ZABYTKI   POWIATU   MALBORSKIEGO

BGART (Baumgarth)
KOCIӣ gotycki, z cegy, zbudowany ok. 1320 r., wielokrotnie odbudowywany. Salowy z par kaplic bocznych i wie frontow, nadbudowan w 1930 r.

BYSTRZE (Biesterfelde)
KOSTNICA gotycka z koca XIV w., we wntrzu pozostaoci gotyckich malowide ciennych.
DOMY podcieniowe o konstrukcji szachulcowej:
nr 7, z 1819 r., budowniczy Jakub Jamvet;
nr 21, z pocztku XIX w.

CIESZYMOWO WIELKIE (Gro Teschendorf)
DWR zapewne z XVIII w., przebudowany w XIX i XX w.; pitrowy z ryzalitami od ogrodu, z dwiema kondygnacjami poddasza.
SPICHLERZ konstrukcji szachulcowej, zbudowany w 1797 r.; na rzucie omioboku kryty namiotowym dachem.

DZIERZGO (Christburg)
KOCIӣ w. Trjcy i w. Katarzyny, gotycki, z cegy, wznoszony etapowo od ok. 1310 r. do 1. po. XIV w., odbudowany w 1682 r., przebudowany po 1730 r. (dobudowa kaplicy pnocnej) i w 1853 r. Pseudobazylika stropowa z wtopion wie frontow, gr neogotyck.
ZESPӣ KLASZTORNY poreformacki, barokowy:
KOCIӣ w. Ducha (ob. grekokatolicki), zbudowany przed 1717 r. z wykorzystaniem wschodniej partii gotyckiej poprzedniej wityni; salowy z kaplic od poudnia.
KLASZTOR od pnocy, zbudowany po 1678 r., wielokrotnie przeksztacany, m.in. po 1832 i po 1929 r.; zaoenie czteroskrzydowe, pitrowe z wirydarzem.

GNOJEWO (Gnojau)
KAPLICZKA przydrona, gotycka, z cegy, z koca XV w.

JASNA (Lichtfelde)
KOCIӣ gotycki, z cegy, zbudowany w 2. w. XIV w., odbudowany ok. 1673 r. Jednonawowy z wie frontow.

KLECIE (Klettendorf)
DOM nr 4, podcieniowy, parter murowany, pitro konstrukcji szachulcowej, zbudowany ok. 1750 r., budowniczy Georg Pck.

KOCZEWICE (Kunzendorf)
KOCIӣ gotycki, z cegy, zbudowany w 2. po. XIV w., dobudowa wiey w XV w., remontowany w 1742 i 1904 r. Trjnawowy z wie frontow.

KOCIELECZKI (Warnau)
DOMY podcieniowe konstrukcji szachulcowej:
nr 3 , z 1799 r., klasycystyczny;
nr 27, z 1828 r.

KRASNA KA (Schnwiese)
KOCIӣ gotycki, kamienno-ceglany, zbudowany w XIV w., przebudowany ok. 1650 r. i w XIX w. Salowy z kaplic od pnocy z 1713 r. i drewnian wie frontow z lat 1841-42.

KRZYANOWO (Notzendorf)
KOCIӣ gotycki, ceglany, uzupeniany konstrukcj szachulcow, zbudowany w 2. po. XIV w., remontowany po 1818 r.

LASOWICE MAE (Klein Leswitz)
DOM nr 12, podcieniowy, konstrukcji szachulcowej, zbudowany w 1805 r., budowniczy Peter Lwen.

LICHNOWY (Gro Lichtenau)
KOCIӣ gotycki, z cegy, zbudowany w 2. po. XIV w., odbudowany w latach 1897-97. Jednonawowy z wie zachodni.

LICHNWKI
DOM nr 10, podcieniowy, konstrukcji szachulcowej, z pocztku XIX w.

LIPINKA (Lindenau)
DOM nr 12, podcieniowy, z pocztku XIX w, klasycystyczny.

LISEWO MALBORSKIE (Lissau)
KOCIӣ gotycki, ceglany, zbudowany ok. po. XIV w., przebudowany w latach 1662-64, z drewnian wie od zachodu z ok. 1741 r.

LUBACHOWO (Liebwalde)
KOCIӣ gotycki, ceglany, zbudowany w 3. w. XIV w. Salowy, z wie frontow z ok. 1400 r., nadbudowan zapewne w XVII w.

MALBORK (Marienburg)
KOCIӣ w. Jana Ewangelisty, gotycki, z cegy, zbudowany ok. 1468-1500, sklepiony przed 1534 r., niszczony w 1668 i 1851 r., odbudowany po 1945 r. Halowy z wie od poudnia.

Dawny KOCIӣ w. Jerzego, szpitalny, barokowy, konstrukcji szachulcowej, zbudowany w latach 1707-08 i 1711-12, arch. Jacob Gronau.

RATUSZ gotycki, ceglany, zbudowany w latach 1365-80, przebudowany w latach 1457-60, restaurowany w latach 1844-45 i 1901, arch. Conrad Steinbrecht. Pitrowy z podcieniami.

MYN gotycki, ceglany, zbudowany w XV w. z wykorzystaniem murw z XIII w., remontowany ok. 1810 r., odbudowany w latach 80-tych XX w.

MURY MIEJSKIE gotyckie, z cegy, poczone z systemem obronnym zamku, zachowane fragmentarycznie, m.in. Brama Mariacka, z 3. w. XIV w., restaurowana w 1839, po 1880 i w 1969 r.; czworoboczna piciokondygnacjowa, zaadaptowana na kawiarni.

ZAMEK krzyacki, pocztkowo komturski, od 1309 r. rezydencja wielkich mistrzw. Z cegy na kamiennych fundamentach z uyciem wapienia, granitu i sztucznego kamienia w detalach, wznoszony od 1280 r., rozbudowywany etapowo do 1. po. XV w., m.in. w latach 1380-93 przez arch. Nicolaus Fellenstein. W 1466 r. przekazany Koronie, wielokrotnie niszczony i remontowany, w latach 1773-94 przebudowany na koszary pruskie i magazyny ze zniszczeniem wikszoci sklepie. W latach 1817-42 restaurowany wedug wskazwek m.in. Karla Friedricha Schinkla, przez J.C. Costenoble i A. von Gersdorfa, po 1882 r. pod kierunkiem Conrada Steinbrechta wedug koncepcji Ferdinanda von Quasta, w latach 1922-39 przez Bernharda Schmidta, po znacznych zniszczeniach wojennych odbudowywany od 1961 r. wedug koncepcji Macieja Kilarskiego. Potna warownia na brzegu Nogatu, zoona z Zamku Wysokiego, redniego i Przedzamcza, otoczonych systemem murw z bramami i wieami.
ZAMEK Wysoki, najstarsza cz zaoenia, zbudowany ok. 1280 r., rozbudowana w latach 1334-44. Na rzucie prostokta trjkondygnacjowy z dziedzicem wewntrznym otoczonym krugankami, z wie w narou pnocno-wschodnim. Od poudniowego-zachodu ganek na arkadach prowadzcy do gdaniska. Od wschodu zamknita trjbocznie przybudwka, mieszczc grobow kaplic w. Anny w przyziemiu i kaplic Najwitszej Marii Panny na pitrze, do ktrej prowadzi z kruganka portal zwany Zot Brama, o bogatej dekoracji rzebiarskiej.
ZAMEK redni na rzucie nieregularnego prostokta z trzema skrzydami wok wielkiego dziedzica. Skrzydo zachodnie przeznaczone na rezydencj wielkich mistrzw, z paacem Wielkiego Mistrza od poudnia, Wielkim Refektarzem od pnocy i kuchni.
PAAC Wielkiego Mistrza zbudowany w latach 1389-99 przez Nicolausa Fellensteina. Budynek na rzucie prostokta, dwukondygnacjowy, od strony rzeki czterokondygnacjowy, z Refektarzami Zimowym i Letnim krytymi sklepieniami gwiadzistymi wspartymi na rodkowej kolumnie. Przedzamcze na rzucie wyduonego prostokta z czciowo zachowan zabudow gospodarcz i kocioem w. Wawrzyca przy zachodniej kurtynie murw, obecnie przebudowan na hotel i restauracje. Przy wschodniej kurtynie arsena zwany Karwanem, restaurowany od 1987 r. i barokowy budynek mieszkalny z ok. 1706 r. Obwarowania z zachowanymi basztami i bramami. Muzeum Zamkowe.

MTOWY WIELKIE (Gro Montau)
KOCIӣ gotycki, ceglany, zbudowany na pocztku XV w., powsta w wyniku obudowania kocioa konstrukcji szachulcowej z ok. 1340 r. Dwunawowy, z wie od zachodu, nadbudowan w1741 r.

MIORADZ (Mielenz)
KOCIӣ gotycki, ceglany, zbudowany w 2. po. XIV w.; salowy, ze szczytem zachodnim sterczynowo-wnkowym.

NOWY STAW (Neuteich)
KOCIӣ w. Mateusza, gotycki, z cegy, wzniesiony w 4 etapach od ok. 1325 r. do pocztku XV w. Bazylikowy, z dwuwieow fasad i zakrysti ze sklepieniem krysztaowym z pocztku XVI w.
DOMY, zbudowany w XIX w., czsto z wykorzystaniem murw z XVIII w., m.in. przy Rynku. Zabudowa take drewniana, m.in. dom podcieniowy, konstrukcji szachulcowej z 1820 r., ul. Gdaska 11.

NOWY TARG (Neumark)
KOCIӣ gotycki, kamienno-ceglany, zbudowany ok. 1336-40, przebudowany m.in. w XVII i XIX w. Salowy z neogotyck wie frontow.

PIETRZWAD (Peterswalde)
KOCIӣ gotycki, ceglany, zbudowany w 2. po. XIV w., przebudowany w XVII w., powikszony w latach 1921-22. Halowy, z wie frontow i wypenionym blendami szczytem wschodnim.

POSTOLIN (Pestlin)
KOCIӣ gotycki, ceglany, zbudowany w po. XIV w., rozbudowany w 1672 r., przebudowany (m.in. sklepienia) w latach 1867-69. Halowy, z neogotyck wie frontow i trjbocznie zamknitym prezbiterium.

PRZEZMARK (Preussisch Mark)
ZAMEK krzyacki, gotycki, zbudowany w 1. po. XIV w. (1316-31), rozbudowany w latach 1414-37, od 1717 r. stopniowo rozbierany. Z czteroskrzydowego zaoenia zachowane tylko jedno skrzydo.

STARA KOCIELNICA (Altmnsterberg)
KOCIӣ gotycki, zbudowany ok. 1400 r.; ceglany, jednonawowy, od wschodu szczyt sterczynowo arkadkowy z blendami.

STARE MIASTO (Altstadt)
KOCIӣ gotycko-barokowy, zbudowany na przeomie XIV/XV, gruntownie przebudowany w latach 1682-84; salowy, z wie frontow, wewntrz polichromia wykonana w 1699 r. przez Gotfryda Haarhangena.

STARY DZIERZGO (Alt Christburg)
KOCIӣ gotycki, ceglany, zbudowany ok. po. XIV w.; salowy, z wie frontow.

SZALENIEC (Thrichthof)
DOM nr 6, konstrukcji szachulcowej z 1791 r., z podcieniem na siedmiu supach.

TELKWICE (Telkdorf)
DWR zbudowany w 2. po. XIX w.; parterowy z neogotyck wie z krenelaem z pitrowymi dobudwkami.

WAPLEWO WIELKIE (Waplitz)
KOCIӣ, dawna kaplica grobowa Sierakowskich, neoromaska, zbudowany w 1873 r., arch. Edward Jacobsthal; jednonawowy z transeptem.
PAAC, zbudowany w XVII w, dla Kazimierza Zawadzkiego, rozbudowany ok. 1800 r. dla Sierakowskich, przebudowany w 1888 r., z polichromi stropu z 1896 r. Parterowy, czciowo pitrowy z dwoma skrzydami bocznymi od frontu.
Oficyna neogotycka z ok. 1800 r.

ZAJEZIERZE (Hintersee)
DWR Wilczewskich, zbudowany w 2. po. XVIII w.; parterowy z wystawk na osi i alkierzami frontowymi, otoczony parkiem.

UAWKA SZTUMSKA (Posilge)
KOCIӣ gotycko barokowy, zbudowany w 2. w. XIV w., przebudowany w latach 1695-96, arch. David Knobloch i Barthel Ranisch. Jednonawowy z wie w narou poudniowo-zachodnim.