w. XVIII od zach. oraz resztek parku krajobrazowego z w. XIX od wsch. i pn. Na osi paacu od zach. pooona jest obszerna polana z wyduonym, prostoktnym stawem w gbi, poczona ze stawami od pn. sztucznymi i regulowanymi kanaami nawadniajcymi, po bokach staww biegn szpalery grabowe, z ktrych pd. zakoczony jest kolist altan. Stawy od pn. s czciowo uregulowane, rozdzielone szerok grobl. Przed paacem pozosta lad gazonu oraz resztki alei dojazdowej.

- KAPLICZKA PRZYDRONA wzniesiona zostaa w kocu w. XVIII, w charakterze barokowym, jest murowana, tynkowana, czworoboczna, trzykondygnacjowa, oywiona pycinami z wnk, w ktrej stoi rzeba w. Jana Nepomucena z XVIII w. Daszek namiotowy, pokryty jest dachwk.