|
Pa�stwowe Muzeum im. Przypkowskich w J�drzejowie
pl. Ko�ciuszki 7/8, 28-300 J�drzej�w
tel. (0-41) 386-24-45, fax. (0-41) 386-54-89
Genealogia rodziny Przypkowskich herbu Radwan si�ga czas�w �redniowiecza.
Kolebk� rodziny by�o Mazowsze, lecz w po�owie XIII wieku osiedlili
si� pod Krakowem za�o�ywszy wie� Przypkowice. W XVI wieku przedstawiciele
rodziny aktywnie dzia�ali w aria�skiej wsp�lnocie wyznaniowej, a Jan Przypkowski, przej�ty idea�ami r�wno�ci wszystkich ludzi, w roku 1573 uwolni� swych poddanych z pa�szczyzny. Najwybitniejszym przedstawicielem rodziny w wieku XVII-tym by� Samuel
Przypkowski (1592-1670), arianin zwi�zany z dworem Radziwi���w z Bir�y,
poeta, filozof i polityk. W wieku XVIII-tym J�zef Przypkowski (1707-1758), inny wybitny przedstawiciel rodziny, piastowa� godno�� profesora astronomii i matematyki na Uniwersytecie Krakowskim. W 1740 roku on w�a�nie zaprojektowa� zegar s�oneczny na ko�ciele Mariackim w Krakowie. Nieliczne pami�tki i fragmenty jego ksi�gozbioru znajduj� si� do dzi� w kolekcji Muzeum. Tw�rc� trzonu kolekcji dzisiejszego Muzeum by� Feliks Przypkowski (1872-1951).
Mi�o�nik astronomii i gnomiki, uko�czy� studia medyczne i praktykowa�
przez pi��dziesi�t lat jako lekarz w J�drzejowie.
Od roku 1895 konsekwentnie gromadzi� zegary s�oneczne i literatur� dotycz�c� ich budowy i historii. W J�dzejowie wzni�s� istniej�ce do dzisiaj obserwatorium astronomiczne, prowadzi� r�wnie� pomiary meteorologiczne. Interesowa� si� numizmatyk�, mineralogi�, zbiera� tak�e pami�tki zwi�zane z miastem i regionem, pozostawi� po sobie r�wnie� ogromny zbi�r fotografii. Jego pasje zbierackie i naukowe podziela� r�wnie� syn, Tadeusz Przypkowski (1905-1977), historyk sztuki, bibliofil, mi�o�nik heraldyki. Znawca i budowniczy zegar�w s�onecznych stworzy� ich liczne egzemplarze, z kt�rych najwa�niejsze to siedem zegar�w s�onecznych na obserwatorium w Greenwich. Dzi�ki jego staraniom kolekcja zosta�a po wojnie znacznie poszerzona i udost�pniona dla publiczno�ci, a w roku 1962 przekazana Pa�stwu.
W dziale zegar�w s�onecznych Muzeum obejrze� mo�na wszystkie ich rodzaje
konstruowane od XV wieku, oraz rozmaite przyrz�dy s�u��ce do pomiaru czasu
- klepsydry, zegary ogniowe i mechaniczne, a tak�e przyrz�dy astronomiczne.
Do najcenniejszych obiekt�w z tego dzia�u nale�� zegar
s�oneczny, dzie�o Erazma Habermela orazzegar s�oneczny z armatk�, wed�ug tradycji w�asno�� Stanis�awa Leszczy�skiego. W�r�d zegar�w mechanicznych wymieni� mo�na male�ki zegarek-pektoralik z kryszta�u g�rskiego, siedemnastowieczny wyr�b paryski sygnowany nazwiskiem "Mahlet", zegar wahad�owy sygnowany na mechanizmie "Gabier", w Pary�u wykonany dla Jana Kazimierza.
Popularny w Polsce typ zegara sto�owego, zwanego kaflowym ze wzgl�du
na podobie�stwo korpusu do kafla piecowego, b�d� "�ab�" z powodu szeroko
rozstawionych n�ek, reprezentuje zegar wykonany w Zas�awiu przez zegarmistrza
Micha�a Piegsz� oko�o po�owy XVIII w.
W dziale starodruk�w licz�cym oko�o 600 tom�w, w�r�d kt�rych najcenniejszym
jest wydanie z r. 1566 dzie�a Kopernika "De revolutionimbus orbium coelestium",
znajduj� si� egzemplarze z autografami Heweliusza, Kartezjusza i Huyghensa. Cz�� ksi�gozbioru po�wi�cona gnomice uznawana jest za jeden z najcenniejszych
zespo��w tego typu na �wiecie.
Kolekcja grafik i ekslibris�w liczy obecnie oko�o 25.000 dzie� powsta�ych od XVI do XX w.Kolekcja przedmiot�w rzemios�a artystycznego, dokument�w i pami�tek historycznych zgromadzona w Muzeum, zwi�zana jestz histori� miasta J�drzejowa i regionu i jako taka ma szczeg�lne znaczenie dla tamtejszej spo�eczno�ci. Wyj�tkowym okresem w historii j�drzejowskiego domu Przypkowskich by� czas stacjonowania w nim w 1914 roku I Kompanii Kadrowej,a w roku 1915 (?) J�zefa Pi�sudskiego i jego sztabu. Pozosta�y po nich liczne pami�tki, przedmioty, listy z frontu i podzi�kowania za serdeczn� go�cinno��. Dzia� gastronomii reprezentowany jest, pr�cz licznych ksi��ek po�wi�conych tej dziedzinie, tak�e zbiorem naczy�, rondli, przybor�w kuchennych, kt�rych niegdysiejszego przeznaczenia trudno si� domy�le� dzi�, w czasach bar�w szybkiej obs�ugi i papierowych talerzy. Do takich przedmiot�w nale�y np. zdobiony a�urow� wici� winnej latoro�li w�zeczek do serwowania wina roboty s�ynnej paryskiej firmy Christoffle, specjalizuj�cyej si� w wykwintnej zastawie sto�owej.
Atmosfer� starego domu rodzinnego tworz� liczne pi�kne meble, tkaniny,
obrazy i fotografie. Muzeum posiada r�wnie� jedyn� w Polsce kolekcj� rokokowych kurdyban�w, obi� z t�oczonej we wzory, malowanej i z�oconej sk�ry, kt�r� pokrywano sciany, fotele, a nawet antependia.
Zwiedzaj�c Muzeum mo�na liczy� na fachow� obs�ug� przewodnick�, kompetentne
wyja�nienia dotycz�ce niezwyk�ych zegar�w i przedmiot�w rzemios�a artystycznego
i barwn� gaw�d� o ludziach, kt�rych twarze patrz� ze starych p��cien i fotografii.
PA�STWOWE MUZEUM im. PRZYPKOWSKICH w J�drzejowie
pl. Ko�ciuszki 7/8, 28-300 J�drzej�w
tel. (0-41) 386-24-45, fax. (0-41) 386-54-89
e-mail: [email protected]
www.muzeum.jedrzejow.pl
Muzeum czynne:
codziennie opr�cz poniedzia�k�w w godzinach od 8.00 do 15.00,
w sezonie letnim do godziny 16.00
|